۽ عنوان کُٽي ويا
لطيف پنهنجي والدين جو اڪيلو پُٽ هو ۽ چئن ڀينرن جو اڪيلو ڀاءُ. پڻسن ولي محمد اسڪول جي پٽيواليءَ کان رٽائر ٿي گهر ۾ ئي ننڍڙو دڪان کولي ويٺو هو ۽ پنهنجي ٻه ٽي جريب زمين تي به ڪم ڪندو هو، جنهن مان هنن جو گذر سفر ڪُجهه بهتر ٿي ويندو هو. ولي محمد پاڻ کي تڪليفون ڏئي، محنت ڪري پُٽ کي پڙهايو ته سهي، پر هاڻي سندس بيروزگاريءَ تي دل ئي دل ۾ ڪڙهندو رهندو هو ۽ الله کي ٻاڏائيندو رهندو هو. هڪ ڀيري ان ئي سوچ سان هن لطيف کي مال ۽ زمين کپائي نوڪري وٺڻ جي ڳالهه ڪئي هُئي ته لطيف ڪاوڙجي پيو هو ۽ پيءُ کي سختيءَ سان منع ڪندي چيو هو ته، ”بابا سائين، اُها زمين ئي ته اسان جي جئيدان جو ذريعو آهي. جيڪڏهن اُها به هٿن مان وئي ته ڄڻ سڀ ڪُجهه ويو“ پوءِ پيءُ کي سمجهائيندي چيو هُئائين، ”پئسن تي نوڪري وٺڻ وارن جا حال ڏسو ٿا پيا، ڪيئن نه پنهنجو پاڻ ڦرائي هاڻي پريشانيءَ ۾ گذاري رهيا آهن. اوهان پنهنجي دل تي بوجهه نه رکو، سڀ سڻائي ٿي ويندي.“
”ها پُٽ،“ ولي محمد فڪرمنديءَ مان چيو هُئس، ”چئين ته صحي ٿو.... پر...“
”پر ڇا بابا؟“
”سوچيان ٿو، تون روزگار سان لڳي وڃين ته نياڻين جو بار به لاهي ڇڏيون هن جي عمر به وڌندي ٿي وڃي... هوڏانهن مامهن وارا به سليمه جي شاديءَ لاءِ زور ڀريندا ٿا رهن.“
”الله سائين نياڻين جو نصيب چڱو ڪندو“ لطيف گنڀيرتا سان چيو هو، ”نياڻين جي دعائن سان سڀ ٺيڪ ٿي ويندو، اوهان دل نه لاهيو بابا“ ۽ پوءِ ٻئي خاموش ٿي ويا هُئا. ٻنهي جي دل جي ڌڙڪن، ڄڻ هڪ ٻئي جي سوچ کي زبان ڏئي رهي هُئي.
هر طرف کان مايوس ٿي، لطيف ڪراچي وڃي قسمت آزمائي جو فيصلو ڪيو. کيس اميد هُئي ته ڪراچي جيڏي وڏي شهر ۾، جتي ٻين صوبن ۽ شهرن مان ماڻهو اچي ڪٿي نه ڪٿي روزگار جو وسيلو ڳولهي ٿا وٺن ته پوءِ هو به ڪوشش ڇو نه ڪري. هن جي اهڙي سوچ پويان، سندس ڳوٺائي دوست احمد جو به هٿ هو جيڪو هن کي هر وقت ڪراچي اچڻ جي ترغيب ڏيندو هو. احمد پاڻ ته گهڻو پڙهيل ڪونه هو، تنهنڪري ڪا وڏي نوڪري هٿ ڪرڻ بدران هڪ ڪارخاني ۾ پلمبر طور ڀرتي ٿي ويو. پر کيس پڪ هُئي ته لطيف يونيورسٽيءَ مان پڙهيل، ذهين نوجوان آهي، جنهن کي ڪراچيءَ جهڙي شهر ۾، ڪٿي نه ڪٿي عزت ڀري نوڪري ملي ويندي.
وڏي مشڪل سان لطيف گهر وارن کي راضي ڪري، ڪراچي هليو آيو ۽ احمد سان گڏ سندس ننڍڙي کوليءَ نما گهر ۾ رهڻ لڳو. روز صبح جو نوڪريءَ جي تلاش ۾ نڪرندو هو ۽ شام جو مايوس ٿي موٽي ايندو هو. پر هن همت نه هاري ۽ پنهنجي ڳولا جاري رکي. ويهه ڏينهن گذرڻ کانپوءِ احمد هن کي ٻُڌايو ته سندس ڪارخاني ۾ اسسٽنٽ اڪائونٽنٽ جي جڳهه خالي ٿي آهي. احمد کيس اهو به ٻُڌايو ته هن مئنيجر کي سندس لاءِ عرض ڪيو آهي، جنهن چيو آهي ته پنهنجا ڪاغذ کڻي اچي انٽرويو ڏئي، جيڪڏهن ميرٽ تي لٿو ته کيس نوڪريءَ تي رکبو.
