مغرور محبُوبه ڏي شاعر جو اُداس خط
اڄ گهڻن ڏينهن کان پوءِ وري تنهنجو خط مليو آھي جنهن ۾ تو بار بار اهو ذڪر ڪيو آھي ته آئون اُداس آھيان. مون کي تنهنجي اُداسي سمجهه ۾ نه ٿي اچي. تون الئه ڇو اُداس آھين؟ تو وٽ دنيا جي هر آسائش موجود آھي. تو وٽ ڪو به احساس ناهي. تون اميري جي اهڙي نشي ۾ ٽُٻ آھين جنهن جي خُمارن ۾ توکي غريبي گٽر جي ڪيڙي جيان لڳي ٿي.
تو ڪڏھن به ڪنهن بُکايل جي بُک ناهي مٽائي، تو ته اُڃايل پکين جي اُداس ڪوڪن تي ٺٺوليون ڪيون آھن. تو وڌوائن جي اڻ سمهويل سينڌن تي وڏا مذاق ڪيا آھن. تو غريبن جي ٻارن جي ميرن وڳن کان ائين نفرت ڪئي آھي جيئن ڪو مُردار جانور جي ڍونڍ کان به ناهي ڪندو. تو غريب نينگرين جي ھٿن ۾ پيل هلڪين چوڙين تي به چرچا ڪيا آھن. اڄ اچانڪ توکي اھو احساس ڪيئن ٿيو ته توکي به اُداسي جڪڙيو آھي.؟
گُلن جي سيج تي شهزادين وانگي سُتل جانم…! اُداسي تنهنجي ڀر مان به ناهي لنگهي ۽ دعا آھي ته ان جو پاڇو به توتي نه پوي. ڇاڪاڻ ته اُداسي انتهائي اذيتناڪ هوندي آھي. اُداسي ماڻھو جو ماس ڳاري ڇڏيندي آھي. اُداسي نيڻن جو نير سُڪائي ڇڏيندي آھي.
بادشاھ جي تاج ۾ جَڙيل ياقوت جي چمڪ جهڙي چاڳلي! تون اُداس ناهين. اُداس اُهي وڻ آھن جن جا پوکيندڙ انهن جي ڇانوَ ۾ ويهي نه سگهيا. اُداس اُھي گهر آھن جن جا مالڪ در بند ڪري پرڏيهه پلاڻي ويا هليا. اُداس اُنهن گهرن ۾ اُهي آکيرا به آھن جن جا پکي گهر ڌڻين سان گڏ پرواز ڪري ويا. اُداس اُهي پکي آھن جيڪي پرديسان پنڌ ڪري سنڌ وطن ۾ پناھ لئه آيا پر پناھ بدران انهن کي گولين جا گفٽ مليا. اُداس اُهي نديون آھن جن جي نير کي سمنڊُن ۾ سمائجڻ کان اڳ ۾ انسان پنهنجي مفادن خاطر وڏن بندن ۾ بند ڪري وڏا ڊيم ٺاهي ڇڏيا. اُداس اُهي مائرون آھن جن جو اولاد پيريءَ ۾ سهارو بڻجڻ بدران نخريلين زالن جي ظالم چنبن ۾ اچي بي وفا بڻجي ويو. اُداس اُهي پيئر آھن، جن جون ڌيئرون جوانيءَ جي جڙي گهوڙي تي سوار ٿي ڏينهن ڌونئري جو رت جي رشتي کي ٿڏي پراون سان گڏ ڀڄي ويون. جن جي پرورش تي پڇتائي پوڙھا پيءُ رت جا ڳوڙھا روئن ٿا.
ڏونگر تي ڏيئي جهڙي پريتما! تون اُداس ناهين. اُداس اُهو مٺي جو مدبر وڪيل ڀيرولال هيراڻي آھي، جنهن جو هيرو پُٽ ڦوھ جواني ۾ ھٿن مان هليو ويو. جنهن جي ارٿي کي ڪُلهو ڏيندي اُن هن دنيا جو وڏي ۾ وڏو وزن کڻي پنهنجي بدنصيبي جو نوحو ڳايو آھي. اُداس مٺي جو اهو پيتامبر پيءُ به آھي جنهن جا جاڙا پُٽ ڏينهن ڌونئري جو مٺي جهڙي سانتيڪي شھر ۾ گولين جو کاڄ بڻجي ويا جن جي خون سان انصاف وقت جو ڪو به واڳ ڌڻي ڪري نه سگهيو. اُداس اُهي قصور جا بي قصور مائٽ به آھن جن جي ابهم ٻارڙيءَ زينب سان هڪ ظالم نه رڳو زنا ڪيو پر ان کي ماري اروڙي تي اڇلائي ڇڏيو. اُداس اڌ سال کان پنهنجن حقن جي حاصلات لئه احتجاج ڪندڙ اُهي گوڙاڻي واسي به آھن جن جي پيرن هيٺان موجود دنيا جو ستون نمبر ڪوئلو انهن جي اُگهاڙن پيرن ۾ چائنا جي چپل به پارائي نه سگهندو.
