32
پاڻ صاحب موصوف سمورو وقت ڪميونزم ۽ سوشلزم جي حمايت ۾ ڳالهائيندو رهيو. کيس اها ئي هڪ تمنا هُئي ته ايندڙ اليڪشن ۾ کيس حڪومت ۾ فقط ڪا اهم پوزيشن ملي ته پوءِ ملڪ کي ڪيئن نه ٿو ٺاهي.
”ڏس،“ هن مون کي ٻُڌايو، ”مائوءَ سوشلزم ذريعي ڪيئن ملڪ کي ٺاهي ڇڏيو آهي. تون ته چين ۾ رهي آيو آهين. ڇا سوشلزم سُٺي شيءِ ناهي.“
”بلڪل سٺي شيءِ آهي.“ با ادب نوڪر وانگر ڪنڌ ڌوڻي مون به ها ڪئي. دل ۾ سوچيم ته مائوءَ ايئرڪنڊيشنڊ ڪمري ۾ چڪن سوپ پيئندي ۽ نوڪر کان زور ڏياريندي، ملڪ جي حالت نه بدلائي هُئي. سندس ٽيبل تي مائوءَ جا لکيل چارئي واليوم ۽ ڪُجهه ٻيا ڪتابڙا ۽ داس ڪيپيٽال وغيره سينگاريل هُئا. پاسي کان ولائتي شراب جون بوتلون ۽ سگريٽ جا پاڪيٽ رکيا هُئا. ڀت تي پلي بئاءِ رسالي جي وچ مان نڪتل (ٽيويهه انچ ڊيگھه ۽ يارهن انچ ويڪر واري) اگھاڙي تصوير لڳل هُئي. مون کي پڪ آهي ته هن، هنن ڪتابن مان ڪو هڪ به نه پڙهيو هوندو ۽ اهي فقط سينگار لاءِ رکيل هُئا. منهنجو خبر ناهي ڇو ساهه گھُٽجي رهيو هو. مون کي شنگھائيءَ ۾ هڪ هنڌ ڀت تي وڏن اکرن ۾ لکيل چيئرمئن مائوءَ جو قول ياد آيو:
“Everyone should do the manual labour also to rid the mind of any idea of class superiority.”
چين جي هڪ ٻئي شهر دئرين ۾ هڪ هنڌ مائوءَ جو لکيل هڪ ٻيو قول ياد آيو اٿم:
“A good comrade is one who is more eager to go where the difficulties are greater.”
مٿين شخصيت هر وقت ’مائو مائو‘ ڪري رهيو هو. مون سان گڏ جيڪو سلوني دوست هتي جي اخبار ۾ ڪم ڪندڙ پڻ هليو هو تنهن ٻاهر نڪري مون کي چيو: ”آئون ته يار کيس چوڻ وارو هوس ته او مائوءَ جا دادلا مائو کي تنهنجي ڪمن جي خبر پوي ته سريلنڪا کي باقي امداد (AID) ڏيڻ ته بند ڪري پر ڏنل به واپس وٺي.“
سلون ۾ گھمڻ لاءِ ڪيتريون ئي جڳهيون آهن. گھڻو ڪري ٻاهرين ملڪن جا سياح ڪولمبو ۾ اچي مائونٽ ليوينا تي ضروي وڃن ٿا جو ڪولمبو کي تمام ويجھو آهي جتي جون
خوبصورت هوٽلون، سئمنگ پول، تانگھا ڪنارا ۽ رومانوي نظارا ڏسڻ وٽان آهن.
