هڪ ڏينهن گڏهن جو
ان ڏينهن به هو پنهنجي ماحولياتي بوريت کان تنگ اچي، ملڻ جو پروگرام ٺاهيو ۽ اهو طئي ڪيو ته عمر، رزاق وٽ ايندو ۽ ڪُجهه دير ڪچهري ڪري، فائيو اسٽار بدران هاءِ وي تي موجود ڪنهن ڌاٻي ۾ ڊنر ڪندا.
رزاق پنهنجي گهر، عمر جو انتظار ڪري رهيو هو پر عمر اچڻ ۾ دير ڪئي.
”ايڏي دير...!؟“ جيئن ئي عمر آيو ته رزاق هن جي مٿان چڙهي ويو، ”خبر ٿئي ڪيڏو بور ٿيو آهيان، تنهنجي انتظار ۾“
”سوري يار سوري“ عمر کلندي چيو، ”در اصل رستي ۾ هڪ گڏهه مُئو پيو هو...“
”ته ڇا تون ان جي مٿان ويهي فاتح خواني ڪري رهيو هُئين ڇا“ رزاق توائيءَ مان چئي ٿو.
”اڙي پوري ڳالهه ته ٻُڌ چرٻٽ“، عُمر کلندي چوي ٿو، ”ٿيو هينئن جو رستي تي هلندي گڏهه گاڏيءَ ۾ ٻڌل گڏهه گَههَ ڪري بيهي رهيو، مالڪ ڏاڍي ڪوشش ڪئي پر گڏهه چرڻ جو نالو ئي نه وٺي، مالڪ به ڪو زال جو تپايل هو، سو ڪهاڙي کڻي وڃي مٿان بيٺس، چئي، ”ڪتي جا پُٽ، ذات جو گڏهه ۽ نخرا وري محبوبن وارا“ ٻئي ٽهڪ ڏين ٿا.
”پو....“ رزاق کلندي پڇيو، ”پو وري ڇا“ عمر مذاقيه انداز ۾ ايڪشن ڪري ڏيکاريندي، ”نه ڪيائين هَمَ نه تمُ، ڇڪي رکيائينس ٻه ٽي وار ڪنڌ تي، ته گڏهه وڃي ڦهڪو ڪيو.“
”۽ ان جو مالڪ“ رزاق کلندي، ”ان جو ڇا ٿيو؟“
”ڇا وري ڇا ٿيندو“ عمر کلندي، ”هن گڏهه کي ڇوڙي، پاڻ گڏهه جي جاءِ تي بيهي گاڏو ڪاهي هليو ويو.“
”اف.... ويچارو انسان“ رزاق اڄ جي انسان جي ان حالت تي افسوس ڪندي. ”۽ اهو گڏهه.... ان جو ڇا ٿيو“
”گڏهه کي ميونسپل جي گاڏي کڻي وئي“
”ڳالهه ٻُڌ“ رزاق کلندي، ”ٻه ٽي ڏينهن گوشت نه کائبو.“
”ڇو.... ڇو نه کائبو.“
”ڪهڙي خبر اهو گڏهه ڪنهن ڪاسائي کي هٿ اچي ويو هُجي.“
”ها ها ها.... ها ها ها....“
”عجيب اتفاق آهي نه ”رزاق چئي ٿو،“
”.....؟“
”اڄ اسان ٻنهي جي وچ ۾ گڏهه اچي ويو آهي.“
”ڇو...!؟... تون به ڪنهن گڏهه سان مليو آهين ڇا؟“ عمر هن ڏانهن حيرت مان نهاري ٿو.
”تون جو ويٺو آهين“ رزاق زوردار ٽهڪ ڏئي ٿو.
