ريسرچ اسڪالر پروفيسر محمد شريف “شاد” سومرو آزا د بخاري(چڪ):
شايد اهو 1983ع جو سال هو جڏهن مون شاهه لطيف لائبريري چڪ جي ڏاڪن تي چڙهندي هڪ فل سوٽ ۾ ملبوس جينٽل مين کي ڏٺو مون استاد غلام علي چني ڏانهن سواليه انداز ۾ ڏٺو اڃان مان پڇڻ وارو ئي هوس ته استاد غلام علي چني سندس تعارف ڪرائيندي چيو محترم شريف “شاد” سومرو رستم جو رهاڪو آهي سکر ۾ پرائمري استاد آهي سٺو اديب ۽ شاعر آهي ائين پنهنجي پهرين ملاقات ٿي. اديب محقق شريف “شاد” سان شايد ان ئي گڏجاڻي ۾ هن رستم جي ادبي گڏجاڻي ۾ چڪ ادبي سنگت جي دوستن کي شريڪ ٿيڻ جي دعوت ڏني هئي. جنهن بعد استاد غلام علي چنا، شوڪت سيٺار، راقم ۽ ٻيا شريڪ ٿياسين رستم جي گڏجاڻي ۾ صرف ٻن دوستن پنهنجون لکڻيون پڙهيون هڪ شريف “شاد” ۽ ٻيو گوهر سنڌي، انهن مان صرف محترم شريف “شاد” جي ڪوتا ئي علم عروض جي فن مطابق لڳي باقي دوست گوهر جو شعر ته اسان کي سمجهه ۾ ئي نه آيو. بهرحال اسان گڏجاڻي ۾ شريڪ ٿي واپس ٿياسين وري رستم ٻيهر ويس جڏهن محترم شريف “شاد”، عبدالمنان مهر، گوهر سنڌي، جن لطيف ڪانفرنس ڪوٺائي. جت مون پهريون دفعو وڏي مجموعي کي خطاب ڪيو. اسٽيج تي ڊاڪٽر عبدالخالق “راز” سومرو، شهيد قيوم منگي، عبدالوهاب ڀيو ۽ استاد محمد هارون چنو کي ويهاريو ويو. ان سڄي پروگرام کي سنڀارڻ ۽ مهنانن کي اوطاق (سومرا ساهت سراءِ) ۾ رهائڻ جو بندوبست محترم شريف “شاد” ڪيو هو. ائين چئجي ته رستم ۾ ادبي جاڳرتا پيدا ڪرڻ جو روح روا پاڻ شريف شاد هو. پر انتظامي معاملا به پاڻ ئي هلائيندو رهيو آهي شاهه لطيف لائبريري به سندس ڪوششن جو نتيجو آهي ان سڄي جاکوڙ ۾ شريف سان گڏ گوهر جو ساٿ رهيو شريف “شاد” ۽ گوهر سنڌي جي ساٿ کي ڏسي خوشي ٿيندي هئي رستم ۾ گوهر سنڌي لطيف سنگت جو يونٽ کوليو ته شريف “شاد” سندس ڀرپور مدد ڪئي.
شريف “شاد” ڳوٺن جا دورا به ڪيا بعد ۾ هن رستم سوشل ويلفيئر ايسوسيئيشن جو بنياد وجهرايو جنهن ۾ تمام وڏو ڪم ڪيو. پر اڳتي هلي ڪجهه وڏيرڪي نظام جي ڪارندن بوگس ميمبر شپ ذريعي هنن کان سوشل ويلفيئر کسي ورتي. بهرحال ان دوران شريف “شاد” ٻين سرگرمين کان ٿورو پاسيرو ٿي ادبي ڪم طرف وڌيڪ ڌيان ڏنو هن 1987ع ۾ ايم. اي سنڌي فرسٽ ڪلاس ۾ پاس ڪئي جنهن ۾ “لکي تعلقي جي ادبي تاريخ” جي عنوان هيٺ ايم.اي سنڌي لاءِ مونو گراف لکيو. ان سلسلي ۾ هي ڳوٺ ڳوٺ ويو ۽ معلومات ڪٺي ڪئي. چڪ ۾ مون ساڻس ٿوري مدد ڪئي هن جو تحقيق طرف لاڙو ۽ دلچسپي ڏسي مون کي پڻ ايم.اي سنڌي ڪرڻ جو شوق ٿيو جنهن ۾ هن منهنجي سٺي رهنمائي ڪئي هن ايم فل ڪئي ته مون تي پڻ گهڻو زور ڀريو ته تون به ايم فل ڪر پر مون همت نه ساري، پر محمد شريف “شاد” هڻي هنڌ ڪيو ۽ ايم فل جي ڊگري شاهه لطيف يونيورسٽي خيرپور مان ورتي. پرائمري استاد مان 1991ع ۾ سيڪنڊري استاد ٿيو بعد ۾ 1999ع ۾ سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن جو امتحان پاس ڪري سنڌيءَ جو ليڪچرار ٿيو. ۽ سي اينڊ ايس گورنمينٽ ڊگري ڪاليج شڪارپور ۾ مقرر ٿيو هن وقت اسسٽنٽ پروفيسر آهي جيڪو گورنمينٽ ڊگري ڪاليج ٺل ضلع جيڪب آباد ۾ پنهنجا فرض نڀائي رهيو آهي.