هڪ ڏينهن شام جو گال فيس هوٽل ۾ چانهه پي رهيا هئاسين. هيءَ هتي جي مشهور ۽ پراڻي هوٽل آهي. آزاديءَ کان اڳ هن ۾ فقط گورن کي اچڻ جي اجازت هُئي. ڪارن ماڻهن ۽ ڪُتن جي داخلا تي بندش هُئي. پر اڄُڪلهه ڪا جھل پل ناهي. البت سندس هڪ ڊانسنگ هال ۾ ليئو پاتم ته انگريزي لباس ۾ انگريزن جي زماني جي با ادب بئري ڊڄي ڊڄي چيو:
”سائين هتي ڪوٽ ۽ ٽاءِ ۾ اچڻ جي اجازت آهي.“
مون کان کل نڪري وئي. پنهنجي جهازي ساٿي مظهر کي چيم ته چرئي جو ــ بلڪ هوٽل جي انتظاميا جو دماغ خراب ٿيو آهي. زمانو الائي ڪٿان جو ڪٿان وڃي نڪتو آهي. اهي انگريز ۽ گورا جن اهي دستور ٺاهيا ۽ جھنگ ۾ پڪنڪ ڪندا هُئا تڏهن به ڪوٽ ٽاءِ ۾، نئپڪن اڳيان رکي، ڪانٽي ڇُريءَ سان کائيندا هُئا، سي ته اڄُڪلهه قدرتي لباس کي ترجيح ڏيندا وتن ۽ هر جڳهه اگھاڙيون ڪالونيون (Nude Colonies) ٺاهيندا وتن ۽ هي انگريزن جي لڏي وڃڻ (يا تڙجي نڪرڻ) بعد به ٽاءِ ۽ ڪوٽ جي چڪر ۾ پيا آهن.
وري ليئوپائي ڏٺم. ڪو هڪ اڌ شايد گورو هجي باقي هتي جا ڪارا ’صاحب‘ ڪوٽ ۽ ٽاءِ ۾، پگھر ۾ شل، اڻ ايئرڪنڊيشنڊ ڪمري ۾ ڊچ برگر ۽ ائنگلو سلوني ڇوڪرين سان ڊانس ڪري رهيا هُئا ــ جن ڇوڪرين جي اسڪرٽن (پَڙن) جي ڊيگھه ۾ اشتعال انگيز ته نه پر حيرت انگيز گھٽتائي ضرور هُئي.
اسان سڄي هوٽل جو معائنو ڪندا اچي هڪ خالي ٽيبل تي ويٺاسين ۽ فرينچ فرائيز (پٽاٽا) ۽ چانهه گھُرائي پيئڻ لڳاسين. ٽيبل چڱي وڇوٽيءَ تي رکيل هئا ۽ ذري گھٽ سڀُ ڀريل هُئا، جن تي گورا ٽوئرسٽ يا عرب ۽ ايشيا جي ملڪن جا واپاري ويٺل ٿي لڳا. خدمتگار نوڪر هتي جا ڪارا تامل ۽ سنهالي ڇوڪرا هُئا. ڏکڻ هندستان جي مشهور ميوزڪ ڪرناٽڪ وڄي رهي هُئي ۽ پُراڻي زماني جي لڳل لائوڊ اسپيڪرن جي ڦاٽل نڙگھُٽن مان ٿيندي اسان جي ڪنن تائين پهچي رهي هُئي. مظهر ۽ آئون چُپ چاپ هڪ ٻئي جي شڪل ڏسي خارون کائي رهيا هُئاسين. ٿوري دير بعد ٻه آمريڪن ڇوڪريون ٻيو ڪو ٽيبل خالي نه ڏسي اسان کان موڪل وٺي اسان جي ٽيبل سان باقي لڳل ٻن ڪرسين تي اچي ويٺيون ۽ يڪدم اسان سان گُفتگو ۾ لڳي ويون. پاڻ هچ ــ هائڪرس هيون. آمريڪا جي اسٽيٽ ’جارجيا‘ کان نڪتيون هيون. ائٽلانٽڪ سمنڊ ڪنهن يوناني مال بردار جهاز ۾ پار ڪري اسپين جي بندرگاهه بارسيلونا (Barcleona) ۾ لٿيون، جتان بس، ٽئڪسين، ڪارن، ٽرڪن ۽ ٻين مفت جي سوارين ۾ لفٽ وٺنديون، گھمنديون ڦرنديون، فرانس، جرمني، چيڪوسلاويڪيا، آسٽريا، يوگيوسلاويه، ترڪي، ايران، افغانستان، پاڪستان ۽ هندستان کان ٿينديون هتي پهتيون هيون. هتان ان چڪر ۾ هيون ته سنگاپور ٻيٽ تائين ڪنهن جهاز ۾ مفت ۾ لفٽ ملي وڃي ته پوءِ اتان بس رستي، ’جوهور ڳچي سمنڊ‘ جي پل ٽپي ملائيشيا، ٿائلنڊ، ڪمبوڊيا، لائوس ۽ برما وغيره به گھُمي سگھن. يا کڻي چئجي ته رلي سگھن.
