سِي گلس Sea gulls ـــ سامونڊي ڪبوتر
دنيا ۾ اهڙا پکي يا جانور تمام گهٽ ملندا جيڪي ’سِيگل‘ وانگر ڪيترن ئي قسمن جون شيون کائي وڃن. جڏهن ڀنڍاري (جهاز تي ڀاڄيون ڇلڻ وارو) جهاز تان گند جي ٽوڪري اڇلائيندو آهي تڏهن هي سامونڊي ڪبوتر ڏسڻ وٽان هوندا آهن. لامارا هڻي هر شيءِ پنهنجي چهنب ذريعي پيٽ ۾ ڪندا آهن ـــ ويندي مئل ڪوئا، گوگڙو ۽ ڇانهينءَ جون ککڙيون، سامونڊي سپون ۽ گينگا به نه ڇڏيندا آهن. مضبوط هجڻ کان علاوه سندن گجي ۽ نڙگهٽ ايتري موڪري ماپ جو آهي جو هي پکي پنهنجي تور جي ٽئين حصي جيترو کاڄ چٽ ڪريو وڃي.
سمنڊ جو کارو پاڻي پيئڻ ڪنهن به ماڻهوءَ جي وس جي ڳالهه ناهي ۽ نه وري ڪو پکي يا جانور ان کي پي سگهي ٿو. پر قدرت هن پکيءَ Seagull جي مٿي ۾ ڪجهه اهڙيون ڳوٿريون Glands رکيون آهن. جيڪي پيتل کاري پاڻيءَ مان هڪدم لوڻ ڇڪي چهنب وٽان ٻاهر ڪڍيو ڇڏين. انهيءَ ڪري هن پکيءَ کي مٺي پاڻيءَ لاءِ زمين ڏي ڀڄڻو نٿو پوي. وچ سمنڊ تي ترندڙ تختي يا Bouy (جهاز ٻڌڻ جي گنبذ) تي ئي رات گذاريو ڇڏي.
سامونڊي ڪناري يا بندرگاهه ڀرسان رهندڙن کي ڪڏهن ڪڏهن سي گل پکي قطار ۾ سامونڊي ڇول سان گڏ اڳيان پويان ٿيندي ضرور نظر آيا هوندا. سي گل اها واڪ سامونڊي ڇولين تي تري آيل سامونڊي جيت جڙن ۽ کيکڙن کي ڦاسائڻ لاءِ ڪن ٿا.
سي ـــ گل پکي چڱو خاصو سياڻو پڻ ٿئي ٿو. بند ٿيل سپ مان ڪيئنون ڀلا ڪيئن ڪڍي کائجي؟ ان لاءِ هن وٽ بهترين طريقو آهي. سپ کي چهنب ۾ جھلي چڱو مٿي پهچي پوءِ سپ کي اتان هيٺ پٿرئين ڪناري يا ڪنهن ٽاڪرين هنڌ تي ڦٽو ڪري ٿو. ايترو مٿان ڪرڻ تي سپ کليو پوي ۽ ان مان نڪتل ڪينئين کي هي لامارو ڏيئي کڻي وٺندو آهي.
سِيگل پکي بهار جي موسم ۾ هڪ ٻئي سان ملي پنهنجو تعداد وڌائين. ان لاءِ هو ڪو ويران سامونڊي ڪنارو يا ٻيٽ ڳولهي، جتي سڀ اچي گڏ ٿين. منجھن هڪ ٻئي جي حفاظت جو ڏاڍو اونو ٿئي. ان ڪري اڪيلو رهڻ بدران هميشه ڪالوني ٺاهي رهن. هر هڪ پنهنجي حد ۽ حصي ۾ آيل زمين ڀور کان چڱيءَ طرح واقف هوندو آهي. ان تي روز جھيڙا به ٿيندا آهن ۽ سندن دانهون ڪوڪون ٻڌڻ وٽان هونديون آهن. اهو جهيڙو زمين تان ته ضرور ٿئي ٿو پر زن تان يعني زال تان هرگز نه. هيترن هزارين پکين ۾ هر هڪ جو جوڙيوال ـــ نر يا مادي مقرر هوندو آهي. ۽ هر سال اهي ان چونڊيل جاءِ تي پهچي پنهنجي گذريل سال جي ساٿيءَ کي ڳولي لهندو آهي. ڪنهن جو ساٿي مري ويندو آهي ته اهو پکي تيسين انتظار ڪندو آهي جيسين پراڻا هڪ ٻئي سان ملي وڃن. پوءِ بچيل پاڻ ۾ جوڙا جوڙا ٺاهين. ساڳي طرح نوان بالغ ٿيل پڻ هڪ ٻئي جي چونڊ ڪري گڏ گڏ رهن. وڻ تي آکيرو يا پهڻن جي وچ ۾ گهر ٺاهي آنا لاهڻ بدران ماديون ڪناري تي ئي کڏ کوٽي بيضا ان ۾ وجھن.
