باب ٻيو: ڊسميرڊيا ڪوف ۽ ستار
”توڙي جو منهنجو خير خواه، منهنجي غير موجودگيءَ ۾ مري به وڃي، مان پنهنجي سڄي حياتيءَ ۾، هن خيال کان پاڻ کي ملامت نه ڪندس ته گهر ڏي تڪڙي پهچڻ بجاءِ، مان ڪنهن جي زندگي بچائي ورتي آهي. جيئن منهنجو اِرادو آهي ۽ مان اِيئن ڪري سگهيس، ته اِها ڄڻ اُن عظيم رتبي جي پيروي ٿيندي.“
سندس رٿ هئي، ته هـُـو پنهنجي ڀاءُ دمتري کي بي خبريءَ ۾ پڪڙي. سندس اِرادو هو، ته جيئن هـُـن اڳئين ڏينهن تي ڪيو هو، لوڙهي کان چڙهي، باغ ۾ داخل ٿي سرد خاني ۾ ويهي رَهي. جيڪڏهن دمتري اُتي نه هوندو ته اليوشا سوچيو ته هو نه فوما سان ملندو نه گهر جي مالڪياڻي سان. پر هـُـو سرد خاني ۾ لڪي پوندو ۽ جيڪڏهن ضرورت پئي ته هـُـو شام تائين اُتي رهندو. جيئن اڳ ۾ ٿي گذريو هو، دمتريءَ کي جيڪڏهن گروشينڪا جي اَچڻ جو انتظار هوندو. ته هـُـو اُن سرد خاني ۾ ضرور ايندو. اليوشا پنهنجي هن رٿ جي تفصيل تي ڪو گهڻو ڌيان نه ڏنو، پر فيصلو ڪيائين ته اِيئن ڪبو، پوءِ کڻي خانقاهه ڏي نه به وڃڻو پوي.
بنا ڪنهن رڪاوٽ جي، هـُـو سڀ ڪجهه ڪري چـُـڪو. هـُـو ڪالهوڪي جاءِ کان، لوڙهي کان ٽپي، هـُـو بنا ڪنهن جي ڏسڻ جي، وڃي سرد خاني ۾ پهتو. هـُـن نه ٿي چاهيو ته کيس ڪو ڏسي. هـُـن اِهو به نه ٿي چاهيو ته فوما يا گهر جي مالڪياڻي کي ڪا سندس موجودگيءَ جي خبر هجي. ڇو ته هـُـن ڄاتو ٿي ته هو وفادار هئڻ جي حالت ۾، سندس هدايتن تي عمل ڪنديون. ممڪن آهي ته کيس باغ ۾ داخل ٿيڻ کان منع ڪن يا دمتريءَ کي واقف ڪن ته سندس جاسوسي ۽ ڳولا ڪئي وڃي ٿي.
سردخاني ۾ ڪو به ڪو نه هو. اليوشا ويهي انتظار ڪرڻ لڳو. هـُـن، اُن جاءِ کي چتائي ڏٺو ۽ اِها کيس اڳي کان وڌيڪ قديم نظر آئي. جيتوڻيڪ ڏينهن ڪالهه وانگر دلڪش هو، پر اُن هوندي به هيءَ جاءِ کيس اُداس اُداس ٿي لڳي. ميز تي هڪ دائري جو نشان ٿي نظر آيو، جو ڪالهوڪي گلاس جو هو. جنهن مان برانڊيءَ جو ٿورو چـُـڪو، ڇلڪجي هيٺ ڪريو هو. هڪ بيوقوفيءَ وارو ۽ بي بنياد خيال سندس دل تي تري آيو، جو اَڪثر واندڪائي ۽ سخت انتظار ۾ پيدا ٿيندو آهي. هو ٿوريءَ دير لاءِ سوچ ۾ پئجي ويو، ته هـُـو ڇو هروڀرو اڳي وانگر، ساڳي جاءِ تي اَچي ويٺو آهي. ڇو نه ڪنهن ٻي جاءِ تي وڃي ويهي. آخرڪار هن کي شديد غم جو احساس پيدا ٿيو. اِهو غم جو احساس کيس ناموافق حالت جي باعث پيدا ٿيو هو. هـُـو اُتي پاءُ ڪلاڪ کان وڌيڪ ترسي نه سگهيو. اوچتو هن ستار جو ڪٿان هلڪو آواز ٻڌو. ڪي ماڻهو اُتي اڳ ۾ ئي ويٺا هئا، يا تازو ٻوٽن ۾ کانئس ويهه قدم پري اَچي ويٺا هئا. اليوشا کي اوچتو خيال آيو ته هـُـو ڪالهه جيئن سرد خاني کان ٻاهر ٿي آيو ته کيس لوڙهي جي ڀرسان، کٻي پاسي وارن ٻوٽن ۾ هڪ پراڻي، سائي ۽ هيٺاهين باغ جي ويهڻ واري جاءِ نظر آئي هئي. اِهي ماڻهو اِتي ئي ويٺا هئا پر اُهي ڪير هئا؟
اوچتو هڪ ماڻهو هڪ شيرين گيت کي ستار جي آواز سان گڏ ڳائڻ شروع ڪيو:
هڪ لازوال قوت سان،
مان پنهنجي محبوب سان وابسته آهيان،
خدايا مون تي رحم ڪر،
مون تي ۽ هـُـن تي!
