17
ان پير جي نشان جي زيارت لاءِ اڄڪلهه جي موسم بهترين آهي. (يعني جنوري، فيبروري، مارچ ۽ اپريل) هنن ڏينهن ۾ اڃان ايتري بارش شروع نه ٿي آهي. باقي اپريل کان پوءِ سانوڻي شروع ٿيو وڃي ۽ هتي جي سانوڻيءَ جو مطلب لڳاتار وسڪارو.
ڪولمبو يا سلون جي ڪنهن به وڏي شهر کان ’هئنن‘ شهر تائين ريل گاڏي ۾ وڃي سگھجي ٿو. اتان پوءِ زيارتين کي بسون ۽ ٽئڪسيون ’لڪساپانا‘ تائين کڻيو وڃن جيڪا جڳهه جبلن جي قدمن ۾ آهي. پوءِ جبل جي چوٽيءَ تائين پيرين پنڌ ڪُل اٺَ ميل آهي. لاهوت لامڪان تي پهچڻ وانگر هي به ڪافي ڏکيو رستو آهي. جبل جي چوٽيءَ تائين اٺَ ميل ڏينهن جي تکي اُس ۾ پنڌ ڪرڻ بدران رات جي ٿڌڪار ۾ وڌيڪ سولا آهن.
جن ڏينهن ۾ ابن بطوطه ۽ مارڪوپولو هتي آيا هُئا تن ڏينهن ۾ ته سڄي واٽ جبل جي چوٽيءَ تائين اونداهه ڪانڀار هوندي هُئي (ويندي 1950ع تائين) ۽ مسافر پاڻ سان ٽارچون ۽ ڏيئا کڻي هلندا هُئا. پر هاڻ جبل جي قدمن کان چوٽيءَ تي ٺهيل مندر تائين اليڪٽرڪ جا بلب ٻرن ٿا. مزي جي ڳالهه ته اهي بلب تن ڏينهن جي وزير مواصلات ۽ محنت، سرجان ڪوٽيلا والا هڪ سُکا پوري ٿيڻ تي لڳايا هُئا. جا سُکا اها هُئي ته سلون ۾ Hydro Electric پهرين اسڪيم ڪامياب وڃي.
ٽيننٽ پنهنجي ڪتاب ۾ لکيو آهي ته هن آدم جبل جي چوٽيءَ کان اوائلي چيني مسافر ۽ جهازي پڻ متاثر هُئا ۽ سلون ۾ ايندي وقت سمنڊ تي رستو ڳولهڻ لاءِ ان جبل جي چوٽيءَ جي Bearing وٺندا هُئا. تڏهن جا چيني پڻ ان چوٽيءَ تي زيارت لاءِ ويندا هُئا. هنن جو عقيدو اهو هو ته اها دنيا جي پهرين پيدا ٿيندڙ ماڻهوءَ (جنهن کي هو ’پان ــ ڪو‘ سڏين) ٺاهي هُئي ۽ سلون جا هيرا جواهر ان پهرين پيدا ٿيل انسان پان ڪو جي اکين جا ڳوڙها آهن جيڪي سُڪي ٺوٺ ٿي هيرا ٿي پيا آهن.
چين ۾ ٻُڌ ڌرم پکڙڻ سان سلون کي وڌيڪ اهميت ملي ۽ گوتم ٻُڌ جي مورتين جي ضرورت وڌڻ لڳي جيڪي سلون جا سنهالي آرٽسٽ ٺاهيندا هُئا. ان ڪري چينين جي سلون ۾ اچ وڃُ شروع ٿي وئي ۽ سلون وڻج واپار، خوبصورتي، وڻڪار ۽ ڪلچر کان تڏهن کان مشهور ٿي ويو هو.
مارڪوپولو چين کان جڏهن واپس وري رهيو هو ته رستي تي سلون ۾ 1291ع ۾ ترسيو هو. هن انهن ڏينهن ۾ سلون ۾ آفريڪي مسلمان حبشين کي واپار ڪندي ڏٺو. همراهه سلون جي هيرن جواهرن کان ڏاڍو متاثر ٿيو. خاص ڪري هڪ رُبي (لعل) کان. ”ماڻهن جي ٻانهن جيڏو ياقوت“، پاڻ پنهنجي ڪتاب ۾ لکيو اٿس، ”جنهن تي ڪوبه داغ ناهي ۽ جنهن کي خريد ڪرڻ لاءِ قبلائي خان سڄو شهر ٿي ڏنو پر بادشاهه ڏيڻ کان انڪار ڪيو.“
بهرحال پراڻن سياحن ۽ ليکڪن جون ڳالهيون اهو ظاهر ڪن ٿيون ته سلون جو ٻيٽ ماضيءَ ۾ به خوبصورت ۽ مشهور رهي چُڪو آهي. وڻج واپار کان. گھمڻ ڦرڻ کان. قصن ڪهاڻين کان. مذهبن ۽ ماڻهن کان.
سلون اڄُ به ڪيترن ملڪن کان وڌيڪ پسند ڪيو وڃي ٿو ۽ هي ٻيٽ اڃا به اهڙو ئي سهڻو، وڻندڙ ۽ ساوڪ سان جھنجھيل رومانوي دنيا آهي جهڙي اڄُ کان سوين سال اڳ ابن بطوطه، مارڪو پولو ۽ سوپاٽر جي ڏينهن ۾ هُئي. جيتوڻيڪ وقت ۽ زمانو بدلجي ويو آهي. ان سان گڏُ انساني قدرن ۽ فئشن پڻ. سلون جي دال چيني جيڪا ڪنهن زماني ۾ بادشاهن کي تحفي طور ڏني ويندي هُئي سا هينئر سنڌ اسلاميه هوٽل يا گھرن ۾ پلاءَ ۽ ٻوڙ ۾ مس وڌي وڃي ٿي ۽ خوشبوءِ لاءِ شئنل فائو، ايرامس ۽ ٻيا سينٽ، عطر، ڪولون ۽ ڊيڊڊورنٽ نڪري پيا آهن. سلوني هاٿي جن کي وڏي ملٽري حيثيت حاصل هُئي تن ويچارن کي هن ميزائلن ۽ ائنٽي ميزائلن جي دؤر ۾ ڪو پُڇي ڪونه ٿو ۽ چڙيا گھرن جي پڃرن ۾ بيهي فقط ٻار ئي ريجھائين ٿا يا مٿن ٻئي درجي جا ٻار مضمون لکن ٿا. بهرحال اڄڪلهه جا هاٿي به ڇا پُراڻا ڏينهن ياد ڪري سوچيندا هوندا ته ڪنهن زماني ۾ ته هو راجائن ۽ شهنشاهن جي عزت ۽ دٻدٻي جي نشاني هئا ۽ هاڻ اها حالت آهي جو:
اڳي ائين هُياس، جو پنهونءَ ڌوتم ڪپڙا،
هاڻ ائين ٿياس، جو ڏير نه نينم ساڻ.