آءٌ اُهائي مارئي : - ثميره زرين
هن کان ٿورو پرتي ننڍي ورانڊي ۾ ٻن کٽن تي سندس ٻئي پٽ ليٽي پيا هئا. هن جي کٽ به وائکي هنڌ هئي. ڇڄهري هيٺان. ۽ مينهوڳيءَ جي ڀنل هوا سندس جون جولاءِ جي گرمي جهاڳيل بدن کي ٺار ڏئي رهي هئي. پر روشني اندر ڪوٺيءَ جي در وٽ وڃي ستي هئي. هن کيس چيو به ته ”اندر گرمي ۽ مڇر هوندءِ“ پر پوءِ چپ ٿي ويو. ٻئي ڪنهن هنڌ جاءِ به ته ڪانه هئي!
هن کي پروڪي مينهوڳيءَ جي مند ياد آئي.
تڏهن گرميءَ جي مند ۾ الله الله ڪري مسين پهريون وسڪارو پيو هو. پر مينهن اهڙي ته اوپلي وقت وٺو، جڏهن هو گهر ۾ هيکلو هو. ٻيو آڌيءَ جو وڳڙو پاڙي اوڙي جا ريڊيو ۽ ٽيليويزن هڪ ٻئي سان آواز ۾ ريس پڄائي مس بس ٿيا هئا. ۽ هن جي اڃا اک مس لڳي هئي ته اوچتو وڏ ڦڙو مينهن اچي پيو. ڪچيءَ ننڊ مان اٿي ٿڙندي ٿاپڙندي هن پنهنجو هنڌ ويڙهي پڇٽيءَ هيٺان ڪيو ۽ کٽ کنئي ۽ ٻه کٽون به هيون انهيءَ واڻئي جون، جنهن جي جاءِ هن الاٽ ڪرائي هئي. سچو ڪاٺ، اهڙو مضبوط جهڙو لوهه، جيڪي هو واڻيو هندوستان ويندي لاچار هتي ڇڏي ويو هو. جنهن جي چوڏهينءَ جي چنڊ جهڙي ڌيءَ رڳو انڪري پنجويهن سالن جي اچي ٿي هئي، جي هن وٽ ڏاج لاءِ پئسا ڪونه هئا.
هن ڪياڙي کنهي سوچيو، ”نالو به چڱو هوندو هو ڇوريءَ جو! او- ايشان! سڄو نالو الائي ڇا هوس، پر سڀ ايشان سڏيندا هئس. پوءِ کٽ تي ويهي سهڪندي هن ٻنهي پٽن کي سؤکن گاريون ڏنيون. لوفر ڪنهن جاءِ جا! رلي پني الائي ڪهڙي مهل اچي گهر مرندا هئا. وڏو پٽس اليڪٽرڪ جو ڪم ڪندو هو. اول نمبر جو بڪواثي. ولر سنگتين سان ويٺي رات گذري وڃيس ته سمڪ نه پوندي هئس. باقي ننڍو ته خيرن سان ”ايڪ رانجهو لکان دي مٽ“ هو.
شڪل صورت ۾ ٻئي پٽ پنهنجي ماءُ جهڙا سهڻا هئا ۽ افعالن ۾ ماءُ پيءُ ٻنهي جهڙا. جوڻس ۽ هن جا افعال هڪ جهڙا هئا. پر هڪ جهڙائيءَ جي هوندي به، يا هڪ جهڙائيءَ جي ڪري ئي هو هڪ ٻئي سان جالي نه سگهيا. البت ٻنهي جي عادتن جو ورثو ننڍي کڻي ڇڏيو هو.
وڏي پٽس کي جڏهن اها خبر پئي هئي ته سندن ماءُ کين ۽ سندن پيءُ کي ڇڏي، پاڻ جهڙي سهڻي ۽ جانٺي جوان سان گڏ فرار ٿي وئي هئي. تڏهن کان هن جو زال ذات تان اعتبار کڄي ويو هو.