مون تي ۽ هـُـن تي!
مون تي ۽ هـُـن تي!
اُن وقت آواز ختم ٿي ويو ۽ ساڻ ئي هڪ زنانو ۽ نفيس آواز ٻڌڻ ۾ آيو، جنهن جي اندر ڪجهه حجاب به معلوم پئي ٿيو.
”فيودورپاولووچ، تون اسان وٽ تمام ٿورو ڇو ٿو اَچين ۽ تو اَسان کي پنهنجي نظرن کان ڇو ڪيرائي ڇڏيو آهي؟“
”ڪڏهن به نه! ” هڪ مرادڻو آواز نرميءَ سان آيو، جنهن مان وقار نظر ٿي آيو. هي صاف ٿي ڏٺو، ته مرد جو مقام مٿاهون هو، ۽ عورت کيس ترغيب ڏيندي ٿي رَهي. اليوشا خيال ڪرڻ لڳو ته، “ ماڻهو کي سميرڊياڪوف وانگر ٿيڻ کپي. هن جي آواز مان اِيئن معلوم ٿئي ٿو ته اِها عورت هن ئي گهر جي آهي. ٿي سگهي ٿو ته هوءَ گهر جي مالڪياڻيءَ جي ڌيءَ هجي. ماسڪو کان تازي آئي هجي. شايد اِها اُها عورت هجي، جيڪا پڇ وارو لباس پهري ٿي ۽ مارفا کان آب گوشت وٺڻ لاءِ وڃي ٿي.
”مون کي اُهي سڀئي شعر گهڻا پسند ايندا آهن، جن ۾ ڪي لفظ وري وري ٿا اَچن.
”تون پيانو ڇو نه ٿو ٻـُـڌائين.“
مرد وري ڳائڻ شروع ڪيو:
”مان بادشاهيءَ جي خزاني جي ڇو پرواهه ڪريان،
جيڪڏهن منهنجي دوست جي صحت پوري آهي.
خدايا اَسان تي رحم ڪر،
هـُـن تي ۽ مون تي!
هـُـن تي ۽ مون تي!
هـُـن تي ۽ مون تي!“
”اڳئين ڀيري کان هيءُ وڌيڪ بهتر هو. ” عورت کيس چيو ته “ جڏهن تو ڳاتو هو، ”ته جيڪڏهن منهنجي دوست جي صحت عمدي هجي“. اُن مان وڌيڪ مزو ٿي آيو. مان سمجهان ٿي ته اَڄ توکان اِهو وسري ويو آهي.
سميرڊياڪوف کيس جواب ڏنو، ”شعر هميشه منجهائيندڙ ٿيندو آهي.“
”نه نه، شاعري مون کي بيحد پسند آهي.“
”جيتري قدر شاعريءَ جو سوال آهي، اِها احمقپائي آهي. تون پنهنجي بابت خيال ڪر، ڪو به وزن ۽ قافيي سان ڪو نه ڳالهائيندو آهي. جيڪڏهن اسان سڀئي وزن ۽ قافيي سان ڳالهائڻ شروع ڪري ڏيون، توڙي سرڪار اُن لاءِ قاعدو به ڇو نه جوڙي، پر اسان اِهڙي نموني گهٽ ڳالهائي سگهنداسون. ڪيئن آهي نه اِيئن؟ ماريا ڪنڊراتيوينا، شاعري ڪا چڱي شيءِ نه آهي.“
”ڪيترو نه تون عقلمند آهين! ڪيترو نه هر هڪ ڳالهه ۾ گـَـهـِـرو ٿو وڃين. ” عورت جي آواز مان وڌيڪ کان وڌيڪ محبت جهلڪندي ٿي ڏٺي.
