هانگ ڪانگ مهانگو ترين ملڪ

اڳئين حصي ۾ لکي چڪو آهيان ته ڪيئن انگريزن پنهنجو اثر رسوخ ”ڏکڻ چيني سمنڊ“ ۾ وڌائڻ ۽ چينين کي زوريءَ آفيم خريد ڪرڻ لاءِ اهاني بهاني 1839 ۾ هنن سان جنگ جوٽي ۽ صلحنامو ڪرڻ لاءِ انگريزن هانگ ڪانگ وارو ٻيٽ پنهنجي نالي لکرايو. اها پهرين آفيم واري لڙائي (First Opium War) سڏجي ٿي. ان بعد 1860 ۾ انگريزن چين سان ٻي لڙائي جوٽي چين کي شڪست ڏني. ان جي صلحنامي ۾ جيڪو تاريخ ۾ ”پيڪنگ ڪنوينشن“ جي نالي سان مشهور آهي انگريزن چينين کان هانگ ڪانگ ٻيٽ جي ارد گرد ڪجهه ٻيا علائقا جهڙوڪ اسٽون ڪٽر آئلئنڊ (ٻيٽ) ۽ چين جي سرزمين جو ڪجهه ٽڪرو جيڪو ”ڪولون پيننشولا“ سڏجي ٿو حاصل ڪري، بلڪه قبضو ڪري، پنهنجي ملڪ برطانيا جو حصو قرار ڏنو. جيڪي هانگ ڪانگ پاسي نه آيا آهن، انهن جي سمجهه لاءِ اهو لکندس ته هانگ ڪانگ ڄڻ ته منهوڙو ٻيٽ آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته پکيڙ جي حساب سان منهوڙو تمام ننڍڙو ٻيٽ آهي پر هانگ ڪانگ سمجهو ته حيدرآباد ضلعي جيڏو بلڪه دادو ضلعي جيڏو ۽ دادو جهڙو جابلو آهي. اسٽون ڪٽر ٻيٽ سمجهو ته بابا ڀٽ يا شمس پير ٻيٽ ٿيو جيڪو منهوڙي جي ڀرسان آهي. ڪولون پيننشولا سمجهو ته ڪياماڙي وارو حصو نيٽي جيٽي (ٽاور) تائين ٿيو جيڪو پاڪستان جي سرزمين (Mainland) جو حصو آهي. تيئن ڪولون چين جي سرزمين سان مليو پيو آهي. 1898 ۾ هڪ ٻي ڪنوينشن هيٺ انگريزن لنتائو ٻيٽ ۽ ٻيا اوس پاس جا ننڍا ننڍا ٻيٽ ۽ ڪولون سان لڳو لڳ اترهائون زمينون چينين کان نوانوي سالن جي پٽي (Lease) تي حاصل ڪيون يعني هونءَ جو فقط ڪياماڙي وارو حصو ٽاور تائين انگريزن جي حوالي هو سو هاڻ سمجهو ته ملير لانڍيءَ تائين هنن جو ٿي ويو. ۽ اهي سڀ شيون ”هانگ ڪانگ“ سڏجڻ لڳيون. يعني هانگ ڪانگ هڪ آزاد ملڪ جو نالو به هو ته هڪ ٻيٽ جو به هانگ ڪانگ ملڪ ۾ هانگ ڪانگ ٻيٽ، لنتائو ٻيٽ، ڪولون پيننشولا ۽ ٻيا 234 کن ننڍا ننڍا ٻيٽ اچي وڃن ٿا. ”لنتائو ٻيٽ“ هانگ ڪانگ ٻيٽ کان به وڏو آهي. سندس پکيڙ 146 چورس ڪلوميٽر آهي، يعني هانگ ڪانگ ٻيٽ لنتائو ٻيٽ جي اڌ جيڏو ٿيو. انگريزن جي قبضي کان اڳ جيئن سنگاپور ۽ پينانگ ويران ٻيٽ هئا، جتي مڇيون ڦاسائڻ وارا مهاڻا ۽ سامونڊي ڌاڙيل (قزاق) رهيا ٿي، اهو ئي حال هن لنتائو ٻيٽ جو هو. هن ٻيٽ لنتائو ۽ هڪ ٻئي ڀرواري ٻيٽ ”چيونگ چائو“ تي يورپي جهازن وارا دراصل سورهين صدي جي شروعات کان ايندا رهيا پئي. 1510 ۾ ته پورچوگالين لنتائو ٻيٽ تي پنهنجون بينڪون به ٺاهيون، پر پوءِ پورچوگالي جيئن ٻين ملڪن ۾ ڪندا رهيا، يعني هڪ هنڌ ٽڪي رهڻ ۽ قبضو برقرار رکڻ لاءِ ڪوششون