انٽرويو جي مقرر ڏينهن تي لطيف پنهنجا ڊاڪيومينٽس کڻي انٽرويو لاءِ ويو جتي ٻيا به ڪافي اميدوار موجود هُئا، پنهنجي واري اچڻ تي لطيف انٽرويو ڏئي آيو. کيس اطمينان هو ته هن سُٺو انٽرويو ڏنو آهي. باقي جيڪا الله جي مرضي ۽ پوءِ نياڻين جي دعائن سان الله جي مرضي به شامل ٿي وئي ۽ هن کي اسسٽنٽ اڪائونٽنٽ جي پوسٽ لاءِ سليڪٽ ڪري کيس نوڪريءَ جو آرڊر ڏنو ويو.
جنهن ڏينهن هن کي نوڪريءَ جو آرڊر مليو، ان ڏينهن هو ڏاڍو خوش هو. پهريائين ته هن شڪراني جا نفل ادا ڪيا ۽ پوءِ پهرين فرصت ۾ سندس ڳوٺ جي پاڙي ۾ رهندڙ تپيدار جي اوطاق واري فون تي پيءُ کي گهرائي اُها خوشخبري ڏني ته ولي محمد جي اکين مان خوشيءَ جا ڳوڙها ڳڙي پيا ۽ ڳوڙهن ڀرين اکين ۽ ڏڪندڙ چپن سان هن کي ڪاميابين ۽ وڏي ڄمار ماڻڻ جون دعائون ڏنيون. جڏهن ولي محمد اُها خبر گهر ۾ ٻُڌائي ته سڀ ڏاڍا خوش ٿيا ۽ لطيف جي ماءُ ۽ چارئي ڀينرون شڪراني جا نفل ادا ڪرڻ ۽ لطيف جي ڪاميابيءَ لاءِ دعائون گهرڻ لڳيون.“
لطيف پنهنجي ذهانت ۽ ايمانداريءَ سان ڊيوٽي سرانجام ڏيندو رهيو پر هُن کي هر وقت پئسن جي چنتا ۽ ڀينرن جي شاديءَ جو فڪر رهڻ لڳو. جنهن لاءِ هن کي کوڙ پئسا گڏ ڪرڻا هُئا. ان باري ۾ سوچيندي هُن کي خيال آيو ته ڇو نه پاڙي ۾ ڪو ٽيوشن سينٽر کولجي، جتي شام جو پاڙي جي ٻارن کي پڙهائي ڪُجهه پئسا ڪمائي سگهجن ته جيئن ڀينرن جي شادي باعزت طريقي سان ڪري سگهي. سندس اُها ڳالهه احمد کي به وڻي ۽ هن چيو ته، هُو پاڙي ۾ ڪُجهه ماڻهن سان ڳالهائيندو ته جيئن هو ٻارن کي ٽيوشن لاءِلطيف وٽ موڪلين، پر سوال اهو پيدا ٿيو ته، احمد جي کوليءَ نما جڳهه ۾ ايتري گنجائش ئي ڪانهي، جتي ٻارن کي پڙهائي سگهجي. ان مسئلي جو حل به احمد ئي ڪڍيو، ڇاڪاڻ ته هو پنهنجي زنده دليءَ سان پاڙي ۾ ڪافي ڄاڻ سڃاڻ پيدا ڪري ويو هو، هن پاڙي جي هڪ معتبر شخص سان اُن باري ۾ ڳالهايو ته اهو شخص خوش ٿي ويو، چي، ”اها ته ڏاڍي سٺي ڳالهه آهي، پاري ۾ جيڪڏهن سينٽر کلي ٿو ته سڀني جو ڀلو ٿي ويندو. جڳهه جو فڪر نه ڪيو، هُو، مون واري جاءِ خالي پئي آهي نه، ان ۾ ئي کوليو. في الحال اوهان کان مسواڙ نه وٺبي، سينٽر هلي ته پوءِ ڏسنداسين. احمد هن جا ٿورا مڃي خوش خوش هليو آيو ۽ اُها خوشخبري لطيف کي ٻُڌايائين ته هُو به ڏاڍو خوش ٿيو.
هاڻي لطيف جي روٽين اُها ٿي وئي جو هو صبح جو آفيس ويندو هو ۽ شام جو ٽيوشن پڙهائيندو هو. شروع ۾ ته هن وٽ صرف مالڪِ مڪان جا ٻه ٻار اچڻ لڳا پر پوءِ آهستي آهستي انهن جو تعداد وڌڻ لڳو ۽ لطيف جي پڙهائڻ جي انداز مان والدين متاثر ٿيڻ لڳا ته هن جي پبلسٽي به ٿيڻ لڳي ۽ هن جي آمدني به وڌڻ لڳي.
ائين ئي ڏيڍ سال گذري ويو. هن وٽ مناسب پئسو گڏ ٿي ويو ۽ هو پاڙي واري تپيدار جي اوطاق تي لڳل فون تي پيءُ سان به رابطو رکندو ايندو هو، ان ڏينهن پئسن جو اندازو ڪري پيءُ کي فون تي چيائين ته هاڻي ڀلي وڏي ڀيڻ سليمه جي شاديءَ جي تاريخ مقرر ڪري تياريون شروع ڪري.