”مان هن کان اَڃا وڌيڪ اظهار ڪري ٿي سگهيس. مان هن کان ڪجهه وڌيڪ حاصل ڪري سگهان ها، جيڪڏهن ننڍپڻ ۾ قسمت منهنجو ساٿ ڏئي ها. مان اُن ماڻهوءَ کي جيڪر مقابلي ۾ گولي هڻي ماري ڇڏيان، جي هـُـو مون کي پنهنجي اَصلي خاندان جي نالي سان سڏڻ جي ڪوشش ڪري. ڇاڪاڻ ته مان هڪ غليظ ۽ پينو عورت جي پيدائش آهيان، ۽ پيءُ جي ڪا به خبر نه آهي.“
ماسڪرم مون کي حقير سڏيندا هئا، ڇو ته کين اِها خبر هتان ملي چـُـڪي هئي. گريگري وسيسلووچ جا مان ٿورا ٿو مڃان. هن مون کي، منهنجي پيدائش جي خلاف بغاوت ڪرڻ تي تنبيهه ٿي ڪئي. پر مان جيڪر اِهو منظور ڪريان ها، ته هـُـو مون کي ڄمڻ وقت ماري ڇڏين ها، جيئن مان هن دنيا ۾ اَچي ئي نه سگهان ها. بازار ۾، خواه تنهنجي ماءُ جي زباني مون ٻڌو آهي، ته منهنجي ماءُ جا وار سندس مٿي تي تڏي وانگر هوندا هئا ۽ هـُـن ڪڏهن به ڦڻي نه ڏني هئي. هوءَ قد ۾ پنجن فوٽن کان به ننڍي هئي ۽ ٿوري ٻاتي به هئي. پر هـُـن کي ٻاتو ڇو چيو وڃي، جڏهن هـُـو ڳالهائيندي ٿورو هئي. جيئن ٻيا ڪن ٿا؟ هوءَ پنهنجي گفتگوءَ کي اَثر وارو بڻائيندي هوندي، جيئن ٻيون رواجي ڳوٺاڻي عورتون ڪـَـن ٿيون. ڇا هڪ روسي هاري کي اسان جذبي ۾ هڪ تعليم يافته جي ڀيٽ ۾ آڻي سگهون ٿا؟ هن کي سندس اَڻ ڄاڻائي جي سبب، اسان چئون ٿا، ته وٽس ڪو به جذبو موجود نه آهي. مان پنهنجي ننڍپڻ کان وٺي، هن کي ٻاتي ٻڌندو ٿو اَچان ۽ بيحد غصو ٿو اچي. ماريا ڪنڊراتيوينا مان سڄي روس کي نفرت جي نظر سان ٿو ڏسان.“
Text Box: 277
”جيڪڏهن تون فوج جو سپاهي هجين ها يا شرافت وارو آفيسر، ته تون جيڪر اِيئن نه ڳالهائين ها، پر اُن جي بجاءِ تون تلوار کي ڪڍي، سڄي روس جو بچاءُ ڪرين ها.“
”ماريا ڪنڊراتيوينا، مان شريف آفيسر ٿيڻ نه ٿو چاهيان ۽ اَڃا وڌيڪ مان چاهيان ٿو ته سڀني سپاهين کي موقوف ڪري ڇڏيان.“
”پر جيڪڏهن ڪو دشمن اَچي ته اَسان جو ڪير بچاءُ ڪندو؟“
”بچاءَ جي ڪا به ضرورت ڪا نه آهي. سن 1802ع ۾ روس تي نيپولين جو وڏو حملو ٿيو. پهريون فرينچ شهنشاهه، موجوده بادشاهه جو پيءُ. چڱو ٿئي ها، هـُـو جيڪر اَسان کي فتح ڪن ها. هڪ متمدن قوم، هڪ بيوقوف قوم کي فتح ڪري، پاڻ سان ملائي ڇڏي ها. اُن جي ڪري اڄ اَسان جو ٻيو مرتبو هجي ها.“
”ڇا هـُـو پنهنجي ملڪ ۾، اسان کان وڌيڪ بهتر آهن؟ مان ته جيڪر پنهنجي ملڪ جي هڪ نوجوان کي، ٽن انگريز نوجوانن جي عيوض ۾ به نه ڏيان. ” ماريا ڪنڊراتيونيا نهايت نرمائيءَ سان کيس جواب ڏنو، پر سندس نگاهه مان ملامت جو اظهار صاف ٿي نظر آيو.