ڪرڻ بدران هتان به 1517 ۾ هليا ويا. پوءِ، گهڻو پوءِ، انگريزن هن ٻيٽ کي ٽريڊنگ پوسٽ ٺاهيو. هنن جا جهاز انڊيا ۽ انگلينڊ کان سامان کڻي هتي ايندا هئا ۽ پوءِ لِڪ چوريءَ قزاقن ۽ آفيمي چينين جي معرفت چين اندر ان سامان جو، خاص ڪري آفيم جو، وڪرو ڪندا هئا. هي اهي ڏينهن هئا جن کان انگريزن کي جاگرافيائي بيهڪ کان ڀروارو ٻيٽ هانگ ڪانگ پسند آيو هو ۽ هنن دماغ ۾ اها ڳالهه رکي ته اڳتي هلي چين سان ڦڏو ڪرڻ ۾ ڪاميابي حاصل ٿي ته هن ٻيٽ (هانگ ڪانگ) تي سڀ کان پهرين قبضو ڪبو. سو نيٺ 1839 ۾ ان پهرين آفيمي لڙائي بعد ٿي ويو.
بهرحال جتي انگريزن آفيم وڪڻڻ جهڙا غلط ڪم ڪيا ٿي اتي هانگ ڪانگ سندن حوالي ٿيڻ بعد هنن هتي به انگلينڊ جهڙو تعليمي نظام ۽ ٻيا ادارا قائم ڪيا. هانگ ڪانگ ۾ اچي رهندڙ کي هر وڌڻ ويجهڻ جا موقعا ملڻ لڳا. سنگاپور وانگر هي ٻيٽ به ڏسندي ئي ڏسندي ترقي ڪرڻ لڳو. امير چيني ۽ انگريز هتي اچي ڪارخانا کولڻ لڳا. غريب توڙي اميرن جا، انگريزي تعليم حاصل ڪري نه فقط هانگ ڪانگ ۾ پر انگلينڊ ۾ به نوڪريون حاصل ڪرڻ لڳا.
ٻي وڏي جنگ ۾، سال 1941 جي ڊسمبر مهيني ۾، جپان جي فوج هانگ ڪانگ تي حملو ڪيو. انگريزن ۽ ڪئناڊين سرينڊر ڪيو. جپانين جي قبضي دوران عام شهرين بيحد ڏکيا ڏينهن ڏٺا. مهانگائي هڪ طرف وڌي وئي ته کاڌي خوراڪ جي کوٽ ٻئي پاسي ٿي پيئي. بک بيماري ۽ جپانين جي ظلمن ڪري هانگ ڪانگ جي اڌ آدمشماري (1941 کان وٺي 1945 تائين، جڏهن جپانين آڻ مڃي) موت جو ٻک ٿي وئي. انگريزن جڏهن پنهنجي حڪومت وري سنڀالي ته هانگ ڪانگ ۾ هر فيلڊ ۾ ماڻهن جي کوٽ محسوس ٿي پر پوءِ اها کوٽ 1949 ۾ جيئن ئي چين ۾ ڪميونسٽ حڪومت انقلاب آندو ته اتان ڀڄي ايندڙ چينين جي قافلن پوري ڪئي. چين جي پيڪنگ، شنگهائي ۽ گئانگ زهائو علائقن جون بئنڪون ۽ ڪورپوريشنون پنهنجا ٽپڙ کڻي اچي هانگ ڪانگ ۾ Settle ٿيون. هانگ ڪانگ ۾ ڪپڙي (textile) ۽ ٻين شين جا ڪارخانا کلڻ لڳا ۽ هانگ ڪانگ ڏينهون ڏينهن ترقي ڪرڻ لڳو. 1970 تائين جيتوڻيڪ اهو اهڙو سکيو ستابو نه ٿيو هو جيئن شروع ۾ لکي چڪو آهيان ته ان کان اسانجو ملڪ وڌيڪ ترقي يافته هو پر پوءِ سال تي سال گذرڻ تي هانگ ڪانگ ويو يورپ جهڙو ٿيندو جتي تعليمي ادارا، بئنڪون، جهازران ڪمپنيون، ٽرانسپورٽ، ڪميونيڪيشن هڪ طرف ته امن امان، انصاف، امپورٽ ايڪسپورٽ، سفر جون سهولتون، رهائشي پروجيڪٽ ۽ هوٽلون ٻئي طرف کلنديون ويون. توهان کي اهو ٻڌي حيرت ٿيندي ته سال 2000 ۾ هتي لنتائو ٻيٽ تي فائيبر آپٽڪ لنڪ ارائونڊ دي ورلڊ ۽ ايشيا پئسفڪ ڪيبل نيٽ ورڪ جو بنياد رکيو ويو جيڪو انٽرنيٽ ذريعي سڄي دنيا کي ڳنڍي ٿو.
