مهورتي تقريب جو احوال
بينظير ڀٽو جا آخري ستر ڏينهن
رپورٽ: رشيد آزاد
سنڌي ادبي سنگت دڙو پاران 20 جولاءِ 2008ع تي نامياري ليکڪ ۽ سنڌي ادبي سنگت جي سيڪريٽري جنرل يوسف سنڌيءَ جي ڪتاب ”بينظير ڀٽو: آخري ستر ڏينهن“ جي مهورتي تقريب سنڌي لينگوئيج اٿارٽي حيدرآباد ۾ ٿي گذري، جنهن جي صدارت سنڌ جي صوبائي وزير سياحت ۽ ثقافت سسئي پليجو ڪئي. خاص مهمانن ۾ ابرار قاضي، ڊاڪٽر فهميده حسين ڊاڪٽر ذوالفقار سيال، پروفيسر اعجاز قريشي، نصير ميمڻ ۽ تاجل بيوس شامل هئا. پروگرام جي شروعات ڪندي سنڌي ادبي سنگت دڙو جي سيڪريٽري رشيد آزاد سسئي پليجو ۽ ٻين خاص مهمانن کي اسٽيج تي ويهڻ لاءِ سڏيو. تنهن کانپوءِ هن سنڌي ادبي سنگت سنڌ جي عورت جوائنٽ سيڪريٽري زيب نظاماڻي کي ڀٽائي جا بيت پڙهي پروگرام جي باقاعدا شروعات ڪرڻ لاءِ دعوت ڏني. جنهن شاهه جا بيت ڏاڍي خوبصورت انداز ۾ پيش ڪيا. تنهن کانپوءِ نوجوان ليکڪ ۽ ايڪٽيوسٽ ظهور پليجي آجياڻي تقرير ڪئي. آجياڻي تقرير کانپوءِ اسٽيج ويٺل سڀني مهمانن کي اجرڪون پارائڻ جي رسم ادا ڪئي وئي. جيڪي امرتا، پارس، فاطمه سومرو، قيوم سومرو، ذوالفقار ڪانڌڙو، نواز سومرو، محمد يوسف ڀٽو. فريد ميمڻ، زاهد ميمڻ ۽ عبدالحميد ميمڻ مهمانن کي اوڍايون. جنهن بعد نوجوان شاعر اياز امر شيخ محترمه بينظير ڀٽو کي ڀيٽا ڏيڻ لاءِ پنهنجو خوبصورت نظم خوبصورت انداز ۾ پيش ڪيو ۽ هال مان خوب داد وصول ڪيو. نظم کانپوءِ ڪتاب جي مهورت جي رسم سسئي پليجو جي مٿان ڪرائي وئي. جيڪا تاڙين جي گونج ۾ ٿي گذري.
مهورت کان پوءِ تقريرن جو سلسلو شروع ٿيو. سڀ کان پهرين نوجوان شاعر نويد سنديلو پنهنجو انگريزيءَ ۾ لکيل مقالو پيش ڪيو. جنهن ۾ ليکڪ ۽ ڪتاب جي ساراهه ٿيل هئي. نويد سنديلي کانپوءِ نوجوان ڪهاڻيڪا اصغر گُـگو پنهنجو لکيل مقالو پيش ڪيو. جنهن ۾ هن چيو ته ”يوسف جو هي ڪتاب مستقبل جي مورخ لاءِ سورس مٽيريل جي حيثيت رکي ٿو.“
محترمه سسئي پليجو جي تڪڙ ڪري پروگرام جي شيڊول ۾ تبديلي ڪئي وئي ۽ اسٽيج تي ويٺل خاص مهمان گل محمد جکراڻي کي ڳالهائڻ لاءِ سڏيو ويو. جنهن پنهنجي خطاب ۾ چيو ته ”يوسف سنڌي جو هي ڪتاب سنڌ جي عوامي تاريخ جو هڪ باب آهي. ۽ چچ نامي کانپوءِ سنڌ جي تاريخ ۾ هن ڪتاب جي وڏي اهميت آهي.“
جنهن بعد نوجوان شاعر سورج سجاوليءَ محترمه بينظير ڀٽو کي شعري ڀيٽا ڏني. پرگرام جي صدارت ڪندڙ محترمه سسئي پليجو کي وچ ۾ گهرايو ويو. سڀ کان پهرين هن پروگرام ۾ گهڻي دير نه ويهڻ لاءِ معذرت ڪئي. ڇاڪاڻ ته هن کي ڪراچي ۾ ڪنهن فلم جي پريميئر شو ۾ شرڪت ڪرڻي هئي. هن پنهنجي خطاب ۾ چيو ته ’يوسف سنڌي هڪ بهترين اديب، ليکڪ سان گڏ کاهوڙي ورڪر به آهي. يوسف سنڌي جو هي ڪتاب ان ڳالهه جو ثبوت آهي.‘ هن چيو ته محترمه بينظير ڀٽو اسان جي لاءِ اُتساهه جو سبب هئي ۽ اڃا به آهي. اسان هن جي ڪيل ڪم ۽ ڪردار کي ڪڏهن به وساري نه سگهنداسين. يوسف سنڌي هن جي آخري ستر ڏينهن جي ڪار گذاري کي دستاويز (ڊاڪيومينٽ) جي شڪل ڏئي هڪ بهترين ۽ ساراهه جوڳو ڪم ڪيو آهي.
