سـُــر پـُــورب
ڪانگل نيئي ڪانگ، منهنجي ڏي محبوب کي
لالڻ لايئي ڏينهنڙا، ڪنهن سـِــٽــاڻــي سانگ
آوان ريءَ اَڙانگ، ويٺي ورهه وسائيان
سمجهاڻي: سنڌي لوڪ ڏاهپ ۾ ڪانءَ کي مھمانن / محبوبن جي اَچڻ جي خبر آڻيندڙ پکي سمجهيو ويندو آهي. جيڪڏهن گهر جي ڀـــِــت، وَڻن ٽڻن وغيرهه تي ڪانءُ لـــــَــــنــويــن / ٻــولــَـــي ته سمجهبو آهي ته اَڄ مھمان ايندا. اُهي مھمان پــَــڪ سان دِل گـهــُــريــا مــِــٽ مــائــٽ يا محبوب ئي ٿي سگهن ٿا، جن جي اَچڻ سان دل بـَـھــار بــَــھــــار ٿي پوندي آهي. عام طور تي سنڌي ماڻهون مھمان جي اَچڻ تي خوش ٿيندو آهي. هيءُ سماج پاڻ وڏو مھمان نواز آهي. عاشق جڏهن ڪانءَ کي ڏِسي ٿو ته چويس ٿو محبوبن جي اَچڻ جي خوشخبري ٻــُــڌاءِ! جڏهن ڪانءَ جي انداز مان سمجهي ٿو ته نه ايندا، تڏهن ڪانءَ کي چئي ٿو ته ڀلائي ڪري تون منھنجي پرينءَ ڏي هيءُ نياپو کـڻــي وڃ ته گهڻا ڏينھن گــُــذري ويا آهن؛ اڃان نه آيو آهين. ٻــُــڌاءِ ته ڇا جي ڪري؟ اسان کان ڪا خطا ٿي وئي آهي ڇا؟ ۽ اِهو به چئجانس ته اوهان کان سواءِ زندگي ڏاڍي ڏُکي آهي؛ اَڙانگي آهي. تنھنجي نــِـيـنـھــن نــِــھـــوڙي ڇڏيو آهي. بس تنھنجي يادن جي ســـَـــھـــاري پئي زندگي گذري.
**
مٿي راهه روان ٿيا، پــُـــورب پــُــــوريـــائـون
هي گـهـر گهوريائون، آڳــانـڍيــائون اڳــيـان
سمجهاڻي: جوڳي پــُــورب جي زيارتن لاءِ روانا ٿي ويا آهن. هــُــنــن هيءُ گهر ڇڏي ڏنو. وڃي ٻئي هنڌ / اَڳيان پــَــکـــڙا اَڏيا اَٿائون. جوڳي ملڪيت ٺاهن ئي ڪو نه. سدائين سفر ۾ رهن. هڪ هنڌان پـَـکــا پـَـٽــي وڃي ٻئي هنڌ اَڏيندا آهن. جتي به ويھندا آهن اُن زمين جي مالڪيءَ جي دعوا ناهن ڪندا. ڪجهه ڏينھن ٿورائتو رهي اڳتي وڌندا آهن. ايڪيھين صديءَ جي سنڌ ۾ به جوڳي قبيلن جو حشر ساڳيو آهي. گهڻائي بي پھچن، بي زمينن جي آهي. سندن اِن خــُــوبـــيءَ جو مافيائون ڏاڍو فائدو وٺنديون آهن. وڏن شھرن خاص ڪري ڪراچيءَ ۾ کين قبضي جي پلاٽن تي ويھاريو ويندو آهي. جڏهن قبضو پـَــڪــو ٿي ويندو آهي ته کين لـــَــڏايـــو ويندو آهي. ڪڏهن ته سندن جـهـُـــڳــيــن کي باهه به ڏني ويندي آهي. آڪٽوبر 2015ع جي آخري هفتي ۾ ڪراچيءَ جي گــُــلســتــانِ جــوهـــر واري علائقي ۾ اهڙو واقعو ٿيو، جنھن ۾ ٻئي نقصان سان گڏ سندن پنج ماڻهون پڻ سڙي مري ويا.
ڪڍي ڪانگا! تو ڏيان هينئون ساڻ هٿن
وڃي کاءُ ولايت ۾، اڳيان عجيبن
پرين مانَ چون، هينئن قربان ڪير ٿئي؟
سمجهاڻي: اي ڪانءَ! تو کي مان پنھنجي دِل ڪڍي / ڪــَــپـــي ڏيان ٿو پر شرط اِهو آهي ته هـِــتــي يا ٻئي هنڌ کائڻ بدران منھنجي محبوب جي اَڳيان وڃي کائجانءِ. هــُــو هرُو ڀرُو پٿر دل ناهي. ضرُور تو کان پــُــڇــنـدو ته هيءَ ڪنھن جي دِل آهي؟ هھڙي عظيم قرباني ڪنھن ڪئي آهي؟ تون ٻــُــڌائـجــانـس ته تنھنجي عاشق جي آهي. مون کي پــَـــڪ آهي ته، پوءِ کيس منھنجو احساس ٿيندو! جيڪڏهن کيس احساس نه به ٿيو ته مون لاءِ سندس اِهو پــُــڇــــڻ ته هيءَ ڪنھن جي دل آهي؟ ئي وڏو اعزاز هوندو. اِن سان به مان ٺــَـــري پوندس.
**
وَهلو وَر وَريا پرين، آءُ ڪانگا لـَـنئــُـن لات
ويا جي قلات، سي اُڏامي آڻ پرين
سمجهاڻي: اي ڪانگلڙا! جلدي موٽ ۽ اِها خوشخبري اَچي ٻــُــڌاءِ ته محبوب واپس اچن ٿا. منھنجا محبوب مون سان ڪاوڙجي قلات (بلوچستان) هليا ويا آهن. اُٿي وڃ اُنهن کي ميڙ منٿ ڪر ته رُسامون ڇڏن؛ پرچي پوَن. اُڏر جلدي ڪر! مون کان وڌيڪ جــُـــدائـــي برداشت نه ٿي ٿئي. اُڏامي اَک ڇــــِــنـڀ ۾ مون وٽ وٺي اَچــــِـــيــنِ.
٭٭