(ب) ادبي جائزو:
هن دور ۾ تعلقي لکيءَ ۾ زنده شاعرن جو تعداد تمام گهڻو آهي پر جن جو تفصيل مليو انهن جو ذڪر ڪيو آهي شاعرن ۽ اديبن ٻنهي جو ذڪر آهي جن ۾ شاعرن جو تعداد چڱو آهي. اسان کي هن دور ۾ ڪيتريون ئي نيون صنفون مليون آهن جن تي طبع آزمائي ڪئي وئي آهي. قديم نوع تي چوندڙ صفن مان ڪافيءَ ۽ بيت جو گهڻو تعداد مليو آهي. هن دور ۾ نظم نئين ٽيهيءَ ۾ گهڻو ملي ٿو ۽ جديد شاعرن ۾وري نثري نظم، وائي ۽ گيت مليو آهي. جيڪي فڪري لحاظ کان قديم زماني واري وائي ۽ گيت کان مختلف آهن. ۽ ٻي صنف اها آهي جيڪا تقريبن ترقي پسند شاعرن ۾ ملي ٿي. اها آهي. هائيڪو يا ٽيڙو ان کان سواءِ غزل به لکيو ويو آهي. اڻ ڇپيل شاعرن جو تعداد گهڻو مليو آهي. غزل، قطعه ۽ چوسٽو جا شاعر به آهن. گهڻا شاعر ته تقريبن سڀني صنفن تي لکي چڪا آهن ۽ ڪنهن حد تائين ڪامياب به ويا آهن. نئين صنف رينگا ملي ٿي جنهن تي سنڌ جي تمام ٿورن شاعرن طبع آزمائي ڪئي آهي. پر هتي به ٻه ٽي شاعر مليا آهن جن رينگا چيا آهن. سنڌ ۾ تاج جويو رينگا تي طبع ڪئي ۽ ڪنهن حد تائين ان ۾ڀريو ڪامياب به ويو. پر اها صنف عام ٿي نه سگهي آهي. ان جو واحد سبب صرف اهو آهي ته عام شاعر هن جي فن ۽ فڪر کان واقف ئي ڪونه آهن. انهن کان سواءِ اسان کي سگهڙ شاعر به مليا آهن جن جي محبوب صنف ڏور رهي آهي. چند شاعر مليا آهن جن سينگار هنر ۽ ڏٺ تي طبع آزمائي ڪئي آهي. ان کان علاوه هن خطي مان نثر نگار ۽ محقق به مليا آهن. جن جا ڪتاب به پڻ ڇپجي چڪا آهن. جن جو تفصيل ڏنو ويو آهي. هن خطي جا وڏا محقق، راقم (محمد شريف “شاد”) کان علاوه حاڪم مهر ۽ آزاد بخاري قابل ذڪر آهن. جن لکي تعلقي جي چڪ شهر تي شخيتن ۽ ماڳن مڪانن تي تفصيلي لکيو آهي.