هيرو وانگر جوان، سمارٽ: يوسف سنڌي
الطاف شيخ
سنڌي لئنگئيج اٿارٽي جي بلڊنگ ۾ پهتس ته ان وقت يارهن ۾ پنج منٽ هئا. خوشي ٿي ته پوري وقت تي پهچي ويس. هاڻ فنڪشن ڀلي کڻي دير سان شروع ٿئي، ٻاهر آڌرڀاءُ لاءِ چار کن سنڌي ادبي سنگت جا ڪارڪن بيٺل هئا. جن ۾ هاڻوڪو چونڊيل سيڪريٽري جنرل يوسف سنڌي پڻ هو. يوسف سنڌي سان منهنجي ادبي ناتي سان ڄاڻ سُڃاڻ اڄ کان پنج ڇهه سال اڳ ٿي، جڏهن نيو فيلڊس پبليڪيشن جي مالڪ فيروز ميمڻ حيدرآباد مان سندس اداري طرفان ڇپايل ڪتاب ”سنڌي ادب جا سرچشما“ موڪليو. يوسف سنڌيءَ هن ڪتاب ۾ سنڌ جي اديبن ۽ شاعرن جي زندگي ۽ انهن جي ادبي پورهئي بابت لکيو آهي. هر وقت سفر ۾ رهڻ ۽ جهاز تي توڙي جپان ۽ سنگاپور جهڙن ملڪن ۾، هر ماڻهو لاءِ مختصر رهائش هجڻ ڪري مون ڪڏهن پنهنجن ڪتابن جو به سيٽ نه رکيو، پر يوسف سنڌيءَ جو هي ڪتاب مون سان هميشه گڏ رهي ٿو. ان ڪري نه ته هن ڪتاب ۾ يوسف صاحب مون تي ٽي چار صفحا لکيا آهن. پر ان ۾ ٻين به ڪيترن ئي اديبن ۽ شاعرن جو احوال لکيو اٿس ۽ مون لاءِ اهڙا ڪتاب جن ۾ منهنجي ديس جي اهم ماڻهن جو احوال ملي ٿو، بيحد گهڻي اهميت رکن ٿا ۽ ريفرنس خاطر اهڙن ڪتابن کي هميشه پاڻ سان رکان ٿو. مون سان گڏ رهندڙ ڪتابن جي کوکي ۾ پير علي محمد راشدي جي ”اهي ڏينهن اهي شينهن“ جي ٽن جلدن، حسام الدين شاهه راشدي جي ”هو ڏوٿي هو ڏينهن“ ۽ ”ڳالهيون ڳوٺ وڻن جون“، جي ايم سيد صاحب جو ”جنب گذاريم جن سين“ کان وٺي ويجهڙائي ۾ ڇپيل ”پائي پٽ ڪڻا“ (ڊاڪٽر نور افروز خواجه) سوجهرن جا سفير (بلوچ صحبت علي)، ”دادو منهنجيون يادون“ (ڌڻي بخش مگسي)، ”مارو جي ملير جا“ (خادم حسين چانڊيو) جهڙا پنجاهه کن ڪتاب گڏ رهن ٿا. ان ڪري (شايد) انهن ڪتابن جا ليکڪ هميشه دل تي رهن ٿا.
”سنڌي ادب جا سرچشما“ ڪتاب ۾ يوسف سنڌيءَ، امر جليل، اياز قادري ۽ ابراهيم منشي کان ويندي نسيم کرل، نور الهديٰ شاهه ۽ نور الدين سرڪي تائين 43کن اديبن ۽ شاعرن جو احوال ته ڏنو آهي، پر سندس (ليکڪ) بابت هڪ سٽ به ڪٿي لکيل نه آهي. آءٌ هر وقت هن شخص بابت سوچيندو هوس ته ڪير ٿي سگهي ٿو! - ٿي سگهي ٿو اسان وانگر پوڙهو هجي، گنجو هجي، گُڪو هجي.. پر اڄ يوسف سان ملي خوشي ٿي.
هو ته هيرو وانگر جوان، سمارٽ ۽ هينڊسم لڳي رهيو هو.
ڊاڪٽر نبي بخش هال ۾ گهڙي خبر پئي ته آيل مهمانن ۾ آءٌ ٻيو هوس. مون کان اڳ لاهور کان آيل هڪ پنجابي اديب نذير ڪهوٽ صاحب هو. ٺهيو مڙيئي خير آهي! آءٌ هونءَ به ادبي فنڪشن گهٽ اٽينڊ ٿو ڪريان. اڄ گهڻي کان گهڻن اديبن ۽ سنڌي ادبي سنگت جي دوستن سان ملاقات هڪ طرف ٿي ويندي ته هن عمارت (سنڌي لئنگئيج اٿارٽي) جي ڀتين تي لڳل ڪاشي ۽ چٽسالي جو ڪم ڏسڻ لاءِ پڻ موقعو ملي ويندو.
يوسف سنڌيءَ سان ڪچهري دوران خبر پئي ته سندس واسطو ٺٽي ضلعي جي دڙو شهر سان آهي. يوسف دڙي شهر ۾ پهرين آڪٽوبر 1964ع تي جنم ورتو. پاڻ پرائمري ۽ سيڪنڊري تعليم پنهنجي ڳوٺ دڙو مان ئي حاصل ڪيائين. ميٽرڪ بعد فرسٽ ايئر ۽ انٽر سجاول جي ڪاليج مان ڪري، بي اي ۽ ايم اي سنڌ يونيورسٽيءَ مان ڪيائين. پاڻ ڪافي عرصي کان سنڌي ادبي سنگت جو ڪارڪن رهيو آهي. 2006ع کان جڏهن ڊاڪٽر ذوالفقار سيال سنڌي ادبي سنگت جو سيڪريٽري جنرل هو ته يوسف ”پبليڪيشن“ جو ڪم سنڀاليو ۽ سنڌي ادبي سنگت پبليڪشن جا تيرهن پرچا ۽ ڇهه ٻيا ڪتاب شايع ڪيا. يوسف سنڌيءَ جي ان ڪوشش کي ٻيا به ساراهي رهيا هئا. پبليڪيشن ۾ يوسف سنڌيءَ جي ڪاميابيءَ جو سبب سندس اخباري دنيا سان واسطو ۽ تجربو به چئي سگهجي ٿو. يوسف سنڌي جو 2003ع کان 2006ع تائين هلال پاڪستان اخبار سان به واسطو رهيو. جتي هو ”ڏات“ نالي ادبي صفحو ڪڍندو هو.
يوسف سنڌيءَ جي مٿي ذڪر ڪيل ڪتاب ”سنڌي ادب جا سرچشما“ کان علاوه ڪجهه ٻيا ڪتاب به آهن، جيڪي مختلف ادارن ڇپرايا آهن.
پسي تنهنجي تجلي - (دڙي جا شاعر، اديب ۽ تاريخ)
نجم عباسي: فن ۽ شخصيت
تو ڇو پيار ڪيو؟ (ناول)
ٿي سگهي ٿو ته سندس هڪ ٻه ٻيو به ڪتاب هجي، پر هن وقت اهي ئي ياد اچي رهيا آهن.
]الطاف شيخ جي ڪتاب ’ڏيهه پر ڏيهه جا سفر‘ تان ورتل[