ست رنگي راجستاني ڦينٽي ۾ روپيل گُل جهڙي جانم! تون اُداس ناهين. اُداس اُهي ڀوريون ڀٽون آھن جن جا وارث ست راجيا سوڍا ازخود جلاوطن ٿي انهن کي لاورثي جو لقب ڏيئي صفا سُڃو ڪري ويا آھن. اُداس اُهي شاعر آھن جن جي ڪويتائن ۾ ڪٿيل دل ٽوڙ درد کي وقت جو ڪو به ساڃانهه وند سنجيدگيءَ سان سمجهي ناهي سگهيو. اُداس اُهي ڀائر آھن جن جون ڀيڻون سرحد جي هُن پار سڄي ڄمار سنڌن ڀائرن جي هڪڙي درشن لئه سڪي سڪي مري ويون. جن جا جنازا پنهنجي سرزمين سنڌ ۾ دفن ٿيڻ لئه وقت اڳيان واجهائيندا ئي رهجي ويا.
اُداس اُهي هاري آھن، جن کان موروثي هاريپ جا حق کسيا ويا. اروڙين تي اُڇلايل اُهي ابهم ٻار به اُداس آھن، جن کي اڻ پرڻيل مائٽن ناجائز جو لقب ڏيئي هن دنيا ۾ ڄمندي ئي يتيم ڪري ڇڏيو. جن جي معصوم درد کي وقت جو ڪو به پينگهو لوڏي نه سگهيو. اُداس اُهي راتيون به آھن، جن ۾ عاشق محبوبائن سان ملڻ لئه ويندا آھن پر وڇوڙا ماڻي ورندا آھن. اُداس اُهي محبوبائون آھن جن جي الستي عاشقن کي هن سفيد ڪالر سماج پنهنجي ڪوڙي انا خاطر ڪارو ڪري ماري ڇڏيو. اُداس اُھي بيروزگار نوجوان به آھن جيڪي ڳڻتين ۾ ڪچو شراب پي وقت اڳيان وڦليندا رهيا ۽ انهن جا جيرا ائين جلندا رهيا جيئن جوهر ۾ راجپوتاڻين جا سرير جلندا آھن.
توکي اُداسي پرکڻي آھي ته اول دل جي ڏيهه مان اميري وارو تصور تڙي ڇڏ.! ۽ پوءِ ڪنهن سانجهه جو غريبن جي گهرن ۾ سانڃڻ ويلي اُجهاميل چلهن جي ڀر ۾ اُداس ويٺل مائرن جي چهرن کي چتائي ڏسي اچ توکي اُداسي چڱي ريت سمجهه ۾ اچي ويندي. توکي اُداسي جو انتهائي ڀيانڪر عڪس پسڻو هجي ته هر هفتي ميرپورخاص ريلوي پليٽ فارم تي وڃي انهن ماڻھن جا چهرا ڏس جيڪي هڪ ٻئي کان ورهين لئه وڇڙي راجا واري ريل ۾ چڙھندي الوداعي هٿ لوڏيندا آھن. جن جي اکين مان لُڙڪ ائين ڇڻندا آھن جيئن سُڪل ترن جي سونگين مان تر ڇڻندا آھن. ڏهين ڏينهن ڏُھاڳڻ ٿي ويل اُن نو ورني ناريءَ جي نگاهن ۾ نوحا ڳائيندڙ اُداسي جو ڀينڪر عڪس ڏسي اچ جنهن جي هٿن تي لڳل ميندي به ماتم ڪده آھي.