”بڪواس بند“ عمر کلندي، ”تون ڪهڙي گڏهه سان مليو آهين“
”مان نه مليو آهيان.“ رزاق موبائل کڻي، ”هن ۾ گڏهه گهڙي آيو آهي.“
”ڇا مطلب!؟“
”هڪ SMS آيو آهي“ موبائل آن ڪندي ميسيج ڏسي ٿو ۽ پوءِ کلندي عمر کي پڙهي ٻُڌائي ٿو، ”ٻڌ!... برطانيا جي پارليامنٽ ۾طنز نگار شيريڊن جيڪو پارليامينٽ جو ميمبر به هو، تنهن تقرير ڪندي چيو ته؛ هن پارليامينٽ ۾ اڌ ميمبر گڏهه آهن، سندس انهن جملن تي ڏاڍو گوڙ ٿيو ۽ ميمبرن مطالبو ڪيو ته: هو پنهنجا لفظ واپس وٺي ۽ ايوان کان معافي وٺي. ان احتجاج کانپوءِ شيريڊن اٿي بيٺو ۽ معافي وٺندي چيائين: معاف ڪجو. مان قبول ٿو ڪيان ته هن پارليامينٽ جا اڌ ميمبر گڏهه نه آهن، ان کان پوءِ ايوان تاڙيون وڄائي هن کي معاف ڪري ڇڏيو.“
”ها ها ها.... ها ها ها....“
”۽ اسانجي پارليامينٽ بابت ڇا خيال آ“ عمر کلندي پڇي ٿو.
”نه.... نه.... بابا“ رزاق کلندي هٿ ٻڌي، ”پارليامينٽ جي ڳالهه نه ڪَبي.
”ڇو نه ڪجي“ عمر تيز ٿي، ”اسان جو حق آهي ته اسان پنهنجي ووٽن سان چونڊيل ميمبرن جي ڪارڪردگيءَ تي ڳالهايون.“
”بلڪل صحي ٿو چئين“ رزاق کلندي، ”پر هنن جو استحقاق مجروح ٿيو ته ڳچيءَ ۾ پئجي ويندا.“
”اهو استحقاق وري ڇاهي“
”استحقاق جي معنيٰ، انڌي گهوڙي ڪَلِ ۾، جيڪو وڻين سو ڪن، ڪير هنن کي چوي نه،“ رزاق ٽهڪ ڏئي، ”جيڪڏهن ڪنهن هنن کي ڪُجهه چيو ته پنهنجي عزت جو ذميوار پاڻ هوندو.“
”ها ها ها.... ها ها ها.....“
”گڏهن جي ڳالهه نڪتي آ ته پوءِ هڪ لطيفو ٻُڌ“ عمر کلندي، ”هڪڙو گڏهه هو، هن جو ڪنڌ هميشه ناڪار ۾ لڏندو هو. مالڪ اعلان ڪيو ته جيڪو هن کي ”ها“ ڪرائيندو، ان کي هڪ هزار رپيا انعام ملندو. ماڻهن ڏاڍي ڪوشش ڪئي پر سڀ ناڪام، هڪ همراهه اڳتي وڌي گڏهه جي ڪن ۾ ڪُجهه چيو ته گڏهه جو ڪنڌ هاڪار ۾ لڏڻ لڳو ۽ ٻه ٽي پستيون هڻي هينگون به ڪرڻ لڳو. ماڻهو حيران، پڇيائونس، هن گڏهه کي ڇا چيو جو گڏهه خوش ٿي ويو، تنهن تي همراهه چيو، مون چيو مانس ته ”عمران خان جي ڌرڻي ۾ هلندين. ڏاڍا مزا آهن“
”ها ها ها...“ رزاق ٽهڪ ڏنو، ”گڏهه ڪيئن نه خوش ٿيو هوندو. اسان وانگر هن به T.V تي ڌرڻي جا منظر ڏٺا هوندا نه“
”صحي ٿو چئين“ عمر ٽهڪ ڏئي، ”اسان ته نوجوان آهيون شوق سان ڏسون پيا، پر هُو مون وارو ڏاڏو آهي نه، اُهو ته سڄو ڏينهن TV سامهون ويهي رهندو هو.“
”ها ها ها... اُهو ئي حال بابا جو به هو. وس نه پيو پڄيس ته ڌرڻي ۾ هليو وڃي.“
”ها ها ها.“ عمر ٽهڪ ڏئي،”جهونا آهن ته ڇا ٿي پيو. دل ته جوان آهي نه.“
”ها... اهو ته آهي.“ رزاق سنجيده ٿيندي، ”اُها ڪيڏي نه ٽرئجڊي آهي جو اسان ماڻهن احساسن، جذبن ۽ خواهشن جون حدون ۽ سرحدون مقرر ڪري ڇڏيون آهن. هِنَ عمر ۾ هي ڪرڻو آ، هُن عمر ۾ هو ڪوڻو آ، هن عمر ۾ هي ناهي ڪرڻو، وهاٽ نانسنس!، ان حساب سان بزرگي ته ڄڻ گناهه بنجي وئي آهي،“ تلخ انداز ۾، ”عمر سان گڏ احساس، جذبا ۽ خواهشون ختم ٿورئي ٿينديون آهن. انهن کي بزرگي جي آڙ ۾ ماري ڇڏجي!؟؟... Shame“
ٻئي ٿوري دير خاموش ٿي وڃن ٿا. شايد اهو ئي سوچي رهيا هُئا ته جڏهن هو بزرگيءَ واري حد تي پهچندا ته پو ڇا ٿيندو.