”اِهو سڀ ڪنهن جو پنهنجو پنهنجو خيال آهي.“
”مون کي اِيئن معلوم ٿو ٿئي ته تون ڄڻ اجنبي آهين. هڪ مهربان اَجنبي! مان توکي هيءُ ته چوان ٿي پر شرم ٿو اَچي.“
”جيڪڏهن تون ٿورو خيال ڪري، هيءُ ڄاڻڻ گهرين ته اُتان جا ۽ هتان جا ماڻهو ڳالهائڻ ۾ ته هڪجهڙا آهن، هنن کي به لباس آهي. پر اسان ۽ اُنهن جي وچ ۾ تفاوت هيءُ آهي ته اُتان جي بدمعاشن کي به چمڪندڙ بوٽ آهن. پر اسان جي ماڻهن کي غلاظت ۾ ليٽڻ لاءِ به ڪا خالص مٽي نه آهي. روس جي ماڻهن کي گوشمالي کپي. جيئن فيودورپالووچ ڪالهه چيو ٿي، اُهو سڀ سچ آهي. جيتوڻيڪ هو ۽ سندس سڀ ٻار پاڳل آهن.“
”تو ته اِيئن چيو هو ته توکي ايون فيودورووچ جي لاءِ بيحد عزت آهي.“
هائو، پر اُن به ته مون لاءِ اِيئن چيو آهي ته مان هڪ بدبودار نوڪر آهيان. هـُـو سمجهي ٿو ته مان ضابطي کان ٻاهر آهيان. پر هـُـو غلط آهي. مون کي جيڪڏهن پيسو هجي ها ته مان هتان ڪڏهن جو هليو وڃان ها. دمتري فيودورووچ پنهنجي سمجهه ۽ رفتار کان، پنهنجي طبعيت ۽ مفلسيءَ کان گهڻو بدنام آهي. هن کي هي به سليقو نه آهي ته ڪهڙو به ڪم ڪيئن ڪجي، پر اُن هوندي به سندس عزت ڪئي ٿي وڃي. جيتوڻيڪ مان آب گوشت بڻائڻ وارو ڇو نه هجان، پر مان پنهنجي محنت سان ماسڪو جي پيٽروڪا واري حصي ۾، ڪيفي ۽ هوٽل کولي سگهان ٿو، ڇاڪاڻ ته مان هڪ خاص قسم جو بورچي آهيان. ماسڪو ۾ اجنبين کان سواءِ ڪو به خاص قسم جو بورچي ڪو نه آهي. دمتري فيودورووچ هڪ پينو آهي، پر هوءُ ملڪ جي ڪنهن وڏي نواب جي پٽ کي مقابلي لاءِ دعوت ڏيندو، ته هيءُ ساڻس وڙهڻ کان نه گـُـسندو. آخر هـُـو مون کان ڪهڙي ڳالهه ۾ چڱو آهي؟ ڇاڪاڻ ته هـُـو مون کان وڌيڪ بيوقوف آهي. سندس پيسي ڏانهن نهار، هـُـن ڪيئن نه اُن کي برباد ڪري ڇڏيو آهي.“
ماريا ڪنڊراتيونيا اوچتو چئي ڏنو ته ” اِهو مقابلو به ڏاڍو مزيدار ٿيندو.“
”اِهو ڪيئن؟“