پنهنجي اباڻن گهرن جي درن کان ورهين کان وڇڙي ويل ڪنهن ڌرتيءَ جي ڌيءَ جي دل ۾ ڌڙڪن وانگي وڄندڙ اُداسي به ڏسجانءِ. اُداسي رڳو اکين ۾ ناهي هوندي ۽ نه ئي وري چهرن تي چٽ بڻجي پاڻ پسائيندي آھي پر اُداسي آتمائن ۾ به هوندي آھي. اُداسي دلين جا ديبل لوڏيندي آھي. اُدسي ساهَن ۾ سٽ وجهندي آھي. اُداسي عقلمندن کي چريائپ جي چوپڙي پڙھائي ڇڏيندي آھي. اُداسي جنت جهڙي جهان کي دوزخ بڻائڻ ۾ دير ئي ناهي ڪندي. اُداسي جيئڻ تان ارواح کڻائي ڇڏيندي آھي. اُداسي اُڻ تُڻ واري اهڙي ڪيفيت جو نڀاڳو نالو آھي جنهن ۾ ماڻھو جو من آتم هتيا ڪرڻ جا ججها جتن ڪندو آھي.
پنهنجي پر ۾ حساس دل پرين…! تو سدائين پوپٽن کي جهٽي ماريا آھن توکي گُلن تي ڀيرا ڏيندڙ ڀونئرن جي ڪهڙي خبر؟ تون ڇا ڄاڻين اُنهن مورن جون مستيون جيڪي پٿر کائي به وطن جا ترانا ڳائيندا آھن.
توکي ڪهڙي ڪل ته اُداسي ڇا ٿيندي آھي. ڇاڪاڻ ته تو سدائين سُکن جي ڇانوَ ۾ ويهي ڏُکن جو مشاهدو ڪرڻ جي اجائي ڪوشش ڪئي آھي. تو شڪاريءَ جي اکين ۾ لڇندڙ بُک ۽ بيوسيءَ ناهي پرکي. تو تتر کي ڀڳونئي کان ڀڄندي ناهي ڏٺو. تو حياتي لئه حيلو ڪندڙ اُن ڳيري کي به ناهي ڏٺو، جيڪو باز کان گهُتون هڻندي ڪيئي ڀيرا اُداس ڪوڪون ڪندو آھي. تو پارڪر جي پهاڙن تي اونهاري جو اُگهاڙي پير هلندڙ ھرڻن جي اُداس پيرن کي ناهي پڙھيو توکي سامروٽي جي سيمن ۾ مري ويل رڍن لئه ماتم ڪندڙ ڌنارن جي درد جو ڪهڙو پتو؟
تون جيڪا هالا جي هندورن ۾ لُڏي آھين. توکي ڪهڙي ڪل اُن جهولي جي جيڪو کٽ جي ايس ۾ ٻڌل هوندو آھي، جنهن ۾ غريبن جا ٻار ٽيڙا ٿي سمهندا آھن. اُن جهولي جي اهميت ڪا جوڳياڻي ئي ڄاڻي سگهي ٿي جيڪا پنهنجي پُٺارڪ ۾ ٿڃ پياڪ ٻالڪ کڻي بازارن ۾ بکيا گهرندي آھي. تتي ڏينهن جو روڊ تي روڙا وڇائيندڙ مزدورن جي هٿن ۾ ڊهي ويل ريکائن جي توکي ڪهڙي ڪل، ڇاڪاڻ ته تو سدائين ايئرڪنڊيشنڊ ڪار جي ڪارن شيشن مان هنن جي هٿن ۾ کنيل تغارين کي ڏٺو آھي. تو کي انهن جي تپش جي ڪهڙي خبر؟ انهن جا سور اها واريءَ ئي سمجهي سگهي ٿي جنهن تي انهن جا پير ڪُٺل پکي وانگي ڦٿڪندا آھن.
تو کي ڪهڙي خبر غريبن جا ٻار ڪيئن جيئندا آھن؟ غريبن جا ٻار آسمان کي اوڇڻ ۽ ڌرتيءَ کي وڇاڻ ڪري سمهندا آھن. وڻن جون آڱريون جهلي وڏا ٿيندا آھن ۽ هوا انهن کي هلڻ سيکاريندي آھي ۽ وقت انهن کي واٽ ڏسيندو آھي.
سو اي منهنجي ساهن کان ويجهي سجني! هي اُداسيون ۽ احساس تنهنجي وس کان وڏيون ڳالهيون آھن! ان ڪري انهن تي سوچي پنهنجي سون جهڙي جواني کي ڳڻتين جو زنگ نه لڳائي.
قلم تازه : لاڙ جي شامن جهڙي لاڏلي! منهنجي دعا آھي ته شل ڪڏهن به اُداس نه ٿئين، جتي به هجين خوشين جي هندورن ۾ لُڏندي رهين!
فقط تنهنجو پريتم
جئه پرڪاش