”خير....“ رزاق هڪ اونهو ساههُ کڻي، واپس موڊ ۾ ايندي، ”هڪ ٽيون گڏهه به هو، رزاق کلندي، ”پر ڇڏينس، ڪيترن گڏهن جو ذڪر ڪجي، بقول شاعر، ”گدهون کي ڪمي نهين صاحب، ايڪ ڍونڍو هزار ملتي هين.“
”ها يار...“ عمر کلندي اکين ۾ ڀرجي آيل پاڻيءَ کي هٿ سان صاف ڪندي، ”اڄ گڏهن جو ڏاڍو ذڪر ٿي ويو آهي.“
”گڏهه، مخلوق ئي اهڙي آهي، جنهن تي جيترو ڳالهائجي اوترو گهٽ آ“ رزاق کلندي، ”مان ته چوان ٿو اقوام متحده کي ويلنٽائن ڊي، مدرس ڊي، ليبر ڊي ۽ اهڙن ٻين ڊيز وانگر گڏهن سان يڪجهتيءَ جو ڏينهن به مقرر ڪرڻ گهرجي.“
”بلڪل“ عمر ڪنڌ لوڏي، ”گڏهه وڏو محنتي ۽ ڪارائتو جانور آهي.“
”ها... ۽ ڪڏهن ڪڏهن“ رزاق ها ۾ ها ملائيندي، ”مون کي به شڪ پوندو آهي ته ڪنهن جنم ۾ اسان به گڏهه ته ڪونه هُئاسين.“
”ان ۾ شڪ جي ڪهڙي ڳالهه آهي، ڏس نه... اڄ جو انسان جياپي لاءِ، زندگيءَ جو ڪيڏو نه بوجهه ٿو کڻي.“ رزاق آهستي چوي ٿو، ”بلڪه زندگيءَ جي گاڏي کي گڏهه وانگر ڇڪي ٿو، پوءِ به هن جو قدر ڪونهي.“
”تنهن جي معنيٰ ته ڊارون Darwin جي اُها ٿيوري غلط آهي ته: انسان ڀولڙن ۽ باندرن مان ارتقا ڪري انسان ٿيو آهي.“
”ٿي سگهي ٿو،“ رزاق سنجيده ٿي، ”ڊارون کان ڪٿي ڪا گڙ ٻڙ ٿي وئي هُجي،“ اوچتو ڪو خيال ايندي زور سان هٿ تي هٿ هڻي، ”بلڪل، هن جي ٿيوريءَ جي هڪ ڪڙي مسنگ پرسنس وانگر مسنگ ته آهي نه... ٿي سگهي ٿو اُها ئي مسنگ ڪڙي هُجي“ عمر ڏي نهاري ٿو، ”ڏس نه، انسان ۽ گڏهه ۾ ڪافي ڳالهيون ۽ عادتون مشترڪ آهن، بقول شاعر، ”گڏهه سڀ نه سهڻا، ماڻهو سڀ نه هنج، ڪنهن ڪنهن گڏهه منجهه، اچي بوءِ انسان جي.“
”ها ها ها....“ عمر ٽهڪ لڳائي، ”تنهنڪري ته ڪڏهن ڪڏهن انسان به گڏهن واريون حرڪتون ڪندي نظر ايندو آهي.“
”بلڪل صحي“ رزاق هلڪو ٽهڪ لڳائي، ”ته ڪنهن جنم ۾ گڏهه به انسان هُئا، جيڪي پنهنجي سياسي غلطين سبب هن جنم ۾ گڏهه ٿي پيدا ٿيا.“
”ان ڪري ئي ته اهو پهاڪو ڏيندا آهن.“ عمر کلندي، ”وقت تي گڏهه کي به بابو چوڻو ٿو پوي.“
”ته پو اُهو طئه ٿيو ته اڄ کانپوءِ اسانکي پنهنجي ۽ گڏهن جي وچ ۾ وٿي رکڻي پوندي.“