محترمه سسئي پليجو تقرير ختم ڪرڻ کانپوءِ سڀني کان موڪلائي رواني ٿي. تنهن کان پوءِ اسٽيج سيڪريٽري سنڌ جي نامياري ڪهاڻيڪار محترم پرويز کي پنهنجو مقالو پيش ڪرڻ جي دعوت ڏني. جنهن چيو ته ”يوسف سنڌي سدائين اهڙا ڪم ڪندو رهيو آهي جن ڏانهن ٻين جو ڌيان ئي نه ويندو آهي ۽ يوسف سنڌيءَ جو هي ڪتاب به اهڙو ئي غير معمولي ڪم آهي.“ پرويز کان پوءِ ابرار قاضي ڳالهائيندي چيو ته ”يوسف سنڌي جي سيڪريٽري جنرل ٿيڻ کانپوءِ سنگت کي اهو فائدو ٿيو آهي جو سنگت ۾ نواڻ سان گڏ نوجوان ڪيڊر به نظر اچڻ لڳو آهي. جيڪا خوش آئند ڳالهه آهي ۽ يوسف سنڌي جو هي ڪتاب محترمه بينظير ڀٽو تي ڇپيل ٻين سڀني ڪتابن کان منفرد ۽ ڌار حيثيت رکي ٿو.“ ابرار قاضي کانپوءِ نامياري شاعر تاجل بيوس ڳالهائيندي چيو ته ’يوسف سنڌي جو هي ڪتاب هڪ ڊاڪيومينٽ ۽ تاريخي دستاويز جي حيثيت رکي ٿو‘ تنهن کانپوءِ سنڌي ادبي سنگت جي اڳوڻي سيڪريٽري جنرل ڊاڪٽر ذوالفقار سيال ڪتاب تي ڳالهائيندي چيو ته ”يوسف سنڌي هن ڪتاب ذريعي انهن ستر ڏينهن جي واقعن جي ڊاڪيومينيشن ڪئي آهي. جيڪي شهيد بينظير ڀٽو هن ڌرتي تي گذاريا. بينظير ڀٽو جي قتل جون شاهديون هن ڪتاب مان ملي سگهن ٿيون. ذوالفقار سيال کانپوءِ پروفيسر اعجاز قريشي پنهنجي خطاب ۾ چيو ته يوسف سنڌي تاريخ کي اهڙي نموني لکڻ ٿو چاهي جو مستقبل ۽ اڄوڪي دور جون ڪڙيون پاڻ ۾ مليل رهن. اعجاز قريشي کانپوءِ ڪتاب جي ليکڪ يوسف سنڌي آيل سڀني مهمانن جا ٿورا مڃيا ۽ چيو ته آءٌ تاريخ جي شاگرد آهيان ۽ مون کي خبر آهي ته اڄ جو هر ننڍو واقعو سڀاڻي تاريخ بڻجي ويندو ۽ منهنجو هي ڪتاب انهن تاريخي واقعن جي ننڍين ننڍين ڪڙين کي هڪ هنڌ گڏ ڪري ملائڻ جي ڪوشش آهي. جنهن جو خاتمو شهيد محترمه جي شهادت تي ٿيو.