پنهنجي پاران : روئندي لکيل خط
آئون ڇا آھيان؟ آئون ڪجهه به نه آھيان! آئون هڪ عام معمولي ماڻھو آھيان جنهن جو هن دنيا ۾ اچڻ شايد فضول هو. آئون ڇا ڪندو آھيان؟ لکڻ کانسواءِ ٻيو ڪجهه ڪندو آھيان ته گهڻي ۾ گهڻا چانور کائيندو آھيان! ريڊ اينڊ وائيٽ سگريٽ پيئندو آھيان، پيئڻ جي حساب سان ته ٺري تان به ڪونه گُسان، پنهنجي ٽن ٻڪرين لئه ڪنڊي مان پَن پاڻ لاهيندو آھيان، ڪونڀٽن مان پلڙا ڇاڻيندو آھيان، موسيقيءَ ۾ ڏورو ٻُڌندو آھيان، مطالعي ۾ سُٺا ڪتاب به پڙھندو آھيان، دردناڪ فلمون ڏسي روئندو آھيان، اخبارن ۾ نوڪرين جا اشتهار پڙھي درخواستون موڪليندو آھيان، ٻارن سان ٻار ٿي راند ڪندو آھيان، گهر ۾ ڀاڄي ڀُتي وڍڻ وارو ڪم به سرانجام ڏيندو آھيان، هيڏا سارا ڪم ڪيان پوءِ به ماڻھو مون کي واندو چون ٿا، الئه ڇو؟
آئون هڪڙي رٽائرڊ پرائمري ماستر جو اُهو بيروزگار پُٽ آھيان جنهن وٽ قلم ۽ ڪاغذ کان سواءِ ٻيو ڪجهه آھي ته اُھي منهنجا ٽي پُٽ آھن، جن جو پيار مون کي زنده رکيو اچي نت آئون ڪڏھوڪو مري چُڪو هجان ها. منهنجا پُٽ منهنجي ڪُل ميراث آھن. انهن جي اُدرپالنا ڪرڻ منهنجي زندگيءَ جي وڏي ۾ وڏي ذميواري آھي. اُها ذميواري آئون ڪهڙين مُشڪلاتن سان نڀايان ٿو، اُن جو ادراڪ منهنجن اُنهن معصوم ٻچڙن کي ئي آھي، جيڪي مون سان گڏ کِلندا به آھن ته روئندا به آھن.
آئون طبيعتن انتهائي سادڙو ماڻھو آھيان. اجائي ٺاھ ٺُوھ منهنجي مزاج ۾ ئي ناهي؛ مون ريڊي ميڊ ٿيڻ جي ڪڏھن به ڪوشش ناهي ڪئي؛ آئون اُن ماحول ۾ پنهنجو پاڻ کي مِس فِٽ محسوس ڪندو آھيان جنهن مان مصنوعيت جي بُوءِ اچي، جتي هر گُفتو ڳالهائڻ کان اڳ سؤ ڀيرا سوچڻو پوي، جتي ڪپڙن ۾ سيٽجي سيٽجي ماڻھو، ماڻھو مان بُت بڻجي وڃي، جتي ريڊي ميڊ جُملا ۽ اجائي تهذيب جي تجلن جو ڏيکاءُ ھجي، جتي چانور هٿ هوندي به چمچي سان کائڻا پون، جتي ٽُوال هوندي ٽِشُو پيپر سان هٿ اُگهڻا پون اهڙي ماحول ۾ منهنجو ساھُ مُنجهندو آھي، آئون اُتي پل به صدي جيڏي سڪرات ڀائيندو آھيان؛ آئون اُتي خوش هوندو آھيان جتي فطرت جي مهڪ هجي، جتي وڏا وڏا ٽھڪ ڏيئي تاڙي ملائي انجوائي ڪجي، جتي سگريٽ پيئندي اهو نه سوچڻون پوي ته ڦُلو هيٺ ڪريو ته ڪپڙن کان اڳ تهذيب خراب ٿي ويندي، جتي پئسي بدران پيار تي بحث ڪيو وڃي، جتي ھٿرادو تهذيب جا تجلا ڏيکارڻ بجاءِ ٽھڪن سان ڀرپُور زندگي جيئڻ جا جلوا هجن، جتي چانور کائڻ کان پوءِ ٻارن وانگي آڱريون چَٽي ڀڳوان جي ڀوجن جو صحيح سواد وٺي سگهجي! اهڙي دل کي وڻندڙ ماحول ۾ آئون نه رڳو خوش ھُوندو آھيان، پر جيئندو به آھيان. اهڙن دوستن جي ڪچهرين ۾ کِلندي، روئندي، پيئندي ۽ جيئندي صديون به پل اَپل ۾ بدلجي وينديون آھن!
