سـُــر ڪاموڏ
ڪاريون، ڪوجهيون، ڪـُـوَڙيـون، مـُــور نه موچاريون
وٺي ويٺيون واٽ تي، کـِـکــيءَ جـُــون کاريـُــون
اُنين جون آريـُـون، سمي ريءَ ڪير سـھــي؟
سمجهاڻي: هــِــن بيت ۾ نــُــوريءَ جي مائٽياڻين / مــُــھـــاڻــيــن جي شڪل صورت بيان ڪئي وئي آهي ته مــُــھـــاڻــيــون عام طور تي رَنگ جون ڪاريون، شڪل جون بد صورت ۽ بي افعاليون ٿينديون آهن. هو هڪ ته شڪل صــُــورت جون اَڻ وَڻندڙ ٿين ٻيو وري مڇيءَ سان ڀريل ٽوڪريون رستن تي رکي وِڪرو ڪن. مڇيءَ جي ڌَپ به سندن شخصيت تي اُگرا اثر وِجهي ٿي، جنھن ڪري کانئن هر ڪو پيو پري ڀڄي. سمين ڄام جو نــُــوريءَ سان پيار جو پيچ وِڌو آهي ته سڀني مھاڻن جا مزا ٿي پيا آهن. اَڻوڻندڻين جا چاڳ ۽ ماڻا سمون سردار خوشيءَ سان پيو برداشت ڪري. هڪ نــُــوريءَ جي ڪري سڀني مھاڻين جي لئي وَڌي وئي آهي.
گند جنين جي گوڏ ۾، پاٻوڙا پوشاڪ
انين جي اوطاق، راجا ريجهي آئيو
سمجهاڻي: مھاڻن جو واهپو ئي پاڻيءَ سان ٿئي. هــُــو رهن به پاڻيءَ ۾ ته کائڻ ۽ پائڻ جون شئيون به پاڻيءَ مان هٿ ڪرڻ جي ڪوشش ڪن. گند پاڻيءَ جي هڪ ٻــُـــوٽــــي جي پاڙُن کي چوَندا آهن. هــُــو پاڻيءَ ۾ لھي اُهي پاڙُون پــَــٽـــي پنھنجيءَ گوڏ ۾ ذخيرو ڪري ٻاهر آڻيندا آهن. وري پوشاڪ/ لباس به ڪو ڪپڙي جو نه پر پــَــٻــُـــڻ جي وَڏن پــَــنــن مان ٺاهي پھريندا هئا/آهن. اهڙن غريبن وٽ / سندن غريب خاني / اوطاق تي وقت جو حڪمران راضي ٿي اچي ته هــُــنــن لاءِ عيد کان به وڌيڪ خوشي آهي. اڄ به جيڪڏهن ڪو حاڪم يا وڏو ماڻهو غريبن وٽ اچي سندن مسئلا حل ڪري ٿو ته: ان جي ساراهه ڪئي وڃي ٿي. پاڪستان پيپلز پارٽيءَ ڪرشنا ڪماريءَ کي سينيٽر ۽ هڪ شيدڻ تنزيلا کي اسيمبلي ميمبر بڻايو ته واهه واهه ٿي وئي. جيڪڏهن بلاول ڀُٽو ڪنهن عام ڇوڪريءَ سان شادي ڪندو ته ڄام تماچي سڏبو.
**
سميون ڪري سينگار، راءُ ريجهائڻ آئيون
ڄامَ هٿَ ۾ ڄار، ڄــُــلي ڄـُــٻـيـريـن وچَ ۾.
سمجهاڻي: هڪ دفعي ڇا ٿيو جو ڄام تماچي پنھنجي بادشاهي حيثيت وِساري ڄار هٿ ۾ کڻي مڇيءَ جو شڪار ڪرڻ شروع ٿي ويو. جڏهن سندس پـَــٽ راڻين ۽ خاندان وارين راڻين کي خبر پئي ته هار سينگار ڪري اچي وٽس پھتيون. ناز نخرا ڪري کيس وِندرائڻ ۽ راضي ڪرڻ جي ڪوشش ڪيائون ته ھُو پنھنجيءَ حيثيت (بادشاھي) مطابق اُٿي ۽ ويھي پر پوءِ به همراهه نه مــُــڙيـــو؛ پنھنجي عُھدي جي ڪا به پرواھ ڪانه ڪيائين ۽ ڄــُــٻــيــر (جـهــُــٻــيـــر) ذات جي مھاڻين (جيڪا غالبن نــُــوريءَ جي ذات به هــُــئـــي.) سان کيڏندو؛ مڇي ماريندو ۽ دِل وِندرائيندو رهيو.
**
ٿيا تماچيءَ ڄامَ سين، مهاڻا محروم
ننڍيءَ وڏيءَ گــَــنـدريءَ مٿي، ماڙِيءَ ڌُومَ
جي ڪينجهر، جي رُوم، سي سڀ انعامي ٿيا
سمجهاڻي: نــُــوريءَ جي شاديءَ کان پوءِ تماچيءَ ڄام سان مھاڻن جي عليڪ سـَـلــيــڪ وڌي وئي. پاڻ ۾ هڪ ٿي ويا. ننڍي وڏي مھاڻي تماچيءَ جي محل ۾ بنا رَنڊ روڪ ۽ ڌڙلي سان اچ وڃ شروع ڪري ڏني. مھاڻا ڪينجهر ڍنڍ ۾ هــُــجــــن يا روم ۾ مطلب ته جتي به هــُــجــن اُنهن سڀني کي انعام سان نوازيو ويو. انهن لاءِ خاص Package شروع ڪيو ويو. سندن ٽيڪس معاف ڪئي وئي.
**
مئي هٿ ۾ مڪڙي؛ ڄام هٿ ۾ ڄار
سڄو ڏينهن شڪار، ڪنجهر ۾ ڪالهه هو
سمجهاڻي: جڏهن تماچيءَ جي نــُــوريءَ سان لـــَــنـئــون لڳي ته همراهه کان سڀ ڪجهه وِسري ويو. نــُــوريءَ جي هٿ ۾ مڪڙي هـُـجــي ته ڄام جي هٿ ۾ وري ڄار هــُـجـــي. سڄو ڏينھن ڪينجهر ڍنڍ تي مڇيءَ جو شڪار ڪندي پئي گذاريائون، جنھن سبب سڀني مھاڻن جي تقدير ئي بدلجي وئي. کين خصوصي توجھه ملڻ لڳو. جڏهن حڪمران ڪنھن مسئلي تي مڪمل ڌيان ڏيندا آهن ته اُهو حل ٿيڻ سان گڏ بھتر به ٿي ويندو آهي. ڄام تماچيءَ جي ڌيان سبب مھاڻن جا وارا نيارا ٿي ويا. وٽن خوش حالي اچي وئي.
**