سـُــر بـلاول
هـِــن ســُــر جي خاص ڳالهه اِها آهي ته لطيف سائين جادم جکري جي ڪردار مان ايڏو راضي، سـَـــرهــو ۽ متاثر آهي جو نبي ڪريم ﷺ کي به اِن نالي سان ياد ڪري ٿو. مثال لاءِ هيٺ ڏنل بيت ڏِسو!
جــکــــــري جــِــھـــو جــوان، ڏســان ڪــونـــه ڏيـــھــه ۾
مـُــھــڙ مـڙنـي مـُـرسـلـيـن، ســَــــرس ســــنـدس شــــان
فڪان قاب قوسين او ادنيٰ، اي مـُــيسر ٿـيـُـس مڪان
اي آگــي جــو احــســان، جـنـھـن هادي مـيـڙيـُــم هھڙو.
سمجهاڻي: جکرو ڇا ته عظيم انسان هو. سڄيءَ دُنيا ۾ مون کي اهڙو ماڻهون ٻيو نه ٿو سـُـجـهــي. سڀني پيغمبرن جو هو سردار ۽ سندس شان سمورن کان مٿي آهي. هـِــتـــي جکرو حضرت محمد ﷺ کي سڏيو ويو آهي جنھن کي الله پاڪ معراج ڪرايو. اِهو اعزاز ٻئي ڪنھن به نبيءَ کي حاصل نه ٿيو. اِن حوالي سان ڏِنل آيت جو ترجمون آهي ”حضرت محمد ﷺ ٻن ڪمانن جيترو ويجهو آيو بلڪه اُن کان به نزديڪ.“ اِهي الله پاڪ جا اَسان تي وڏا وَڙ آهن، جنھن حضرت محمد ﷺ جھڙو رهبر ۽ پيغمبر عطا ڪيو.
**
هٿان جادم جکري، وِٿي وچ مَ پوءِ
پـي پـي سو پـُـر ٿيو، جو حاتم پاسي هوءِ
ڪيف ڌاران ڪوءِ، جيئي ڪو مَ جـَــھــان ۾
سمجهاڻي: جادم جکرو عربستان جي سخي ڏاتار حاتم طائيءَ کان به اَڳرو آهي. اوهان اڃان وات مان مــَـس لفظ ڪڍندا / گـهـُــرنــدا ته هـُــو توهان کي تــُـــرت ئي ڏئي ڇڏيندو. جيڪو سندس ويجهو آهي، سو سندس سخاوت جا ڍُڪ ڀري ڀري ڍاپي پيو آهي. دُعا آهي ته شال اهڙو نشو سڄي جھان وارن تي چڙهي ۽ هــُــو جکري جهڙيءَ سخاوت کان سواءِ دُنيا ۾ رهي نه سگهن. لطيف پنھنجي ڪلام وسيلي سنڌ جي سڀني ڪردارن کي ظاھر ڪيو آھي. ھن ٻُڌايو آھي ته جادم جکري کان وڌيڪ دُنيا ۾ ڪو سخي ڪونھي. ھو انھن ڪردارن تي ناز ڪري ٿو.
**
هٿان جادم جکري، وٿي پوءِ مَ وِچَ
اچو آيا نچ، سمين وائي وات ۾
سمجهاڻي: جادم جکري وَٽ ڪا به دير ڪونهي. رُڳــو تــُـــنـھــنـجـــي ســُــســـتـــي آهي. تون گـهـُــريــن ته ملئي نه! سمين سردار جادم جا ته دَر کــُــلــيـــا پيا آهن. پيو ٿو هوڪا ڏئي ته اچو اچو! ڀلي ڪري آيا؛ سدا آيا!
**
اِيــــنـدي لــَــٿـــِــي اُڃ، پـــيــــــر پـــيــريـــنـدَي ٺــريـا
مــَنــجهه ويئرِيءَ ســُـڃ، ڪـــَــــرَ لــَــڌِي رِڻ اُڪارِين
سمجهاڻي: پرينءَ پياري ۽ سڄڻ سائينءَ سان ملندي دِل، من ۽ اَکيون ٺري پونديون آهن. جڏهن وٽن وڃبو ته سڀ دُک درد دُور ٿي ويندا آهن. پياس به ختم ٿي ويندي آهي. اهڙا دلبر کـڻــي ڪيڏو به ڏُور هـُــجـــن ۽ وَٽن وڃڻ لاءِ پير پـــِــٿــــُـــــون ٿي پون؛ پيرن ۾ لــِـڦـــُـــــون پئجي وڃن پر جڏهن وٽن پھچندا آهن ته پيرن جا ٿــَـــڪ نه رُڳو لھي پوندا آهن پر کين سـُــڪــُــون به ملندو آهي. ڦَٽ به ڇُٽي پوَندا آھن. اهڙن پانڌيئڙن جي برپٽ ۽ بيابان ۾ کــُــوهـــي / پاڻيءَ جو دُٻو ئي سنڀال لھندو آهي. هـُــو پاڻي به پاڻ سان ناهن کڻندا. جڏهن کين اُڃ لڳندي آهي ته کــُــوهــيءَ جي ڳولها ڪندا آهن، جيڪا سندن پياس پـُــوري ڪري منجهن اڳتي وَڌڻ جي همٿ پيدا ڪندي آهي. سو اُن کــُــوهـــيءَ جي به پارَتَ ٿيل آهي ته جيئن ان ۾ پاڻي موجُود رھي ۽ ٻيا پڻ پيئندا رھن.
جـَــــکـــرو جــَـــــس کـَـــرو، ٻــيا مــڙيئي مـَـل
سمي جي سھاڳ جي، ڪنھين نه پوي ڪل
مـــــٽي اُن مــــرســــل، اصـــل هـُــئـي ايــتري
سمجهاڻي: هـِــن بيت ۾ سخي جادم جکري جي تمام گهڻي ساراهه ڪئي وئي آهي. هـُــو وڏي جــَــسَ، شاباس لائق هو. ٻيا ته مـِــڙئــي نالي جا بھادُر هـُــئـــا. جکري سمين جي شان شوڪت جي ڪنھن کي خبر ئي ناهي. الله پاڪ اُن کي اهڙيءَ مــِـٽــيءَ مان جوڙيو هو جيڪا هـُــئــي مــَــسَ ايتري جنھن مان رُڳو هيءُ ٺھي سگهيو. اُن مان ٻئي کي ٺاهڻ جي گــُــنـجـــائــش ئي ڪا نه هــُــئـــي. (هــِــن بيت کي حضور اَڪرم ﷺ جي واکــاڻ لاءِ به ڪــَــتــَــب آڻبو آهي. عالمن جو خيال آهي ته شاهه صاحب حضرت محمد ﷺ کي جکري جي نالي سان شعر ۾ آندو آهي. شعر جي آخري سـِــٽ ۾ مــُــرســـل لفظ استعمال ڪري شاهه صاحب ڄڻ پاڻ ئي وضاحت ڪري ڇڏي آهي.)
**