آئون حياتي جي ڏيئي کي روشن رکڻ لئه اَن جل جو تيل ڳوليندي ڳوليندي بنهه ٿڪي پيو آهيان. بيروزگاري جا هٿ هاڻي منهنجي حياتي جي ڳچي ۾ صفا سوڙها پئجي ويا آھن هن بي حس سماج جي سينوريل سسٽم ۾ ساھ منجهي ٿو. احساس جي آڪسيجن ڪٿان ملي ئي نه ٿي ڇا ڪجي؟ جيئڻ لئه جستجو ڪندي ڪندي هاڻي بيزار ٿي پيو آھيان بيروزگاري هٿان مليل مفلسي جي ڀيٽا هميشه هٿيڪي ڏسي منهنجي هارايل ريس جهڙي حياتي جي هٿ مان منهنجا دوست به نڪري ويا ۽ آئون اڪيلو رهجي ويس. ائين جئين ڀري آڪاس۾ دُرو اڪيلو هوندو آهي. گرو رنجنيش اوشو چوي ٿو ته”خلوت ۾ ماڻھو کي خدا به ملي ٿو“ پر مونکي ته اڪيلائي ۾ عذاب کانسواءِ ڪجهه به نه مليو!
منهنجي وياڪل حياتي جي آڪاش مٿان سهارن جو اوزون ٽُٽي چڪو آهي ۽ ڪربن جي ڪينسر وڪوڙي وئي آهي.
منهنجي دوستي جي نظام شمشي ۾ ڪجهه دوست پلوٽو ٿي ويا آھن ته ڪجهه دل جي ڌرتي تياڳي اميري جي خلا ۾ اڏامي ويا آهن. ڇاڪاڻ ته غربت ۾ ڪا به گريوٽي ناهي.
آئون جنهن جُوءِ ۾ جيئان ٿو، اُن ۾ ماستر به آھن ته ڊاڪٽر به آھن، انجنيئر آهن، ڊسپينسر آھن، تپيدار آھن، سپاهي آھن، ڪلرڪ آھن، پٽيوالا آھن، چوڪيدار آھن، يهودين کان هوشيار واپاري آھن، شاگرد آھن پر ناهن ته ادب ذوق ناهن. منهنجي ڳوٺاڻن وٽ سڀ ڪجهه آھي سواءِ انساني ادراڪ جي! ادب کي واندي بڪواس سمجهندڙ ۽ پئسي کي ئي دنيا جو نوَ رتن مڃيندڙ ماحول ۾ هڪڙي فقير طبيعت ليکڪ جو جنم وٺڻ بدنصيبي ناهي ته ٻيو ڇاهي؟ ليکڪ جي لئه ادبي ماحول ۽ احساس آسڪيجن هوندو آھي، اُھو جتي نه هجي ۽ رڳو سنگدليءَ جي ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ وافر مقدار ۾ ميسر هجي ته اهڙي اڻ سُھائيندڙ وايو منڊل ۾ ڪو حساس دل ڪَوي ڀلا ڪيترو عرصو سروائيوَ ڪري سگهندو؟ جتي عدليه ته آھي، پر انصاف ناهي، جتي زميندار ته آھن، پر هاريءَ سان ڪيئن هلجي اهو اڄ ڏينهن تائين سمجهي ناهن سگهيا.
هي ڪتاب منهنجي خطن جو مجموعو آھي، اُھي خط جيڪي مون کان پاڻ مُرادو لکجي ويا آھن، جن ۾ ڪا به مصنوعيت ناهي. انهن خطن کي مون روئندي لکيو آھي، جَهنگ مان ڪاٺيون ڪندي لکيو آھي، ڪَنڊيءَ مان پَن لاهيندي لکيو آھي، کپ جي تُڳين مان نوڙي وٽيندي لکيو آھي، مريڙو چونڊيندي لکيو آھي، بس ۾ سفر ڪندي لکيو آھي، جڏھن به ڪنهن هانوَ ڏاريندڙ حادثي ذھن جي زمين کي زلزلي وانگي لوڏيو ۽ ڌوڏيو آھي تڏھن مون لکيو آھي. لکڻ جي لئه مون ڪو به ماحول سليڪٽ ناهي ڪيو، ڪو به خط مون مُوڊ ٺاهي ناهي لکيو، جتي ۽ جيئن درد جي لهر رُوح کي لوڏيو آھي مون لکيو آھي. اُميد ته منهنجو هي قلمي پورهيو اوهان ديس واسين کي ضرور پسند ايندو!