”اِهو، خطرناڪ ۽ بهادراڻو ڪارنامو بڻجي وڃي ٿو. جڏهن به نوجوان آفيسر پنهنجي هٿن ۾ پستول کڻي، ڪنهن عورت جي لاءِ هڪ ٻئي تي حملو ڪن ٿا. هڪ دلڪش تصوير! جيڪڏهن ڇوڪرين کي اُن منظر جي ڏسڻ جي اجازت هجي ها، ته مان جيڪر سڀ ڪجهه ڏئي به اُن کي ڏسان ها!“
اِهو ٺيڪ آهي، جڏهن تون ڪنهن تي گولي هلائين. پر جڏهن ڪو تنهنجي سيني کي نشانو بنائي، تڏهن توکي پنهنجو قدم احمقاڻو نظر ايندو. ماريا ڪنڊرا تيوينا، تون جيڪر اُتان ضرور ڀڄي وڃين؟“
”تنهنجو اِهو مطلب ته نه آهي ته تون ڀڄي ويندين؟“
پر سميرڊياڪوف، هن کي ڪو به جواب نه ڏنو، ٿوري وقت جي خاموشيءَ کان پوءِ ستار جي ٽڻ ٽڻ جو آواز آيو ۽ هن وري گيت ڳائڻ شروع ڪيو:
”تون ڪجهه به چوين،
مان هليو ويندس،
حياتي خوشنما ۽ خوشي واري بڻجي ويندي،
ڪنهن شهر ۾ ۽ پري،
مان ڪو به ڏک نه ڪندس،
مان، ڪڏهن به ڏک نه ڪندس،
نه وري مون کي خيال آهي ته ڏک ڪندس.“
اُن وقت ڪجهه اُميد جي خلاف ٿي گذريو. اليوشا اوچتو آواز ڏنو ۽ هـُـو ٻئي خاموش ٿي ويا. اليوشا اُٿيو ۽ هنن ڏي هليو. هن سميرڊياڪوف کي چڱي لباس ۾ ڏٺو ۽ سندس بوٽ چمڪي رهيو هو. کيس پائوڊر لڳل هو ۽ وارن کي گهـُـنڊي دار بڻايو هئائين. ستار باغ جي بينچ تي رکي هئي. سندس ساٿياڻي، گهر جي مالڪياڻيءَ جي ڌيءُ هئي. کيس هلڪي نيري رنگ جو لباس هو ۽ اُن جو دامن ٻه وال ڊگهو هو. هـُـوءَ نوجوان هئي ۽ ڏسڻ ۾ بـُـري نه هئي. سندس چهرو حد کان وڌيڪ گول هو ۽ مٿس هلڪي ڀوري رنگ جا داغ هئا.
اليوشا کان جيتري قدر ٿي سگهيو، هن آرام سان کانئن پڇيو ته، ”ڇا دمتري منهنجو ڀاءُ جلدي موٽڻ وارو آهي؟“
سميرڊياڪوف آهستگيءَ سان اُٿيو. ماريا ڪنڊراتيوينا پڻ اُٿي بيٺي.
”مون کي دمتري فيودورووچ بابت ڪا به خبر نه آهي. اِيئن ته نه آهي ته مان اُن جو نگهبان آهيان. ” سميرڊياڪوف، کيس آهستگيءَ ۽ رازداراڻي نموني ۾ جواب ڏنو.
”پر مان ته فقط اِهو ئي پڇيو، ته اوهان کي اُن جي ڪا خبر آهي. ” اليوشا کين سمجهائيندي چيو.