ليڪچرار ٿيڻ کانپوءِ 2001ع ۾ رستم ڇڏي شڪارپور وسائي اٿائين. پر لکڻ کان ناتو نه ڇنو اٿائين، توڙي جو شاهه لطيف يونيورسٽي جي ڪجهه ڪامورڪي ذهنيت رکندڙ اديبن سندس پي ايڇ. ڊي جي ڊگري ۾ روڙا اٽڪائي ٽائيم پورو ڪرائي ڊگري نه ڏني، پر هن حوصلو ناهي هاريو. رستم جي ادبي لڏي ۾ جڏهن ڏات، ڏانءُ ۽ ڏاهپ واران جو ذڪر ٿيندو ته شريف “شاد” جو نالو اولين نظر ايندو. رستم ۾ جيڪڏهن ڪجهه اديبن ۽ شاعرن جو ڳاڻيٽو آهي، ته محترم شريف “شاد” جي محنتن ۽ ڪاوشن جو نتيجو آهي. سندس ڀاءُ وحيد محسن، گوهر سنڌي، غني غمدل ۽ واحد ڪلهوڙو وغيره ادب جي ميدان ۾ ڄاتا سڄاتا وڃن ٿا. شريف “شاد” جا 1980ع واري ڏهاڪي ۾ ماهوار پيغام ڪراچي، نئين زندگي حيدرآباد، روزانو هلال پاڪستان ۽ ٽماهي مهراڻ وغيره ۾ تاريخي ۽ تحقيقي مقالا ۽ مضمون شايع ٿيا تڏهن رستم مان ڪوبه ماڻهو هن کان سواءِ نه لکندو هو. هن کي ڇپجڻ جو ايڏو شوق ناهي رهيو هن نالي جي مشهوري لاءِ ڪڏهن ناهي لکيو. سندس تاريخ ۽ تحقيق سان گهڻي دلچسپي رهي آهي. هن هميشه سنڌي ادب ۾ خاموش ليک واري حيثيت ۾ گذاريو آهي. سنڌي ادبي سنگت شاخ رستم جو چار دفعا سيڪريٽري رهيو ۽ سنڌي ادبي سنگت ضلعي شڪارپور جو پهريون ضلعي رابطا سيڪريٽري رهيو ۽ مسلسل پنج سال شاخن کي سرگرم ڪرڻ لاءِ پاڻ پتوڙيائين ۽ نيون شاخون کوليائين بقول “شاد” جي ته “سنڌي ادبي سنگت سنڌ جي مرڪزي سيڪريٽري جنرل تاج جويو صاحب کي ضلعي رابطا سيڪريٽري مقرر ڪرڻ جي تجويز ئي مون ڏني ۽ سنڌي ادبي سنگت مرڪزي ڪاروباري ڪاميٽي ۾ اها رٿ به مون پيش ڪئي جيڪا اڪثريت راءِ سان پاس ٿي” .
محترم شريف “شاد” جي ڪوششن سان جنوري 1986ع ۾ شاهه عبدالطيف لائبريريز ايسوسيئيشن (شعلا) سنڌ جو قيام عمل ۾ آيو جنهن جو پهريون چيف آرگنائيزر محمد شريف “شاد” ۽ آرگنائيزر آزاد بخاري، ڊپٽي آرگنائيزر گوهر سنڌي چونڊيا ويا. جنهن جو مقصد سڄي سنڌ ۾ لائبريرين جو قيام آڻڻ هو، پر ناڻي جي اڻاٺ سبب اهو نيڪ ڪم شريف “شاد” صاحب ڪجهه سالن کان مٿي هلائي نه سگهيو.
محمد شريف “شاد” صاحب جي سڃاڻپ نه صرف ريسرچ اسڪالر جي حوالي سان آهي، پر هي سٺو ڪهاڻيڪار، مضمون نگار ۽ پابند شاعر آهي. وٽس شاعري جي فن جي مڪمل ڄاڻ حاصل آهي شاعري جي گهاڙيٽن کان بخوبي واقف آهي جنهن ۾ علم عروض کان سواءِ ڇند وديا جي ڄاڻ به آهي. جنهن تي هڪ تحقيقي مقالو لکيو اٿائين. ۽ شاعري جي صنفن کي چارٽن ذريعي ظاهر ڪيو آهي جنهن تي اڳ ۾ ڪنهن به ڪم نه ڪيو آهي. سندس شاعري معاشري ۾ پيدا ٿيندڙ مسئلن ۽ روين کي پوٽريٽ ڪري ٿي هن شاعري ۾ غزل، ڪافي، بيت، وائي، گيت، نظم، طويل نظم، آزاد نظم، غير مقفيٰ نظم، نثري نظم، تجريدي نظم، هائيڪو، ٽيڙو، چوسٽا، رينگا، وغيره تي طبع آزمائي ڪئي آهي. هن جديد نظم تي، چڪ شهر ۾ ڊگهو ليڪچر ڏنو هو، جنهن ۾ شاعريءَ جا چارٽ به ڏيکاريا هئا. جنهن ۾ هن ساري دنيا جي ادب تي روشني وڌي هئي. ۽ سنڌي ادب ۾ جديد شاعري کي نروار ڪيو هو.
پورو ٿيو