آئون اول ۾ ٿورا ڳائيندس اُن ڪُل قلندر ڇوڪرَي جا، جنهن جو وطن لطيف جي ڌرتي سنڌُ آهي! سنڌُ جنهن کي هُو پنهنجي نرالي ڪَويتا جي ڊڪشن ۾ درسي ڪتاب وانگي ڀانئي ٿو. جنهن جي محبُوبه هڪڙي مور جهڙي ڪونجل آھي ۽ ٻي ماڻينگر ماءُ ھُئي، جنهن جي وڇوڙي ۾ هن جي دل نيرو جي روم وانگي سڙي رهي آھي. آئون ٿورا ڳائيندس اُن محبُوب شاعر جا، جيڪو حَسن درس کان پوءِ سنڌ جو اجگر ڪوي ٿي اُڀريو آھي. پال گوگين جي ڪنهن خوبصورت پيٽنگ جهڙو اُهو ڇوڪرو آھي پراڻ جي ڪَپ جو رهواسي، جُهوني جاگرافي رکندڙ جُهڏي جي نگريءَ جي ڪَن ۾ جهومڪ وانگي لُڏندڙ عزيزِ مَن، عزيز گُل! هي ”گُلن ۾ ڳولڻ سان گُلاب“ ٿي ملندڙ گُل آھي. آئون هن جا ٿورا ان ڪري مڃان ٿو جو هُن نه رڳو دل سان هن ڪتاب جو مُهاڳ لکيو آھي، پر هُن منهنجي لکڻين جو قدر به ڪيو آھي. هُن مون کي احساس ڏياريو آھي ته آئون به ڪجهه لکي سگهان ٿو..لو يُو جگرا عزيز گُل…يُو لانگ لائيوَ…!
هاڻي آئون گُڻ ڳائيندس اُن مهان ماڻھو جا جيڪو ڪامريڊُ آھي! ڪامريڊُ جنهن کي فلاسافيڪل ٻوليءَ ۾ ھمدرد چوندا آھن. هُو منهنجو همدرد آھي! هُن منهنجي دردن کي دل جي گهراين سان سمجهيو آھي. هُو اهو ڪامريڊ آھي جيڪو غريب شاگردن جي پيرن ۾ جُتي نه ڏسي ائين روئندو آھي جيئن مور پنهنجي پيرن کي ڏسي روئندو آھي. هُو هر اُن غريب جو ساٿي آھي جنهن جو هتي ڪير به نه آھي، هُو رهزن ۽ رهنما کي صحيح طريقي سان سُڃاڻي ٿو، هن وٽ پرک جي پنهنجي انوکي اک آهي؛ هُن سان منهنجي ڪڏھن به ملاقات ناهي. هُو منهنجو فيسبوڪ فرينڊ آھي، هُو منهنجي تخليق سان بي پناھ پيار ڪندو آهي ۽ هي ڪتاب ڇپرائي ڏيڻ ۾ به هن جو وڏو هٿ آهي، آئون هن مردم شناس ماڻهوءَ جا ٿر جيڏا ٿورا ڪڏھن به نه لاهي سگهندس، ان ڪري فقط ايترو ئي چوندس ته...... لو يُو ڪامريڊ اشرف ڪُنڀار! جيئو سال هزار.....!!
آخر ۾ اُنهن سڀني دوستن جا لک قرب، جن منهنجي عرض کي حُڪم سمجهي هر وقت منهنجو ساٿ ڏنو…! هر ڏُک ۾ مون لئه ڇپر ڇانوَ بڻيا. انهن سڀني جو آئون سدائين ٿورائتو رهندس.
آئون اوهان جو پنهنجو
امر رائيسنگهه راجپوت
Cell # 03463751610
28 ڊسمبر 2018ع