غلام علي “مٺل” (1944ع ـــ 2015ع) :
غلام علي ولد محراب علي چنو متخلص “مٺل” پنهنجي آبائي شهر چڪ ۾ 29 مئي 1944ع مطابق 7 جمادالثاني 1363هه تي ڇنڇر ڏينهن جنم ورتو، سندس شروعاتي تعليم چڪ شهر ۾ ٿي ايم اي (سنڌي) ۽ ايم ايڊ جون سندون حاصل ڪيون، کيس ادب سان بيحد لڳاءُ آهي، ان ڪري سنڌي ادب جو گهرو مطالعو ڪيو آهي، جنهن ڪري مطالعي کيس ماٺ ڪري ويهڻ نه ڏنو، نتيجي ۾ 1973ع ۾ نظم لکڻ شروع ڪيو ۽ 1974ع ۾ نثر، کيس ننڊي هوندي والده پيار مان مٺل ڪوٺيندي هئي ان ڪري نظم ۾ مٺل تخلص استعمال ڪيو آهي، ۽ نثر ۾ غلام علي چنو سندس نثر ۾ سنڌ جو ڄاتل سڃاتل جهونو اديب محمد ابراهيم جويو صاحب سندس استاد آهي. تاريخ، لغت، گرامر، ڪهاڻيون، ترجما ۽ سماجي ڪم ڪرڻ سندس خاص مشغلن ۾ شمار ٿين ٿا.
پاڻ هڪ باصلاحيت شاعر ۽ اديب آهي، سنڌي ادب سان خاص لڳاءُ هئڻ ڪري سنڌي ادبي سنگت شاخ چڪ سان وابسته آهي ۽ سنگت جو سيڪريٽري پڻ رهي چڪو آهي، چڪ شهر ۾ پهريائين ادبي سرگرمي پيدا ڪرڻ لاءِ العزيز ادبي انجمن چڪ جو بنياد وجهندڙن مان هڪ آهي، زبردست ادبي ڪارڪن هئڻ سان سٺو سماجي ڪارڪن به رهيو آهي. شاهه لطيف لائبريري چڪ جي پايو وجهندڙن مان هڪ آهي ۽ چڪ سوشل ويلفيئر ايسوسيئيشن چڪ جو سرگرم ڪارڪن آهي. سندس ادبي توڙي سماجي ڪيل خدمتن کان ڪوبه نابري واري نٿو سگهي. پاڻ ڪيترائي ادبي شاگرد پيدا ڪيا آهن، سندس قلم مان ڪيترائي ڪتاب نڪري نروار ٿيا آهن، خاص ڪري گرامر تي ست ڪتاب ڇپجي ظاهر ٿيا آهن، جن مان هزارين شاگردن لاڀ حاصل ڪيو آهي، ان کان سواءِ ڪيترائي مقالا ،مضمون۽ڪهاڻيون تحرير ڪيون آهن ۽ ترجما ڪيا آهن، نظم ۾ ڪافي، غزل، بيت ۽ چوسٽو وغيره تي طبع آزمائي ڪئي آهي، سندس ڪافي مواد سنڌ جي مختلف رسالن ۾ شايع ٿيل آهي، خاص طور تي ماهوار پيغام ڪراچي ۽ نئين زندگي حيدرآباد ۾ پڻ. پهريائين پرائمري استاد ٿي رهيو پوءِ گورنيمنٽ ڪامپريهينسوِ هاءِ اسڪول سکر ۾ ايڇ ايس ٽي جي حيثيت سان رهيو. نهايت مهربان ۽ شفيق استاد آهي. پاڻ 28 مئي 2000ع ۾ تعليم کاتي مان رٽائرمينٽ ورتي. هينئر تصنيف ۽ تاليف جي ڪم ۾ رڌل آهي.