”مون کي اُن جي بابت ڪا به خبر نه آهي ۽ نه وري اُن جي ضرورت آهي.“
”پر منهنجي ڀاءُ مون کي ٻـُـڌايو هو، ته اسان جي گهر ۾ جو به وَهي ۽ واپري ٿو، تون اُن کي ٻـُـڌائيندو آهين. تنهنجو هن سان واعدو آهي، ته جڏهن اَگرافينا اليگزينڊروينا اَچي ته هن کي اُن جي خبر ڏئين.“
سميرڊياڪوف پنهنجي سرد نگاهه سان کيس ڏٺو ۽ کيس چيائين ته ”تون هتي ڪهڙيءَ ريت آيو آهين، جڏهن ٿورو وقت اڳ ۾ اسان توکي مقفل ڪري ڇڏيو آهي.“
”مان پٺ واري گهٽيءَ مان لوڙهي کي ٽپي آيو آهيان ۽ سڌو سردخاني ۾ پهتو آهيان. مون کي اُميد آهي ته اوهان مون کي معاف ڪندا. ” هن ماريا ڪنڊرا تيوينا ڏي منهن ڪري چيو ته ”مون کي پنهنجي ڀاءُ سان ملڻ جي ڏاڍي خواهش هئي.“
مارياڪنڊراتيوينا، اليوشا جي معافي کان راضي ٿي وئي ۽ چوڻ لڳي ته ”اسان تنهنجو اِهڙي ريت اَچڻ بي موقع نه ٿا سمجهون. ڇاڪاڻ ته دمتري فيودورووچ، پاڻ به اَڪثر اِنهيءَ رستي سان سردخاني ۾ ايندو آهي. هـُـو شايد سرد خاني ۾ ويٺو هجي، پر اَسان کي اُن جي ڪا به خبر نه آهي.“
”مان اُن جي لهڻ لاءِ ڏاڍو پريشان آهيان. گهٽ ۾ گهٽ مون کي اِهو ئي معلوم ٿئي ته هـُـو هاڻي ڪٿي آهي؟ مون تي اعتبار ڪيو، مون کي هن جي ئي ضروري ڪم لاءِ ساڻس ملڻو آهي.“
”هـُـو اسان کي پنهنجي بابت ڪا به ڳالهه نه ٻڌائيندو آهي. ” ماريا ڪنڊراتيوينا جواب ڏنو.
سميرڊياڪوف، وري ڳالهائڻ شروع ڪيو ته ”مان هتي هميشه هڪ دوست جي حيثيت ۾ ايندو آهيان پر دمتري فيودورووچ، مون کي بيحد بي رحميءَ سان دَٻائيندو رهندو آهي ۽ عجيب بي جوڙ سوال پچندو رهندو آهي. خصوصيت سان منهنجي مالڪ لاءِ سوال هوندا آهن يا چوندو آهي ته ڪهڙي خبر آهي؟ گهر ۾ ڇا وَهي واپري ٿو؟ ڪير اَچي ٿو ۽ ڪير وڃي ٿو؟ جيڪڏهن مان کيس وڌيڪ ٻڌائي نه سگهندو آهيان، ته مون کي مارڻ جا دڙڪا ڏيندو آهي. ٻه ڀيرا ته اِهڙا دڙڪا ڏيئي چـُـڪو آهي.“
اليوشا کيس عجب مان چيو ته ”موت جا دڙڪا ڏيندو آهي؟“
”تون اڳ ۾ ئي ڄاڻين ٿو، ته هـُـو پنهجي طبعيت جي باعث اِيئن نه ڪندو هوندو. ڪالهوڪي اتفاق مان تو اَندازو لڳايو هوندو. هـُـن مون کي چيو آهي ته جيڪڏهن اگرافينا اليگزينڊرووچ کي مون گهر ۾ اَچڻ ڏنو ۽ هـُـن رات اُتي گذاري ته مان پهريون ماڻهو هوندس جو اُن لاءِ سزا ڀوڳيندس. مون کي هن کان بيحد خوف ٿو ٿئي. مان چاهيان ٿو، ته پوليس کي اِها خبر ڪري ڇڏيان. خدا بهتر ٿو ڄاڻي ته هـُـو اَلائي ڇا ڪري وجهي!“
ماريا ڪنڊراتيوينا کيس چيو ته ”ڪالهه هـُـن جناب، هن کي چيو پئي ته مان توکي اُکريءَ ۾ وجهي ڪٽيندس.“
”هـُـو، هن کي اُکريءَ ۾ وجهي ڪـُـٽي ڇڏيندو! هن مذاق ۾ چيو هوندو. مان جيڪڏهن اُن سان مليس ته اِها ڳالهه به کيس چوندس. ” اليوشا همدرديءَ جي لهجي ۾ کيس جواب ڏنو.
