سنڌي ادب ۽ ٻوليءَ جو فخر
قاضي سعيد
ڪنهن پڙهي لکئي، چڱي ڀلي ماڻهوءَ مون تي تنقيدي جملي بازي ڪندي چيوته ”توهان اديب خوشامدي هوندا آهيو.“ پر مون سندس اصلاح ڪندي چيو ته منهنجا سائين ايئن ناهي. ايئن ڪڏهن ٿي به ڪونه ٿو سگهي ته اديب هجي ۽ اهو خوشامدي. ايئن ممڪن ناهي. ڇو ته اديب معنيٰ اهو ماڻهون جيڪو هرگز به خوشامدي نه هجي. مان ته ايئن به چوان به ٿو ته ”اديب جو خوشامدي ٿيڻ معنيٰ ادب جو موت آهي.“ اديب اهو آهي، جيڪو حق گو هجي ۽ حق لکندڙ هجي. اديب هڪ اهڙو جمهوري فرد هوندو آهي. جنهن کي جمهوريت جي فائدن جي گهڻي خبر هوندي آهي. اديب جمهوريت جو علمبردار هوندو آهي. اديب جو روح آزاديءَ جي وشال پرواز ڪندڙ هڪ پکي هوندو آهي. جيڪو آزادين جي هوائن کان چڱي طرح واقف هوندو آهي. ۽ هو چاهيندو آهي ته سڄي انسان ذات پڻ انهيءَ آزاديءَ جي نعمت سان مالا مال ٿئي. انهيءَ مقصد خاطر هو جدوجهد ڪندو رهي ٿو. هو ڪڏهن به چُپ ڪري ويهي نه ٿو رهي. هو پنهنجي محدود وسيلن ۽ واسطن جي بنياد تي، جتي به کيس ڪو اهڙو موقعو ملي ٿو ته هو اهو موقعو پنهنجي هٿن مان وڃڻ ڪونه ٿو ڏئي. جنهن سان ڪروڙن انسانن جو فائدو ٿيندو هجي. اديب سدائين هر ڏاڍ ۽ استحصال جو دليريءَ سان مقابلو ڪندو رهندو آهي. اديب کي جيڪڏهن ڪيرايو ويو آهي ته اهو ٻيهر همٿ ڪري اُٿيو آهي. اهو اديبن جو جاکوڙي ۽ مزاحمتي سلسلو اڄ تائين هلندو اچي ٿو.
انهيءَ لافاني سلسلي جي هڪڙي ڪِردار جو نالو آهي يوسف سنڌي.
يوسف سنڌي اهو اديب آهي، جنهن سدائين سنڌي ادب ۽ ٻوليءَ جي ڀرپور خدمت ڪئي آهي. هو هڪ بهترين ڪهاڻيڪار، سنڌيڪار، پبلشر ۽ هڪ مخلص ۽ همٿ ڀريو اڳواڻ آهي. مان يوسف سنڌي کي روحاني طور تڏهن کان سڃاڻان ٿو، جڏهن آءٌ تقريبن تيرهن کن سالن جو هئس. يوسف سنڌيءَ جا ترجمو ٿيل ڪيترائي ڪتاب جيڪي گهڻو ڪري مزاحمتي ۽ ترقي پسند اديبن جا تحرير ٿيل هوندا هئا،۽ اهي ڪتاب دنيا جا بهترين ادبي شاهڪار آهن، جيڪي محترم يوسف سنڌي اسان جي سنڌي ادب ۾ آندا آهن، انهن مان مون ڪيترائي ڪتاب پڙهيا آهن. اسان جي سنڌي ٻولي ۾ ان ڪري ئي دنيا جو شاهڪار ادب آهي. جو ان ۾ دنيا جي شاهڪار ڪتابن جو ذخيرو جهجهي مقدار ۾ موجود آهي. ۽ اهو ڪم يوسف سنڌيءَ ۽ کانئس اڳ مرزا قليچ بيگ ۽ الطاف شيخ ۽ ٻين کوڙ سارن اديبن جي جاکوڙ سان ٿيندو رهيو آهي. اها انهن جي وڏي هڪ قومي ۽ ادبي خدمت آهي. سڄي قوم انهن ماڻهن کي عزت ۽ فخر جي نگاهه سان ڏسي ٿي. يوسف سنڌي، سنڌي قوم جو فخر آهي. ان ۾ ڪوبه شڪ نه آهي. ڇو ته سندس خدمتون ظاهر آهن. هڪ پبلشر جي ناتي هن سنڌي ادب ۾ تمام گهڻن املهه ۽ ناياب ڪتابن جو اضافو ڪيو آهي. ۽ سندس اها ڪوشش، محنت اڄ تائين جاري آهي.