1984 ۾ انگلينڊ ۽ چين جي حڪومتن ويهي فيصلو ڪيو ته 1997 ۾ جڏهن ليز جا 99 سال پورا ٿيندا ته پوءِ ڇا ڪيو وڃي. آخر ٻنهي جي وچ ۾ Sino-British Joint Declaration ٿي جنهن جي هيٺ اهو فيصلو ڪيو ويو ته برطانيا هانگ ڪانگ جو قبضو چين کي واپس ڪندو، پر هانگ ڪانگ جو انتظامي نظام هلائڻ لاءِ خاص طريقو استعمال ڪيو ويندو جنهن هيٺ گهٽ ۾ گهٽ پنجاهه سالن لاءِ هانگ ڪانگ ۾ انگريزن وارو ساڳيو قاعدو قانون رهندو. پهرين جولاءِ 1997 جي آڌي رات جو وڏي ڌام ڌوم سان هانگ ڪانگ کي چينين حوالي ڪرڻ جو Handing Over جشن ملهايو ويو.
انهي سال ايشين معاشي Crisis ۽ Avian انفلوئنزا ڪري هانگ ڪانگ کي زبردست معاشي ڌڪ لڳو. ان مان آهستي آهستي هانگ ڪانگ ساهه پٽيو ته 2003 ۾ سارس (SARS) وبا جي ڪري هانگ ڪانگ جي حالت خراب ٿي پيئي. هانگ ڪانگ جي وڏي ڪمائي جيڪا ٽوئرزم مان ٿي ٿي سا ڊانوان ڊول ٿي وئي. مجبوريءَ جي حالت ۾ به ماڻهن هانگ ڪانگ ايندي گهٻرايو ٿي. هوٽلون خالي، ماڻهو روزگار خاطر دربدر پريشان ٿيڻ لڳا. لڳو ٿي هانگ ڪانگ پنهنجن پيرن تي وري بيهي نه سگهندو. پر پوءِ دنيا ڏٺو ته هانگ ڪانگ recover ڪرڻ لڳو. اڄ هانگ ڪانگ هڪ دفعو وري ايڪانامڪس ۽ ڪامرس جو دنيا ۾ مرڪز ٿي ويو آهي.
انگريزن ۽ چينين جي معاهدي مطابق هانگ ڪانگ اڄ ”هڪ ملڪ، ٻه سسٽم“ جي طريقي تي هلي ٿو ۽ کيس چين طرفان سواءِ ڊفينس ۽ فارين افيئرس جي آزاد رکيو ويو آهي. ان معاهدي مطابق گهٽ ۾ گهٽ پنجاهه سالن تائين هانگ ڪانگ جي شهرين (پاسپورٽ رکندڙن) کي سندن حقن ۽ آزاد زندگي گذرڻ جي گئرنٽي ڏني وئي آهي.