“ يوسف سنڌي کانپوءِ سنڌي لينگويئج اٿارٽي جي چيئرپرسن ڊاڪٽر فهميده حسين پنهنجي تقرير ۾ چيو ته ”هن ڪتاب ۾ يوسف سنڌي بينظير ڀٽو جي آخري ڏينهن جو حساب ڪتاب لکيو آهي ۽ هڪ تاريخ قلبند ڪئي آهي. ان ۾شروع ۾ هن ڪجهه مضمون ڏنا آهن، جيڪي ان دور ۾ لکيا ويا، پر پوءِ واقعن جي هڪ ڊائري ٺاهي آهي. جيڪا اخبارن ۾ آيل خبرن، هيڊنگس، بيانن، انٽرويوئن ۽ محترمه جي سرگرمين بابت رپورٽن تي مشتمل آهي. لکيڪ بنا ڪنهن تبصري ۽ راءِ جي اڻ ڌريو ٿي اهي شيون سهيڙيون آهن. ان دوران ٿيندڙ سياسي واقعا، عدليه جي باري ۾ هلندڙ ڳالهيون. اي پي ڊي ايم جا بيان صدر مشرف جو ڪردار، پيپلز پارٽي جون پاليسيون ۽ روزاني سرگرميون هڪ رپورٽر وانگر رپورٽ ڪيون آهن، پر ان سهيڙ جو طريقو اهڙو رکيو آهي جو ڄڻ ارڙهين آڪٽوبر واري واقع کانپوءِ هر ڳالهه منطقي ارتقا ذريعي ڪنهن ڪلائيميڪس ڏانهن ويندي هجي.“
ڊاڪٽر فهميده حسين جي تقرير کانپوءِ پروگرام پنهنجي پڄاڻي تي پهتو. پروگرام ۾ سڄي سنڌ مان ڪيترن ئي اديبن شاعرن ۽ س ا س جي ميمبرن شرڪت ڪئي. جن ۾ جي اين مغل. عبدالغفور الستي، قلندر شاهه لڪياري، پروانو ڀٽي، زوار نقوي. ضراب حيدر، امين لاکو. علي اظهار، علي دوست عاجز، رفيق عيساڻي، مگهن لال شرما، نذير ناز، عربيه نور، ڊاڪٽر مسز ممتاز ڀٽو، رخسانه لغاري، سارنگ شاهه، دودي ميمڻ، ڊاڪٽر خالق ميمڻ، رفيق جان بلوچ، اظهر جان ميمڻ، مراد ڏاهري، رضا ڏاهري، عنايت انڙ، علي مدد شاهه، شبير سيال، دوست ملوڪاڻي، فدا سنجراڻي، در محمد ٻرڙو، سارنگ سهتو، مسافر لاکو. مجتبيٰ جوکيو. هنس راج اوڏ. منصور ٿلهو. امام علي ڏيٿو، سڀاش هميراڻي، مرتضيٰ سيال، گل ڪونڌر، عبيد راشدي، ڊاڪٽر مشتاق ڦل، نبي بخش ناز، عزيز ڀنڀرو، لياقت پنجتني، مور ساگر، صابر شيدي، مختيار سهتو. عبدالرحمان سيال. گلزار پليجو، محمد ٻارڻ، قمر ڪوهستاني، ڊاڪٽر صاحب خان. واحد پارس هيسباڻي، نور محمد تراب نوتڪاڻي، نواز شاهه ڀاڏائي، شفيع محمد ميمڻ، محمود ميرجت، محمد علي جوکيو، ناصر پنهور، غلام مصطفيٰ سولنگي، ستار ملڪ، سرور خاصخيلي، سليم چنا، غلام مصطفيٰ ميمڻ، صالح امير، ابراهيم سنڌي. سليم سنڌي، نور محمد سمون، عبدالقادر کٽي، رشيد راڄڙ، غلام حسين خاصخيلي وغيره شامل هئا.
]روزاني خبرون ڪراچي، 18 آگسٽ 2008[