”ڇو...!؟“ عمر سندس ڳالهه نه سمجهندي، ”گڏهه اسان کان ووٽ گهرندو ڇا!؟؟“
”نه...“ رزاق کلندي، ”مُنهنجي چوڻ جو مطلب آهي ته، گڏهه ۽ اسانجي وچ ۾ وٿي نه هوندي ته اسان جو ته خير آ، پر اسانکي ڏسندڙ اهو فيصلو ڪرڻ ۾ ڏکيائي محسوس ڪندا ته گڏهه ڪير ۽ انسان ڪير آ.“
”ها ها ها.... ها ها ها...“
”بس ڪر يار...“ عمر کل ۾ اونڌو ٿيندي، ”گڏهن تي وڌيڪ نه ڳالهاءِ“
”ڇو.... ڇو نه ڳالهايان.“
”ان ڪري ته جيڪڏهن گڏهن پنهنجي پارليامينٽ ۾ اسان خلاف تحريڪ استحقاق پيش ڪئي ته پو...“
هو ٻئي ڪافي دير تائين کلندا رهيا ۽ پوءِ ٻاهر نڪري ويا.
ٻئي ڏينهن عمر کي خبر پئي ته رزاق جو ايڪسيڊنٽ ٿيو آهي ۽ هو اسپتال ۾ داخل آهي. اسپتال جي پرائيويٽ روم ۾ عمر، رزاق کان ان حادثي جو پڇيو ته رزاق چپن تي مُرڪ آڻي چيو، ”اُهو ئي گڏهه.“
”ڇا مطلب!؟؟...“ عمر حيرت مان، ”لڳي ٿو تنهنجي مٿي تي اڃان تائين گڏهه سوار آهي. ڇا ٿيو هو؟“
”صبح جو جڏهن آفيس وڃي رهيو هُئس ته پاسي واري گهٽيءَ مان پڪڙيوس. پڪڙيوس جا آواز اچڻ لڳا. مون سمجهو ڪو چور هوندو. جيئن ئي گهٽيءَ وٽ اڳ جهلي بيٺس ته اوچتو سامهون گڏهه اچي ويو ۽ اهڙي ته اِٽ هنيائين جو پاسراٽين ۾ فريڪچر اچي ويو.“
سندس ڳالهه ٻُڌي عمر زوردار ٽهڪ ڏئي، ”ان ڪري ته چوندا آهن ته: نه ڇيڙ ملنگان نون.“
”ها يار... هاڻي مون کي به پڪ ٿي ته ڊارون جي اها ٿيوري صحي هُئي ته انسان ڀولڙن ۽ باندرن مان ارتقا ڪري انسان ٿيو آهي.“
”۽ گڏهه...“ عمر ٽهڪ ڏئي، ”انهن جو ڇا هي.“
”ڪُجهه نه...“ رزاق پاسرين تي هٿ رکي کلندي،”گڏهه هر جنم ۾ گڏهه ئي رهندو، اهو ڪڏهن به انسان ٿي نه سگهندو.“
”۽ انسان؟“
”اهو ته اشرف المخلوقات آهي. وقت تي ڪُجهه به ٿي سگهي ٿو.“
ايتري ۾ هڪ خوبصورت نرس اچي ٿي ۽ رزاق کي انجيڪشن هڻي هلي وڃي ٿي.
”ڪيئن... ٺاهوڪي آهي نه...“ رزاق اک ڀڃي.
”ها...“ عُمر کلندي،”مان به سوچيان ٿو ته ڪنهن گڏهه کان پاسراٽيون ڀڃائي هن اسپتال ۾ داخل ٿيان.
ٻئي زوردار ٽهڪ ڏين ٿا. اوچتو سندن ٽهڪن سان گڏ اسپتال ٻاهران ڪٿي بيٺل گڏهه جون هينگون به هنن جي ٽهڪن سان شامل ٿي وڃن ٿيون.