اڄ هانگ ڪانگ فائنانس جي ڳالهين ۾ دنيا جي سر فهرست ملڪن مان هڪ آهي ۽ ايشيا جي چئن شينهن (Tigers) مان هڪ مڃيو وڃي ٿو. (باقي ٽي آهن جپان، ڪوريا ۽ سنگاپور. منجهن هاڻ پنجون ملائيشيا شامل ٿي رهيو آهي). هانگ ڪانگ اسٽاڪ ايڪسچينج دنيا جي ڇهون نمبر وڏي اسٽاڪ مارڪيٽ آهي. هانگ ڪانگ جيتوڻيڪ چين جو حصو آهي پر ان کي پنهنجو سڪو هانگ ڪانگ ڊالر نالي آهي ۽ چين ۾ يئان هلي ٿو. ”هانگ ڪانگ ڊالر“ دنيا جي ڏهن مضبوط ملڪن جي سِڪن مان هڪ آهي.
هانگ ڪانگ، جنهن لاءِ لکي چڪو آهيان ته سٺ واري ڏهي ۾ هڪ غريب ملڪ ٿي لڳو، ويندي ستر واري ڏهي جي شروع وارن سالن ۾ به اهو حال هوس. لئبر سستو هو، ٽئڪسي، هوٽلون، کاڌي پيتي جون شيون اسان ڌارين لاءِ بيحد سستيون هيون. اسانجي ناڻي اڳيان هانگ ڪانگ جو ڊالر سستو هو. ان ڪري اسان کي هانگ ڪانگ مان هر شيءَ خريد ڪرڻ ۾ گهٽ خرچ ڪرڻو پيو ٿي. ويندي سوٽ، قميصون ۽ ڪمپليٽ سوٽ اسان هڪ ڏينهن جي ارجنٽ آرڊر تي، هانگ ڪانگ مان سبرايا ٿي. ان وقت مڪاني ماڻهن لاءِ سندن غربت ڪري هر شيءَ مهانگي هئي. اڄ هانگ ڪانگ ايڏي ته ترقي ڪري ويو آهي ۽ هر هانگ ڪانگ جو رهواسي ايڏو ته امير ٿي ويو آَهي ۽ هن جو پگهار ۽ ڪمائي ۾ ايڏو ته گهڻو حصو ٿي پيو آهي جو هن کي پنهنجي ملڪ ۾ ڪنهن به قسم جي تڪليف نٿي ٿئي پر هانگ ڪانگ ۾ رهندڙ اسان ڌارين (Expatriates) لاءِ هر شيءَ مهانگي ٿي پئي آهي. بين الاقوامي ڪيل سروي مطابق هانگ ڪانگ ڌارين ماڻهن لاءِ دنيا ۾ پنجين نمبرن تي مهانگو شهر (يا کڻي چئجي ته ملڪ) آهي. ٻيا چار آهن: ٽوڪيو، اوساڪا، ماسڪو ۽ سئٽزرلئنڊ جو شهر جنيوا. ۽ جيڪڏهن ڌنڌي ڌاڙي جي سهوليت کان ڏٺو وڃي ته هانگ ڪانگ دنيا ۾ ٽئي نمبر تي آهي. يعني هانگ ڪانگ ۾ ڪوبه ڌاريو ماڻهو پئسو لڳائڻ چاهي يا بزنيس ڪرڻ چاهي ته هن کي ڪٿي به ڪا رنڊڪ محسوس نٿي ٿئي. يعني هانگ ڪانگ جو ڪو مڪاني ماڻهو يا ڌاريو هانگ ڪانگ جي قاعدي قانون موجب ڪم ڪرڻ چاهي ٿو ته هن کي ڪٿي به ڪنهن سرڪاري آفيس يا خانگي اداري ۾ ڪو پريشان نٿو ڪري جيڪا ڳالهه اسان جهڙن ملڪن ۾ نه آهي ان ڪري ڪو ڌاريو پئسو نٿو لڳائي ۽ اسان ان مان پيدا ٿيندڙ سهوليت کان محروم رهجيو وڃون. هانگ ڪانگ، سنگاپور ۽ ويندي ملائيشيا جهڙن ملڪن جي ترقيءَ جو راز ئي اهو آهي ته هنن بزنيس مين کي امن امان، ۽ هر سهوليت مهيا ڪئي آهي ۽ سرڪاري آفيسن ۾ هنن مانوارو ۽ محترم سمجهيو وڃي ٿو.

الطاف شيخ ڪارنر

وايون وڻجارن جون