بدتميز انگريز ۽ بي باڪ پاڪستاني
واهه سائين انگريز بادشاهه! نظر به آيو اوهان کي ته غريب پاڪستاني اهلڪار. هو صاحب کڻي پاڻ کي معتبر ۽ سينئر سفارتڪار سمجهندو هجي پر اسان وٽ ته اصل ۾ آهي ”اهلڪار“. ڀل ٻاويهين گريڊ جو گڙنگ وفاقي سيڪريٽري هجي پر ملڪ جي روايتن پٽاندر ته ويچارو هر چوٿين ڏينهن برسراقتدار ٽولي جي چمچن ۽ ڪڙڇن جي اڳيان نُوس نُوس ڪندو رهيو آهي. پوءِ سندس اندر جي مُونجهه ۽ نستي پڻي ضابطه اخلاق به اهڙو ئي ٺاهيو هوندو. (ها، البته ڪي ڪي مضبوط ارڏا ۽ جبل جيئن ڏاڍا به ڏٺاسين). پر سائين هڪ سفارتڪار ويچاري جي ڪنهن پيشه ور عورت سان سرِ راهه قرب ونڊيو ته ڏوهه ڪهڙو ڪيائين. هتي ته مملڪت جي سربراهن جا ”رنگين“ داستان به عام آهن. يحيٰ ته ويچارو بدنام ٿيو جو هڪ پاسي بنگال جي شڪست ۽ شرم هيو ته ٻئي پاسي تمام سياسي قوتون، توڙي جو اسٽيبلشمينٽ ڪنهن ”قرباني جي ٻڪري“ جي ڳولا ۾ هيون، جنهن تي بنگال جي ورهاڱي جو الزام هڻجي. وري ذوالفقار علي ڀُٽي جهڙي مضبوط ۽ طاقتور شخصيت پئي اُڀرندي آئي. سڀن گڏجي يحيٰ خان جي بي اعتدالين کي وڌائي ڪري اهڙيءَ ريت پيش ڪيو جو هو غريب هر ڪنهن کي صرف زاني ۽ شرابي نظر آيو. پوءِ ايندڙن ڪهڙي ڪار ڪئي. اها ڪنهن کي نظر به ڪانه آئي. نيم پيشه ور عورتن، ماڊل گرلز، فلمي اداڪارائن ۽ ٽي وي جي مشهور فنڪارن تي ڪيئن ارباب اختيار جي نظر ڪرم رهي آهي ۽ ڪيئن سرڪاري خزاني ۽ پبلڪ جي پئسي مان لکن جون پگهارون حسينائن کي نذر ڪيون ويون آهن ۽ ڪيئن تيل جا ٺيڪا مليا آهن؟ ايوان اقتدار تي پيشه ور ۽ نيم پيشه ور عورتن جو پوين سالن ۾ ڪيترو اثر رهيو آهي، اهي خبرون ته مروئن کي به ماٺ ڪرائي ڇڏڻ جهڙيون آهن. ڦاٿو وري ويچارو سفارتڪار. پر سائين انگلستان آهي ئي اهڙو ملڪ. هڪ ويچاري غريب ڇوڪري هئي. ايتري غريب هئي جو جڏهن جواني ماڻيائين ته به انگلستان جي مور محفلن ۾ سندس سوئمنگ پول ۾ وهنجڻ جي لباس کانسواءِ جل پري جيان ڇال ڏيڻ جي هوش اڏائيندڙ ادا الائي ڪيترن ئي سندس تيرِ نگاهه جو شڪار ڪيو. ويچاريءَ پنهنجيءَ غربت سان ناتو نڀائيندي لباس پائڻ سان رشتو گهٽ رکيو. ڪرسٽائين ڪيلر سندس نالو هيو. وٺي جو گورن ٽان ٽان ڪئي، الا جي ڪيترائي رلي ويا.... پارليامينٽ جا ميمبر، وزير، ويندي روسي سفارتڪار. ڏاڍا خراب آهن هي انگريز. اخلاق جي نالي سان سندن پئي ڪانه. وري انگريزن جا ماڪوڙا ماسات آمريڪي. ڀلا جي بل ڪلنٽن سندس ئي آفيس جي هڪ سيڪريٽريءَ سان چُمي ڀاڪر ڪيو ته ڪهڙو ظلم ٿي ويو؟ وٺي جو گوڙ ڪيائون. هيڏو ماڻهو، هيڏو طاقتور حڪمران. سندس هڪ اشاري تي ڪيترن جا تختا نڪري وڃن. جواب ڏيئي ڏيئي تنگ ٿي پيو. نيٺ سڄيءَ قوم کان روئي، هٿ ٻڌي معافي ورتائين.
وڏا نڀاڳا آهن هي انگريز، ڏسو! اسين به ته آهيون. اسان جو سربراهه مال روڊ لاهور تي رات جو هڪ وڳي به ٽي وي ۽ فلم جي اداڪارائن کي کڻي آئيس ڪريم کارائڻ ويندو هيو. پوءِ وري داد عيش لاءِ کين مريءَ جي پهاڙن تي وٺي ويندو هيو. اسين ڪو گوڙ ڪريون ٿا؟ اسان جي اقتدار جي ايوانن ۾ مجرا ٿيندا رهيا. شراب نوشي ٿيندي رهي. اسان ڪي چيو؟
(10فيبروري، 2000ع)