عام ماڻهن توڙي سائنسدانن کي زماني کان هن پکيءَ جي ان ڳالهه ڏاڍو تعجب ۾ وڌو آهي ته هر سال هي پکي پنهنجي ڀيچي (ساٿيءَ) کي ڪيئن ٿو ڳولهي لهي. هڪ شڪ البت هي اٿن ته سي گل جي اکين جي چوڌاري ٺهيل رنگين ڇلو سڃاڻپ جي نشاني ٿي سگهي ٿو. جنهن کي تجربي طور جڏهن هٿ سان ٻيو رنگ ڏنو ويو ته ڪيترن ئي سالن جي شادي شده جوڙن ۾ جدايون اچي ويون.
سيگلن جي ميلاپ ۾ مادي اڳرائي ڪري ٿي. هوءَ نر پکيءَ جي اڳيان پويان ”غون غون“ جو راڳ آلاپيندي رهي ٿي. رکي رکي نر پکيءَ جي چهنب هيٺان ٺونگا هڻندي. فلمي هيرو وانگر پهرين پهرين نر کيس ڌڪاريندو آهي پر پوءِ نيٺ پنهجو پاڻ هن مٿان کڻي ڇڏيندو آهي. ٽن هفتن بعد مادي ٽي کن آنا لاهيندي آهي. مهيني بعد انهن آنن مان ٻچا نڪرن. اهو مهينو ۽ جيسين ٻچا وڏيرا ٿين، تيسين، کين ڪيترن ئي واٽهڙن جو ڊپ هوندو آهي. جهڙوڪ: ڪانگن، سرڻن، لومڙن، ڄاهن، نانگن ـــ ويندي ڪڏهن ڪڏهن سندن ذات سي گل پکين جو ـــ جيڪي بيضن ۽ ننڍن ٻچن جا جاني دشمن هوندا آهن. پر تنهن هوندي به ٽيهه سيڪڙو پکي بچيو وڃن ۽ اهي پوءِ جلد ئي بالغ ٿيڻ تي کين ڪو به هٿ لاهي نه سگهندو آهي. هي پکي وڏي عمر تائين جيئرو رهي ٿو.
سڄي دنيا ۾ هن پکيءَ جي شڪار تي بندش پيل آهي. ان ڪري ڪو به ماڻهو هن پکيءَ کي هٿ نٿو لاهي. ڪناري ڏي ايندڙ جهاز اڃان سوين ميل پري هوندا آهن ته هي پکي ڪناري کان اڏامي انهن جي آڌر ڀاءَ ۽ کاڌو حاصل ڪرڻ لاءِ پهچيو وڃن. هن پکيءَ کي ڏسي ڀٽڪيل مسافر کي آٿت ٿئي ٿي ته ڪنارو ويجھو آهي ۽ اهو ڪهڙي پاسي آهي.
هي پکي گند ڪچرو ۽ جيت جڙا کائڻ ڪري اسانجو سڄو سامونڊي ڪناري وارو علائقو صاف سٿرو ڪريو ڇڏين. ڪناري جي ڀر واري علائقي ۾ وري سندن لٿل وٺيون ڀاڻ جو ڪم ڏين ٿيون ۽ ڪيترن ئي ملڪن ۾ سامونڊي ڪناري ڀرسان سٺا پارڪ آهن. باقي جي سمنڊ جي ڀر ۾ ڪو هوائي اڏو آهي ـــ جيئن سنگاپور، هانگ ڪانگ، بمبئي جهڙن هنڌن تي آهي ـــ ته پوءِ هي پکي اتي لاءِ نقصان ڪار ثابت ٿين ٿا. هو هوائي جهازن جي جيٽ انجڻ ۾ اچي يا ڪاڪ ــ پٽ جي شيشن سان ٽڪرائجي جهاز کي ڇيهو رسائين ٿا ۽ ڪيترن ئي حادثن جو سبب بڻيا آهن.