ٻن ڏينهن کانپوءِ پيءُ سان فون تي ڳالهائڻ تي پڻس ٻُڌايو ته سليمه جي شادي ايندڙ مهيني مقرر ڪئي وئي آهي. اُهو ٻُڌي لطيف ڏاڍو خوش ٿيو ۽ تصور ئي تصور ۾ ڀيڻ کي ڪنوار جي روپ ۾ ڏسي گد گد پيو ٿئي، کيس ياد آيو ته جڏهن ٻه مهينا اڳ هڪ ڏينهن جي موڪل تي ڳوٺ آيو هو ته مذاق مذاق ۾ سليمه شرمائيندي پنهنجي شاديءَ تي ڪراچيءَ جو ڳاڙهو شرارو پائڻ جي خواهش ڪئي هُئي. تڏهن هن ڀيڻ جي مٿي تي هٿ رکي پيار مان چيو هو، ”فڪر نه ڪر سليمه! مان تنهنجي لاءِ هڙو شرارو آڻيندس جنهن کي پائي تون شهزادي لڳيندين“ ان کانپوءِ هو واپس اچي، فرصت واري وقت ۾ ڀيڻ جي شاديءَ لاءِ خريداري ڪندو هو. هن ٻين شين سان گڏ ڳاڙهي رنگ جو هڪ شرارو به ورتو. جڏهن دڪان تي شرارو هٿن ۾ کڻي ڏسي رهيو هو ته هن جي اکين ۾ الاءِ ڪيترا ديپ ٻري پيا هُئا ۽ سندس اکين مان ٻه ڳوڙها وهي شراري ۾ جذب ٿي ويا هُئا.
اڄ پهرين تاريخ هُئي ۽ هن کي ڀيڻ جي شاديءَ لاءِ ڳوٺ وڃڻ جي خوشي هُئي. هفتي جي موڪل تي هو اڳ ۾ ئي وٺي چُڪو هو. سامان ته رات جو ئي پيڪ ڪري ڇڏيو هُئائين، سوچيو هُئائين ته پگهار وٺي پر ٻاهرون ئي ڳوٺ هليو ويندو..
روز وانگر هو ۽ احمد ڪارخاني جي Pick n Drop واري بس ۾ سوار ٿيا. هلندي بس ۾، سندس ذهن ۾ ڳوٺ جا منظر ماءُ، پي ۽ ڀينرن جا خوشي ۾ ٻهڪندڙ ڇهرا گهمندا رهيا ۽ ذهن ۾ شاديءَ جون شرنايون ۽ دهل دمام جا آواز گونجڻ لڳا هُئا ۽ سندس چپن تي هلڪي هلڪي مُسڪراهٽ به ليئا پائيندي نظر اچي رهي هُئي. هو انهن ئي خيالن ۾ گم هو ته اوچتو تيز بريڪن جي چيخاٽ سان، بس جهٽڪي سان بيهي رهي ته هن جي خيالن جي ڏور ٽُٽي پئي ۽ هو حيرت مان هيڏ هوڏي نهارڻ لڳو، ”هن ويراني ۾ بس ڇو بيٺي آهي!؟“ هو ڪُجهه وڌيڪ سوچي، ان کان اڳ ئي ٻه ٽي هٿياربند بس ۾ چڙهي آيا ۽ سڀني کي بس مان هيٺ لهڻ جو چي. بس ۾ ويٺل مسافر هٿياربندن کي ڏسي هراسجي ويا ۽ دل ئي دل ۾ ”يا الله خير“ چوندا، ڊڄندي، ڊڄندي بس مان ٻاهرن نڪرڻ لڳا. جڏهن سڀ لهي آيا ته هنن کي سڃاڻپ ڪارڊ هٿن ۾ کڻي بيهڻ جو چئي، قطار ۾ بيهاريو ويو. هٿياربندن جا ٻه همراهه هنن جا ڪارڊ چيڪ ڪندا رهيا. جن جا سڃاڻپ ڪارڊ اندرون سنڌ جا هُئا، انهن کي الڳ ڪري بيهاريو ويو ۽ ٻين کي واپس بس ۾ وڃڻ جو چئي، پنهنجي ڪلاشنڪوفن جو رُخ لطيف ۽ احمد واري پاسي ڪيو ۽ ڪلاشنڪوفن مان ڄڻ برسات وانگر گوليون نڪري سندن جسم پروڻ ڪري ڇڏيو. هر طرف چيخ و پڪار، آهه و بقا مچي وئي، لطيف خون ۾ لت پت، آسمان ڏي نهاريو، ڪُجهه دير اڳ لطيف جي ذهن ۾ ڀيڻ جي شاديءَ جون جيڪي شهنايون گونجي رهيون هيون، اُهي ڄڻ اندر مان سوڳ ئي آلاپ ڪڍي رهيون هيون.
ها... اهو پهريون آڪٽوبر جو ڏينهن هو.