گوندَرَ وَلَ
جڏهن سارو وجود ئي گوندر وَل هجي..... ڪوريئڙي جو ڄار هجي ته آئون ڪيئن سمجهان..... ڪيئن پروڙيان... ته ”ڪُن فَيَڪُون“ ڪڏهين ٿي ۽ صُور ڪڏهين ڦُوڪاڻبي!
ننڍڙو هوندو هئس ته پڙهيو هئم ته هڪ صحابي رسول اڪرم ﷺ جڏهن تلاوت ڪندو اتي پهتو جتي چيل آهي.....
And when the trumpet shall below, the day shall be one of anguish
( ۽ جڏهن صور ڦوڪي ويندي ته حقيقتاً اهو ڏينهن رنج و الم جو هوندو....)
ته روئندي روئندي سندس هِچڪي بند ٿي ويئي. پر هو بزرگ ۽ برتر هيو. جهانن جي سردار جو ساٿي.... کيس خبر هئي ته صُور جڏهين ڦوڪبي ته ڇا حشر جو عالم هوندو. مان ته عامي آهيان.نه مون کي ڄاتي جي ڄاڻ نه ئي اڻڄاتي جي! منهنجو وجود ته اڻ ڄاتي ۽ بيڪران، لامحدود ڪائنات ۾ ڪنهن واٽهڙو ٽٽل ٿڙيل تاري جيان آهي.... جنهن کي پنهنجي منزل جي ڪا به خبر نه آهي.
آئون ته صرف محسوس ڪريان ٿو. احساس اٿم جو زنده انسانن کي مُردَن کان ڌار ڪري ٿو. اهڙو بيڪار انسان توکي ڪهڙو دَانُ ڏيئي سگهي ٿو. ها، وجود تي وڪوڙيل غم، شڪ، وسوسي ۽ ارمانن جا ڪاريهر نانگ آهن جي توکي ارپيان ٿو. نعريبازي ڪانهي امڙ! لکيل ۽ ڄاتل تاريخ توڙي اڻ لکيل ڏند ڪٿائن ۽ ڪهاڻين جو تَتَ آهي. امڙ! ڪومل، نازڪ، نرمل شهزادين کي جن ۽ راڪاس بوتل ۾ بند ڪندا آهن. ڪٿي ڪنهن ديس ۾ ڪي جوان هميشه ارڏا انسان ته پيدا ٿيندا آهن جي سِسِي نيزي تي کنيو ڏاڍ ۽ ظلم جي خلاف جنگ جوٽيندا آهن. پوءِ جيجل!.... ڪو چنيسر هوندو جو چوندو.....
آڻ مڃين ها،
عيش ڪرين ها
هوند جواني ۾
هيئن نه مرين ها....
ته ڪو دودو هوندو جو ور ور ڏيئي وراڻيندو.....
تنهنجي منهنجي جنگ
ازل کان جاري آهي.....
هيءُ انسان
جنهن جو جيون جرَ ڦوٽو آهي سو پهاڙ کان به ڏاڍو آهي. ڀِٽ ڌڻيءَ نه چيو آهي....