پٺيءَسان ٻڌل ٿيلها (Haver Sacks) جنهن ۾ سفر جو نهايت مختصر سامان پيل هون، هيٺ لاهي آرام سان ويٺيون ۽ بئري کي بيئر جو آرڊر ڏنائون. مظهر کين ائين ڏسڻ لڳو جيئن اسڪول لئباريٽري ۾ ٽائٽريشن وقت هر ڦُڙي ڪرڻ وقت ٽيوب کي گھوري ڏسبو آهي ته ڪنهن وقت ٿو (Solution) جو رنگ تبديل ٿئي. مون کان به رهيو نه ٿيو سو پُڇي ويٺوسان ته جوان جون ٻچيون هيڏي وڏي مسافري اڪيلي سر ڪيئن لڳانوَ؟ ڇا ڊپُ به نه ٿيانوَ؟
هڪ جنهن کي ڪرمچي رنگ جي بيل باٽم پتلون (Slacks) ۽ گنجي پئي هُئي جنهن تي ٿڌي آسماني رنگ ۾ Love not War لکيل هو، تنهن چيو:
”اسان (Sex) جي معاملي ۾ تمام آزاد خيال ۽ سخي آهيون ڳالهه ختم، ٻيو ڊپُ وري ڇاجو ــ؟“
مظهر جا ڪنوارا ڪن شايد ان قسم جي ڳالهه ٻُڌڻ لاءِ تيار نه هُئا تنهن کان ڇرڪُ نڪري ويو، پر پوءِ جلدي پنهنجو پاڻ کي معمول تي آڻي هنن جون ڳالهيون ائين تعجب ۽ مزي سان ٻُڌڻ لڳو جيئن ميڊيڪل جا شاگرد جورس (Jurisprudence) جي پيرڊ ۾ ريپ (زوري زنا) تي ليڪچر ٻُڌندا آهن.
ٻئي ڇوڪريون، مختلف ملڪن جي ڊرائيورن سان، سندن پيل واسطي ۽ جنسي تجربي جون ڳالهيون، بنان ڪنهن رک رکاءَ جي اسان کي ٻُڌائڻ لڳيون. پٺاڻن ۽ يونانين کان سخت ناراض ٿي لڳيون. عرب ۽ تُرڪ ڊرائيورن جون تعريف ڪنديون رهيون. (خاص ڪري انهن ٽرڪ ڊرائيورن جي تعريف ڪيائون جن کين چرس جو پڻ چڱو مزو چکايو هو.) پاڻ ٻُڌايون ته کين وري ساڳئي رستي کان واپس وڃڻ جو ارادو آهي. مظهر نڪ شيڪيندي مون کي آهستي چيو: ”ڇوريون آهن يا ڪُتيون!. هر ملڪ ۾ عصمت لُٽائينديون اچن. ڪا پرواهه ئي ناهي!“
اسان کان پُڇڻ لڳيون ته ڪهڙي ملڪ جا آهيون. جنهن جي ٻُڌائڻ تي ٻي ڇوڪريءَ (جنهن کي فيروزي ۽ پيازي پٽن وارو اسڪرٽ هو) چيو ته پاڪستان ۾ پشاور کان بهاولپور تائين ٽرڪ ۾ ايندي ڊرائيور ۽ ڪلينر هنن سان تمام جھنگلين وارو ورتاءُ ڪيو. ان کان سواءِ ننڊ ۾ (بلڪ نشي جي حالت ۾ جڏهن هو بيخبر هيون) ته سندن لاڪيٽ لاهي ورتو. شهر ۾ لاهڻ بدران گھڻو اڳ جھنگ ۾ لاهي ڇڏيو. ”شايد ان ڊپ کان ته پوليس کي نه ٻُڌايون، اتان پوءِ ٻي ٽرڪ واري کنيو ۽ سکر تائين اچي ڇڏيو.“