سميرڊياڪوف ٿوري وقت جي سوچڻ کان پوءِ چيو ته ”ٺيڪ آهي، مان اوهان کي فقط هي ڳالهه ٻــُـڌائي سگهان ٿو، ته مان هتان جو هڪ پراڻو دوست ۽ پاڙيسري آهيان ۽ هيءُ بـُـرو لڳندو آهي، ته مان هيڏي نه اَچان. پر ٻي ڳالهه به آهي. اُها هيءَ آهي ته مون کي اڄ صبح جو ايون فيودورووچ تنهنجي ڀاءُ جي رهڻ واري جاءِ ليڪ اسٽريٽ ڏانهن موڪليو هو. مون وٽ ڪو به خط نه هو پر پيغام موت هو، ساڻس مارڪيٽ واري هوٽل ۾ گڏ ماني کائي، مان ويس پر دمتري فيودور پاولوچ اُتي موجود نه هو. جيتوڻيڪ اُن وقت اَٺَ لڳا هئا. گهر جي مالڪياڻي ٻـُـڌايو، ته هـُـو هتي هيو، پر هاڻي اَلائجي ڪاڏي نڪري ويو آهي. جيئن مان سمجهيو، هنن ٻنهي جي وچ ۾ ڪو ٺهراءُ آهي. شايد هـُـو هاڻي ايون فيودور پاولوچ سان گڏ هوٽل ۾ هجي. ڇاڪاڻ ته ايون فيودورووچ رات جي ماني تي گهر ۾ نه هو ۽ فيودور پاولوچ، ڪلاڪ کن ٿيو، اَڪيلي ماني کاڌي هئي ۽ سمهي پيو هو. مان اوهان کي خاص طرح سان عرض ڪندس ته منهنجي بابت ساڻس ڪو به گفتگو نه ڪندا، جو ڪجهه مان اوهان کي ٻڌايو آهي، کيس نه ٻڌائيندا. هـُـو اَجايو مون کي ماري وجهندو.“
اليوشا جلديءَ مان اماڻيو ته ”مون پنهنجي ڀاءُ ايون، دمتري کي دعوت ڏئي هوٽل ۾ گهرايو آهي.“
”برابر“.
”مارڪيٽ وٽ ميٽرو پولس هوٽل ۾؟“
”هائو اِنهيءَ ۾ ئي.“
”اها عجيب ڳالهه آهي.“ اليوشا جوش مان رڙ ڪري چيو. ”سميرڊياڪوف تنهنجي مهرباني. هيءُ نهايت ضروري آهي ۽ مون کي اوڏاهين هڪدم وڃڻ گهرجي.“
سميرڊياڪوف سندس پٺيان واڪو ڪري چيو ته، ”مون سان ٺڳي نه ڪجانءِ!“
”نه، نه مان اِيئن ڏيکاريندس ته اُتي ڄڻ اتفاقي پهچي ويو آهيان. توکي اُن جو انتظار نه ڪرڻ کپي.“
ماريا ڪنڊراتيوينا کيس سڏ ڪري چيو ته ”هڪ منٽ لاءِ ترس، مان دروازو تنهنجي لاءِ کوليان ٿي.“
”نه، هيءُ ويجهو رستو آهي، مان وري به لوڙهي کان ئي ٽپي ويندس“
اليوشا جو ڪجهه ٻـُـڌو هو، اُن کيس ڪشمڪش ۾ وجهي ڇڏيو. هـُـو هوٽل ڏي ڊوڙي پيو. هـُـن لاءِ ناممڪن هو ته هـُـو راهب جي لباس ۾ هڪ شرابخاني ۾ پهچي. پر اهو ٿي پئي سگهيو، ته هـُـو ڀائرن جي لاءِ دروازي تي ترسي پڇي، کين هيٺ لاهي ۽ ملاقات ڪري. پر جيئن ئي هـُـو شرابخاني وٽ پهتو، هڪ دَري کـُـلي پئي ۽ سندس ڀاءُ ايون کيس ڏسي ورتو ۽ کيس سڏ ڪيو:
”اليوشا، تون مون ڏي مٿي نه ٿو اَچين ڇا؟ مٿي اچڻ لاءِ مان تنهنجو بيحد شڪر گذار ٿيندس.“
”مان ته جيڪر اَچان، پر مون کي خبر نه آهي ته هن لباس ۾ مٿي اَچي به سگهان ٿو يا نه؟“
”پر مان ته جدا ڪوٺيءَ ۾ آهيان. تون ڏاڪڻ ۾ اَچ، ته مان توکي هيٺ لهي وٺڻ لاءِ اَچان ٿو.“
هڪ منٽ پوءِ، اليوشا پنهنجي ڀاءُ جي پاسي ۾ ويٺو هو ۽ اُن سان گڏ کائي رهيو هو.