”اچو ته سيڪيون
هٿڙا مٿي تِن مچن.....“
سو، مون جن مَچن تي هٿڙا سيڪيا هوندا تن مان هڪ ارڏو فاني انسان جو وري ديوتائن جي سراپ سان لافاني ٿيو، سو آهي.... ها، Sisyphus سسيفس.... يوناني ديو مالائي ڪردار.... فاني انسان تنهن وري هڪ لافاني ديويءَ سان عشق ڪيو. عشق ته لافاني آهي، ڪرڻ وارو البته فاني ڇو نه هجي. جڏهن ديوتائن کي خبر پئي ته هڪدم ڦڙڦُوٽ مچي پيئي ته ڪيئن هڪ فاني انسان جي ايتري همٿ ٿي. سو اچي اولمپيا تي ڪَٺا ٿيا. ديوتائن جي ديوتا زيوس (Zeus) جي آشيرواد سان فيصلو ٿيو ته Sisyphus سسيفس هڪ و ڏو پهاڙ (Soulder) ڪُلهي تي کڻي اولمپيا جبل جي چوٽيءَ تي چڙهندو. ارڏي انسان اها سزا قبول ڪئي، پر ديوتائن سازش ڪئي، جي سازش نه ڪن ته ديوتا ڪيئن رهن! سو سسيفس هڪ وڏو پهاڙ ڪلهي تي کڻي بلند و بالا اولمپيا جي چوٽيءَ ڏي وڌيو. وڌندو ويو.... وڌندو ويو. .... تان جو چوٽيءَ کي قريب آيو، ديوتائن جي سازش هئي... سندن سراپ هيو. سو جيئن ئي سسيفس چوٽيءَ کي ويجهو آيو ته سندس پير ترڪي پيو. جبل جهڙو ڳرو پهاڙ وڃي اولمپيا جي دامن ۾ لڙڪندو پهتو. سسيفس به آٿڙڪيو.... پر هڪدم اٿيو، کڙو ٿيو. کڙو ٿي وري چوٽيءَ ڏي ڏٺائين جتي ديوتا سندس ناڪامي تي مُشڪي رهيا هئا. سسيفس جي اکين ۾ مچ ٻري آيا. هن ڳاٽ اوچو ڪيو. سينو ساهيو. رڳون تڻجي آيس. اولمپيا جي اوچائي تي ويٺل ديوتائن ڏي نهاري وري اَٿاهه گهرائي ۾ ڪريل پهاڙ ڏي ڏسي چيائين.....
I’ll make it….
(آئون ڪري رهندس....)
۽ وري هيٺ ويو.
پهاڙ ڪلهي تي کنيائين، وري هليو ماڳ ماڻڻ. ديوتائن جو سراپ هيو. وري ترڪي پيو. آٿڙڪيو. آسمانن جي وسعت ڏي نهاريائين ۽ وري زمين جي اٿاهه گهرائين ڏي. ڄڻ سندس حسرتون، آسون، اميدون پاتال ۾ پيهي ويون هيون. اهو ئي عزم ۽ همٿ. وري هيٺ ويو..... ته......
I’ll make it….
۽ چون ٿا ته ان ڏينهن کان Sisyphus جي جدوجهد جاري آهي. ارڏو ۽ باهمت..... ديوتائن جو سراپ. پر هيمنگوي واري ڳالهه ته
Remember O fish, a man can be destroyed but never defeated…..
اي ”مڇي! ياد رکجان! انسان فنا ٿي سگهي ٿو پر شڪست نٿو کائي سگهي.“
هيمنگوي جو ”پوڙهو ۽ سمونڊ“
Old man and the sea
ٻيو مچ هيو، جنهن تي مون هَٿڙا سيڪيا آهن، انساني عزم ۽ همٿ جي لافاني ۽ لازوال ڪهاڻي.
پر ڳالهه هئي راڪاسن جي! جنن جي! جن ڪومل، نازڪ، نرمل شهزاديءَ کي بوتل ۾ بند ڪري رکيو آهي. مون کي خبر آهي ته تون اوسيئڙي ۾ آهين ته ڪو بهادر، ارڏو، ديوتائن کان باغي انسان ايندو جو راڪاس کي ماري، جِنَ جو جادو ختم ڪري توکي بوتل مان ڪڍندو.... ۽ پوءِ تون! سنڌو! سپت سنڌو! سرسوتيءَ جي امِينَ .... موهَن جي دڙي جي تهذيب جي رکوالي، هماليا جي ڌيءَ.... اٿنديئين ۽ مان وري ڳائيندس
سدا وهي
کير وهي
ماکي وهي....
سنڌ جيئي
سنڌ جيئي.....
(آگسٽ، 1989ع)