35
ڪولمبو هتي جو وڏي ۾ وڏو شهر آهي پر بک ۽ بيروزگاري جو اهو حال آهي جو شام جي وقت بند ٿيل هوٽلن جي اڳيان پيل گند ۽ هڏن جي ڍير تي ڪيترا غريب بچيل سچيل کاڌو ڦولهي پيا کائيندا آهن. اهڙا درد ڀريا حال ڏسيو اکين ۾ ڳوڙها اچيو وڃن. ماڻهن ۾ سخت بي چيني ۽ بي يقيني آهي. نوجوان طبقو ذهني طرح سخت مايوس (Frustrated) ٿو ڏسجي.
هڪ ڏينهن رات جو اٺين نائين بجي ڌاري ٽئڪسي ڳوليندا اچي بوريلا جي بس اسٽاپ وٽ پهتاسين. اتي هڪ همراهه (جو پوءِ خبر پئي ته هتي جي ڪنهن انگريزي اخبار ۾ ڪم ڪري ٿو) تنهن ٻڌايو ته ٽئڪسين اڄ اسٽرائيڪ ڪئي آهي. اسان کي صحيح نمبر واري بس ۾ وهاريائين. کيس گهڻو اڳتي وڃڻو هو، اسان کي رستي تي لهڻو هو. پاڻ ٻڌائين (جو ٻين ڪيترن جي واتان پڻ ٻڌو هئوسين) ته اڄ ڪلهه رات جي وقت ڪولمبو ۾ اڪيلو ڦرڻ يا ٽئڪسي ۾ وڃڻ جان جوکم ۾ وجهڻي آهي. ڪيترا اهڙا واقعا ٿيا آهن جو ماڻهن کي اڪيلو ڏسي هنن کان پئسا ڦريا وڃن ٿا. عورت ته ڳهه پائي اڪيلو هلي نٿي سگهي. پوءِ همراهه ٿڌو ساه کڻي چيو:
”ڇا ڪجي بيروزگاري ۽ بک وڻ ويڙهيءَ وانگر اسان کي وڪوڙي وئي آهي. سڄي ملڪ جو نظام درهم برهم ٿيندو وڃي. ليڊر آهن جو رڳو سوشلزم جا نعرا هڻي غريب عوام کي بيوقوف پيا ٺاهين. انکان ته اڳ بهتر هئاسين.“
”ڇو ڀلا،“ مون پڇيو مانس، ”سوشلزم ڪري چين ته ڏاڍي ترقي ڪئي آهي.“
”اتي جا ليڊر هيئن اسان وانگر ايئر ڪنڊيشنڊ گهرن ۽ آفيسن ۾ ويهي مزدور جي پگهر ۽ پورهئي تي ڪو نه ٿا ڳالهائين. هو پنهنجا پيٽ ۽ گهر ڀري سوشلزم جو نعرو ڪو نه ٿا هڻن. ڇا ڪجي اسان جي ملڪ جي قسمت ئي خراب آهي.“
هو ڳالهائيندو رهيو، بنا ساهي کڻڻ جي. سندس منهن مان ڪچي شراب جي تکي ڌپ اچي رهي هئي. سرور ۾ ضرور هو پر اهو نه چوندس ته نشي ۾ هو. پڙهيل ڳڙهيل ۽ کليل دماغ جو لڳو ٿي ۽ ساڳي وقت سخت ڏکويل پڻ. هو وڌيڪ چوڻ لڳو: ”سنگاپور، هانگ ڪانگ به اسان جهڙائي ٻيٽاڙا آهن. پاڻ معدنيات ۽ نباتات ۾ اسان کان غريب پر ترقيءَ ۾ يورپ ۽ آمريڪا کي ڪلهو پيا هڻن. انهن جي عوام منجهه سجاڳي آهي. سياسي شعور آهي. ليڊر ايماندار اٿن. هتي هر ڪو پنهنجو گهر ۽ ڀڀ ڀرڻ ۾ پورو آهي. ملڪ چاهي وڪامي وڃي ته وڪامي وڃي. هينئر ٿوري ترقي جو تِرورو نظر آيو پئي ته عربن تيل مهانگو ڪري اسان جي آسن اميدن تي پاڻي ڦيري ڇڏيو آهي. هر شيءِ جا اگهه چوٽ چڙهي ويا آهن. هاڻ کڻي تيل ساڳي اگهه تي اچي ته به ٻين شين جا اگهه ۽ ٽئڪس ساڳيا رهندا. بيوقوف عوام ۽ حاڪم پنهنجي مدد پاڻ ڪرڻ بدران رڳو غيرملڪي امداد تي ڀاڙيو ويٺا آهن. ”ڪشتو ۽ وڌايل هٿ“ اسان جي ملڪن جي قومي نشان بڻجي ويو آهي. ڪي چين جي امداد تي، ڪي آمريڪا جي خيرات تي ڀاڙيو ويٺا آهن. پر ڪو به ڌاريون ملڪ ڪڏهن به سچو نه ٿيو آهي. هر هڪ طمع ۽ لالچ پٺيان مدد ڪري ٿو.“