سـُــر رام ڪلي
مـَــن مـُــرادون پـُــنيون، ٻارهين ڏينهن ٻيئي
جوڳي اِن جاٽا کي، ٿي سـِـڪـيـا سڀيئي
سمانا سي ئي، جي گــُــر گــڏجـــي آئــيــا
سمجهاڻي: شاهه صاحب پاڻ هڪ تمام وڏو سگهڙ به هو. هــُــن هونءَ ته شاعريءَ جي صنفن بيت ۽ وائيءَ تي طبع آزمائي ڪئي آهي پر هــِــن ســُــر ۾ لوڪ ادب جي صنف ”راتين، ڏينھن، هفتن، مھينن ۽ سالن“ مان ڏينھن تي به بيت چيا اٿائين، جن جو مثال هيءُ بيت آهي. چئي ٿو ته نيٺ وڃي ٻارهين ڏينھن منھنجيءَ دِل جون سڀ مرادون / تمنائون پوريون ٿيون. اهي مرادون ڪھڙيون آهن؟ انهن بابت چئي ٿو ته؛ اُهو گروءَ / مــُــرشــد جو ديدار / زيارت آهي، جنھن لاءِ سمورا جوڳي ســِــڪ ۽ اُڪــِــيـــر ۾ هــُــئـــا. جيڪي گـــُــروءَ سان ملي آيا اُنهن جو مانُ ۽ شانُ وڌي ويو.
**
مـُــنـھـــــن مـحــــــراب پـريـــنءَ جــو، جـامـع سڀ جھان
ڦــَــرهـــِــي تـان فــُـــــرقـــان جــِــي، ڪاٽيائــُــون قــُـــرآن
اُڏامـــــــــــي اُت ويــــــــــــــو، عـــــقـــــــــل ۽ عــــــرفـــــــان
ســڀــوئــي سـُــبــحــــان، ڪـــــاڏي وڃـي نـِــيـَــتــيـــان؟
سمجهاڻي: هيءُ سڄو جھان جامع مسجد آهي ۽ محبوب جو مــُــنـھــن محراب آهي. (محراب مسجد جي اُها جاءِ آهي جتي پيش اِمام بيھي اِمامت ڪندو / خــُـطــبـــو ڏيندو آهي.) مسجد جي عمارت جي هڪ ســُــڃــاڻــپ محراب به آهي. ٻيءَ ڪنھن به عمارت ۾ محراب ناهي ٿيندو. جڏهن محبوب جو مــُــنـھــن محراب ۽ دُنيا وڏي مسيت هــُــجـــي تڏهن سڀ هدايتون، قرآن، عقل ۽ عــِــلــم ائين وِسري ٿو وڃي، جيئن ڪنھن پــَــٽــيءَ تي مــيـــٽ هڻڻ ۽ سليٽ تان اَکر ڊاهڻ سان صفائي ٿي وڃي ٿي. هر پاسي رب ئي رب آهي. سمجهه ۾ نه ٿو اچي ته ڪھڙي پاسي مــُــنـھــن ڪري نماز جي نيت ڪريان؟
**
پِنن جو پـَـٽ کڻي، سو جي ســُــڃاڻن
ته بـَـر ۾ بـــِـيـک لـَـهن، پـَـهـَـرَ نه پــِــنن ڪاپڙي
سمجهاڻي: عام طور تي جوڳين کي ڪاري رَنگ جو آني جي اَڌ جھڙو وڏو پيالو / ڪــِــســتــو / ڪشڪول هــُــونــدو آهي، جنھن کي پــَــٽُ به چوندا آهن. اُن جي تمام گهڻي اهميت ۽ عزت آهي. اڪثر جوڳي اُن جو ڀرم نه رکندا آهن. اُن کي پـــِــنــڻ لاءِ استعمال ڪندا آهن، جيڪو صحيح ناهي. هــُــو جيڪڏهن ڪشڪول جو صحيح قدر سمجهن ته کين بيابان ۾ به گنج ملي وڃي. وسنءَ/وَسنديءَ ۾ کين در در تي پـــِــنــڻـــو نه پوندو. اصل ڳالهه توڪل ۽ عقيدي جي آهي.
نامـُــرادِي نـجهــرو، عـَــدَم اوتــارُونِ
رضا راڄ سـَــنـدُونِ، مـُــور نه مـڱـن ڪـِــي ٻيو
سمجهاڻي: شاهه صاحب هــِــن بيت ۾ سچن جوڳين جي خود داري بيان ڪندي فرمائي ٿو ته هــُــو ڪا به طمع / لالچ ناهن رکندا بـلـڪــِــه نااُميدي سندن محل جھڙي جهوپڙي آهي. ڪجهه به نه سندن اوتارو / اَجهو آهي. هــُــو رضا ۽ قسمت تي اهڙو ناز ڪن ٿا جو اُها سندن راڄ ڀاڳ بڻجي پئي ٿي. تنھن هــُــونــدي به هــُــو ايڏا صابر آهن، جو مجال آھي جو ڪنھن کان ڪجهه ٻيو گـهــُــرن/ پـــِــنــن.
**
اڄ نــــه اوطـــــــاقــُـــن ۾، طـــــالــب تـَــــنـوارِيـن
آديـســي اُٿــــي ويـــا، مـَــڙهـــيون مـُــون مارِين
جي جيءَ کي جيارِين، سي لاهـُـوتي لـَــڏي ويا
سمجهاڻي: جوڳين، سنياسين ۽ سڄڻن سان محبت جو اظھار هـِـن بيت وسيلي به ڪيو ويندو آهي. جڏهن ڪو پرين پيارو لاڏاڻو ڪري ويندو آهي ته هــِــن بيت ذريعي کيس ياد ڪيو ويندو آهي. لطيف سرڪار فرمائي ٿو ته جن مھمانن سبب اوطاقون آباد هيون، اڄ اُهي ناهن نه ئي سندن ڪچھريون، سڏ واڪا ۽ کلڻ خوشيون آهن. هـُــو ناهن ته خالي اوطاقون، مڙهيون، اوتارا کائڻ ٿا اچن. سـُــڃ پئي واڪا ڪري؛ افسوس آهي. جيڪي رُوح رِهاڻيون ڪري جيءُ جياري ڇڏيندا هـُــئــا؛ ڏُک وِساري ڇڏيندا هــُــئـــا افسوس آهي جو اُهي هليا ويا آهن. وڃي ڪٿي ٻئي هنڌ آڏاڻا اَڏيا اَٿن.
**
ســـــــــــدائـــــيــن ســـــــفـــــــر ۾، رَمـَـــن مـــــٿــي راهه
پـُـــــرن پـُــــــورب پــــنـڌ ڏي، مـــنـجـهه مــوالي مــــــاهه
جن جي الک سان آگاهه، هلو تـَـڪيا پـَـسـُـون تن جا
سمجهاڻي: جوڳين جو ڪم ئي سفر ڪرڻ آهي. اِهو ئي سبب آهي ته هــُــو سدائين سفر ۾ ھُوندا آهن. هـُــو پنھنجو پاڪ پنڌ جاري رکيون پيا اچن. هـُــو پــُـــورب پار ڏي تـِـيــرٿ لاءِ مستن جيان مـُــلــڪ جهاڳيندا پيا وڃن. جيڪي پنھنجي حقيقي مالڪ / مــُــرشـــد کي صحيح سـُــڃــاڻــن ٿا، پنھنجي حقيقي مقصد سان سچا آھن، هلو ته اسان به سندن آستان ڏِسي اَچون. کانئن ڪُجھه پِرائي اچون.
٭٭