کيسي مان سگريٽ ڪڍي جنهن ۾ چرس پيل هو، ڇڪڻ لڳيون. سگريٽ جي چند سوٽن هڻڻ سان چرس جي ڌپ هوٽل جي پُر سحر ماحول کي ڄڻُ ڏنگي رکيو. سڀُ ماڻهو ڪُجهه دير لاءِ بي چين ٿي هيڏانهن هوڏانهن منهن ڪري ڊگھا ساهه کڻي، نڪ کي موڙا ڏئي، ڌپيل ماحول سان صلح نامو ڪري وري پنهنجين پنهنجين پچارن ۾ لڳي ويا، هي جوانڙيون، نيپولين بونا پارٽ جون پڳ وارثياڻيون، ڪنهن جي به پرواه نه ڪندي، سوٽن مٿان سوٽا هڻنديون رهيون ۽ بيئر جو ڍُڪ ڍُڪ ڪري آهستي آهستي پيئڻ لڳيون. گنجي واري ڇوڪريءَ چيو، ”منهنجي نانيءَ جو چوڻ آهي ته بيئر يا ڪوبه شراب هميشه ڍُڪ ڍُڪ ڪري ائين پيئڻ گھُرجي ڄڻُ ڦاسيءَ جي تختي تي چڙهڻ کان اڳ اهو آخري گلاس هُجي.“
”ڌُوڙ آهي پئي توکي ۽ تنهنجي نانيءَ کي.“ مظهر آهستي ڪنجھيو جو فقط مون ٻڌو ۽ مظهر ڏي، پوءِ ڇوڪري ڏي سندس ڳالهه جي تائيد ۾ ٻه دفعا ييس ييس چيم.
مظهر وري هنن جي مٽي لڳل بدن ۽ منجھيل وارن کي ڏسڻ لڳو. لڳو پئي ته مهيني ٻن کان (يعني جڏهن کان هو گھران نڪتيون آهن) وهنتيون نه هيون. يا ته سڄو ڏينهن بلڊوزر هلائي ڪو ڀڏو لٽي سڌيون هتي آيون آهن. گھميل هوا ڪري وارن ۾ چيڙهه ڄمي ويو هون. اهڙي قسم جون هپي ڇوڪريون ۽ ڇوڪرا خاص ڪري انهن ملڪن ۾ گھڻا ملندا آهن جتي چرس عام ٿئي. نشي جي پِٽ کان ڪٿان ڪٿان ڪَهي اچي اتي نڪرن. نشي کان سواءِ انهن جو ٻيو ڪو ڪم نه هوندو آهي.
مظهر هنن ڏي ٽيڏي اک سان نهاري مون کي آهستي چيو، ”سخت غلط قسم جي ڇوڪرين سان اچي واسطو پيو آهي. جھٽ اٿي جان ڇڏائڻ کپي.“
”بئري کي جلدي سڏ ڪري چيڪ گھُراءِ ته بل ڏئي اُٿون نه ته اردو جي چوڻيءَ موجب: ’مان نه مان مين تيري مهمان‘ وانگر ٻئي فلمون ڳچيءَ ۾ پئجي وينديون.“ مون مظهر کي خبردار ڪيو.