پاڻ شاعر گهٽ پر اديب وڌيڪ آهي، نثر ۾ تمام گهڻو لکيو آهي جيڪو فني لحاظ کان شاندار آهي. سندس ڪجهه ڪتاب شايع ٿي چڪا آهن، جن جو تفصيل هن ريت آهي: “فتحمنديءَ جي راهه ۽ واٽ” فيبروري 2001ع ۽ “ڇڏ جهوري ڏي جهاٽ (نفسيات) 2001ع، “خط ٻن استادن جا” (محمد ابراهيم جويو ۽ غلام علي چنه) جنهن کي سنگرام سهيڙيو آهي ۽ سنڌي اديبن جي سهڪاري سنگت حيدرآباد وارن 2002ع ۾ ڇپايو آهي. باقي ٻيا سڀ ڪتاب 2005ع ۾ڇپيا. ڪهاڻين جو ڪتاب “ڪونج” نالي سان ڊاڪٽر محبت ٻرڙو اڪيڊمي قنبر وارن ڇپايو مضمونن جو مجموعو “وکر ڌارئون ڌار” ڊاڪٽر محبت ٻرڙو اڪيڊمي وارن شايع ڪرايو. انهيءَ پبليڪيشن “تقريرون” نالي سان ڇپايو. ان کان سواءِ ڪنول پبليڪيشن قنبر وارن سندس ٻه ڪتاب 2005ع ۾شايع ڪرايا. “ماسٽر مائينڊ ۽ لطيف ثاني” (محمد ابراهيم جويو ۽ شيخ اياز) تحقيق ۽ تنقيد تي مبني آهي ۽ “سرهائيءَ جي سوڀ” برٽرنڊرسل جي ڪتاب جو ترجمو آهي. جيڪو نفسياتي پهلوئن تي لکيل آهي. ان کان سواءِ قلمي ڪتاب الڳ آهن. مجموعي طور تعلقي لکيءَ جي اديبن ۾ اهم جاءِ والاري ٿو. نوٽ: سنڌي ٻوليءَ جو ناميارو ليکڪ ۽ ڪهاڻيڪار غلام علي “مٺل” چنو پهرين ڊسمبر 2015ع تي اسان کان جدا ٿي ويو.
غـــزل
ڳلي لڳايان، ڪيان توکي پيار، عيد جي ڏينهن،
ملين مون سان سڄڻ، منهنجا يار، عيد جي ڏينهن.
غضب جو حسن آ تنهنجو ۽ قهر جو آ سهج،
عيان عجيب ٿئين شاهورڪار، عيد جي ڏينهن.
نه وس رهيو ئي ڪو ڪنهن پر منهنجو طبعيت تي،
نه ڪري دل تي رهيو اختيار، عيد جي ڏينهن.
هئي دل ۾ ڪدورت ڀريل، ڪجهه عرصي کان،
وئي سا دور ٿي، ناهي ڪو يار، عيد جي ڏينهن.
ڪئي آ نغمه خوان بليل، ڪٿي شگفته گل،
چمن ۾ ڄڻ ته آ فصل بهار، عيد جي ڏينهن.
ملائي نيڻ جي مرڪي “مٺل” ملين مون سان،
سري ڪو ساهه ساجن قرار، عيد جي ڏينهن.(1)
غـــزل
مــحــبــت مــذهــب آ مــنــهــنــجــو، مــحــبــت ئــي عبادت آ،
مــحــبــت مــصــحــف آ منهنجو، مـحـبـت ٿـي تـلاوت آ.
سبق سڪر جا سکيم سارا قرب ڪيڙم ڪتاب پنهنجو،
درد وصــــال جــــا ڪــــيــــڙم، مـــحــبـــت ئـــي ريـــاضـــت آ.
قـادر ڪئي ڪـائـنـات پــيــدا مـرسـل جــي ته مــحــبــت ۾،
لـــولاڪ لــمــا فــرقــان ۾ ڏس، مــحــبــت جــي شــهــادت آ.
“مـٺل” محبت رکي من ۾ پرينءَ ڏي شل پُرين پيو تون
مٺي محبوب جي تولئي، محبت ئي شفاعت آ.(2)