ليکڪ جو تعارف
دوستووسڪيءَ، ابتدائي تعليم ماسڪو جي ڪنهن خانگي اسڪول ۾ حاصل ڪرڻ بعد، سينٽ پيٽرسبرگ جي فوجي انجنيئرنگ اسڪول منجهان گريجوئيشن ڪئي ۽ ان ئي سال فوج جي انجنيئرنگ واري شعبي ۾ ڊزائينر مقرر ٿيو. اِن ملازمت سان سندس دل نه لڳي، ته 1844ع ڌاري استعيفيٰ ڏيئي ڇڏيائين ۽ لکڻ پڙهڻ کي پنهنجو پيشو بنايائين. 1864ع ڌاري سندس پهريون ناول ’ويچارا ماڻهو‘ شايع ٿيو. ۽ 1860ع ڌاري هـُـن جو ٻيو جڳ مشهور ناول پڌرو ٿيو: ’ذلتن جا ماريل ماڻهو‘. 1861ع ڌاري هن پنهنجي ڀاءُ جي سهڪار سان ’زمانو‘ رسالو جاري ڪيو، جنهن کي 1863ع ڌاري رياست بندش هيٺ آڻي ڇڏيو. 1866ع ۾ سندس شاهڪار ناول ’جـُـرم ۽ سزا‘ شايع ٿيو. 1871ع ۾ ’ڀوت پريت‘ ۽ 1869ع ۾ سندس ٻيو جڳ مشهور ناول ’اِيڊيٽ‘ شايع ٿيو. 80-1879ع ڌاري دوستووسڪيءَ پنهنجي زندگيءَ جي پڇاڙڪن ڏينهن ۾ ضخيم ترين ناول: ’ڪرامازوف ڀائر‘ تحرير ڪيو، جنهن جي شايع ٿيڻ سان ئي وڏي شهرت ماڻي ورتي.
دنيا جا سڀ وڏا نقاد، اڄ اِن ڳالهه تي سهمت آهن، ته ناول نويسيءَ جو فنَ، فيودور دوستووسڪيءَ تي ختم آهي. روسي ادب ۾، دوستووسڪيءَ کي
روسي ليکڪن جو ’سرتاج‘ ليکڪ ڪري مڃيندا آهن.
1881ع ڌاري، عظيم روسي شاعر پشڪن جي ورسيءَ جي موقعي تي، هـُـن جيڪا شاندار تقرير ڪئي هئي، اُن دوستووسڪيءَ جي ادبي ساک کي ڄڻ سونا کنڀَ هڻي ڇڏيا هئا.
افسوس! اِن ئي سال، موت، هن عظيم ليکڪ جو رستو روڪي، سندس اڳيان اچي بيهي رهيو. ڪجهه عرصو شديد عليل رهڻ کان پوءِ، نيٺ دوستووسڪيءَ هـِـن جهان مان لڏيو.
دنيا جي هن عظيم ناول نگار جو مڙهه، نهايت وقار ۽ پوري اعزاز سان ايئن کنيو ويو، جو چوڻ وارن چيو، ته اهڙي احترام ۽ اعزاز تي ته جيڪر بادشاهه به رشڪ ڪن! نقادن جو چوڻ آهي ته، دنيا جي ادب کي، سڃاڻپ لاءِ، ورهايو وڃي، ته ان جا صرف ٻه دور ٿي سگهندا. هڪڙو دوستووسڪيءَ کان پهرين وارو ۽ ٻيو هن کان پوءِ واري ادب جو دور!