گهنڊيدار وارن ۽ سٻاجهڙي مُرڪ رکڻ واري وچولي قد ڪاٺ ۽ مضبوط جسم واري يوسف سنڌي سان منهنجي ملاقات نوشهري فيروز پريس ڪلب ۾ تڏهن ٿي هئي، جڏهن پاڻ سنڌي ادبي سنگت سنڌ جا مرڪزي سيڪريٽري جنرل هئا. نوشهرو فيروز پريس ڪلب ۾ رٿيل ’سنڌ ڪائونسل‘ جي گڏجاڻي ۾ سنڌ جي مُڙني شاخن جي سيڪريٽرين کي شريڪ ٿيڻ جي دعوت مليل هئي. سنڌي ادبي سنگت شاخ نئون ديرو جي سيڪريٽريءَ جي حيثيت سان مان به ان سنڌ ڪائونسل جي اجلاس ۾ شريڪ ٿيو هئس. تمام مانائتو ۽ محبت ڀريو شفيق ماڻهون يوسف سنڌي انتهائي پاٻوهه ۽ سڪ سان مليو هو. ۽ پنهنجي جيءَ ۾ جايون ڏنيون هئائين. ساڻس ملندي ايئن محسوس ڪونه پئي ٿيو ته آءٌ ڪنهن اجنبي شخص سان ملي رهيو آهيان. بلڪ مون ايئن پئي ڄاتو ته مان ڪنهن آشنا شخص سان ملي رهيو آهيان. هو بلڪل مونکي پنهنجو لڳو هئو. موناليزا جي مُرڪ جهڙي لازوال مُرڪ رکندڙ يوسف سنڌي هڪ مخلص شخص آهي. جيڪو حقيقي معنيٰ ۾ هڪ اديب آهي. سنڌي ٻولي قومي ٻولي جاڳرتا مهم جي باقاعده شروعات ڪندڙ پهريون سنڌي ادبي سنگت سنڌ جو مرڪزي جنرل محترم يوسف سنڌي هو. سنڌي ٻولي قومي ٻولي جاڳرتا مهم جي سلسلي ۾ پاڻ پوسٽ ڪارڊ مهم شروع ڪئي هئائون ۽ هزارين پوسٽ ڪارڊ قومي سڃاڻپ ڪارڊ جي نمبر سان درج ٿيل، صدرپاڪستان کي اماڻيا ويا هئا. اها عظيم ڪاوش ۽ تاريخي ڪم محترم يوسف سنڌي جن جهڙي مدبر ۽ مخلص اڳواڻ جي قيادت ۾ شاندار ڪاميابي سان مڪمل ٿيو هو. انهيءَ تاريخي جدوجهد جو نتيجو اهو نڪتو جو سنڌ اسيمبليءَ مان اها قرارداد پاس ٿي ته سنڌي ٻوليءَ کي قومي ٻولي جو درجو ڏنو وڃي، اها هڪ وڏي تاريخي ڪاميابي هئي.
يوسف سنڌيءَ جي دؤر ۾ سنڌي ادبي سنگت تمام گهڻي متحرڪ ۽ سرگرم رهي هئي. ايوارڊ ڏيڻ، سيمينار منعقد ڪرائڻ وارا ڪم، سنڌي ادبي سنگت جي پليٽ فارم تان ڪتابن جي اشاعت ۽ مهورت جهڙا ڪيترائي ڪارناما ۽ سرگرميون سندس بدولت سرانجام ڏنيون ويون. سنڌي ادب کي گهڻو ڪجهه ڏيڻ وارو يوسف سنڌي تمام گهڻي عزت ۽ مان لهڻي. سنڌي ٻوليءَ جي هن مخلص ڪارڪن جون بي مثال ادبي خدمتون رهيون آهن، سندس اُن قومي خدمت جي ساراهه ٿيڻ گهرجي ۽ کيس عظيم ڀيٽا ملڻ گهرجي. جنهن جو هو لائق ۽ مستحق آهي.
]سڦلتا – جنوري 2015ع[