هن جي پيءُ جو ٿر هڪ ڪري ماڻس کي ڳولهي لڌو ته هن وٽس اچڻ کان نابري واري. هن کيس اولاد جا واسطا ڏنا، سندس ڳري مهر لاءِ ٻاڏايو، جيڪو ادا ڪندي هو بنهه فقير ٿي وڃي ها. پر ماڻس مامتا ۽ عورت پڻي ٻنهي کي منڌيئڙو ڏئي واڪ ڏنو ته، ”نه مون کي تنهنجي ڪمائيءَ جي ڪوڏي کپي. نه وري هي تنهنجي خون جا پٽ. اهي توکي ئي نيبهه هجن.“
هن ٽي شاديون ڪيون هيون. هن جي هڪ زال ويم ۾ ٻار سوڌو مري وئي هئي. ٻيءَ کي هن طلاق ڏني ۽ ٽين پاڻ کيس ڇڏي هلي وئي. باقي جن عورتن سان هو لهه وچڙ ۾ آيو، انهن جو تعداد ته شايد هو ڳڻڻ چاهي ها، ته به نه ڳڻي سگهي ها.
هو وڏو تجربيڪار ماڻهو هو ۽ عورت جي معلومات جي هلندڙ ڦرندڙ انسائيڪلو پيڊيا. کيس خبر هئي ته ستن پردن ۾ لڪيل عورت، جيڪا ڏسڻ پسڻ ۾ ڪنوار ٻوٽيءَ مثل هوندي آهي اها ڪيترو نه جلد هارائي ويندي آهي، ۽ جيڪي ڏسڻ ۾ رٻڙ جي ڇيت هونديون آهن ۽ سندن هار سينگار به زبردست هوندي آهي، انهن لاءِ ٿوري گهڻي صبر ۽ محنت جي ضرورت ٿيندي آهي. پر هن عورت سندس سڄي علم ۽ تجربي تي پاڻي ڦيري کيس اڻ کٽ اذيت ۾ مبتلا ڪري ڇڏيو هو.
هوءَ جنهن سان گڏ فرار ٿي وئي هئي، اهو هن کي ايئن نظرن سان گهوري پستول تاڻي بيٺو هو، جهڙو اسپيني بل فائٽر هجي. هن وٽ نه پستول هو، نڪي کيس گولي هلائڻ ايندي هئي. پر جي اچيس به ها ته، هو ڪو هن کي ماري سگهي ها! هن جا هٿ پنهنجيءَ ڪليسا کي ڀلا ڪيئن ڊاهي سگهن ها! ۽ هوءَ ڏاڍي بي فڪريءَ سان ان جي ڀرسان ٻيٺي هن کي اتڙ جواب ڏئي رهي هئي.
زال وٽان شڪست کائي هو واپس موٽيو ته هن جي من ۾ هاهاڪار متو پيو هو. ۽ پهريون دل جو دورو کيس تڏهن پيو.
ڏينهن بعد جڏهن هن کٽ ڇڏي، ۽ جڏهن سندس دل ۽ ذهن ۾ متل وڳوڙ ماٺو ٿيو، تڏهن ڄاتو ته هن کي زال جي وڃڻ جو ۽ نه ئي اولاد جي رلي وڃڻ ڪري ڏک هيو، نه وري هن ڏک جو سبب ڪا غيرت هئي، پر هيءَ ته محبت هئي! اهائي زمانن کان وٺي اڄ تائين انڌي محبت.
هن جي اڄ به اها شديد آرزو هئي ته رڳو هوءَ هڪوار واپس اچي، ته هوند هو ڪڏهن ڀلي ڀلائي به سندس انهيءَ شرمناڪ روش جو ذڪر نه ڪري. پر هو الائي ڪٿي هئي. ڪي چوندا هئا ته، انهيءَ بل فائيٽر جهڙي جوان سان ڪابل لڏي وئي هئي. هن جي پاڇي کان به پري. هن جي ملڪ کان ڏور ۽ سندس ذهن آڏو هر وقت هن جي تصوير پئي ڦرندي هئي. مسجد جي مينارن جهڙو قد، جهڙي مائيڪل اينجلو جي ٺاهيل وينس، سنگ مرمر جهڙو بدن ۽ وحشي هرڻ جهڙيون اکيون.
ننڍو پٽس سوڌ ٻوڌ پنهنجيءَ ماءُ وانگر لڳندو هو. ۽ هن جي حصي ۾ روشنيءَ جهڙي لڇمي عورت آئي هئي. هن عورت ۾ ٻئي کي سک پهچائڻ جو ڇا ڏانءُ هيو! نڄاڻ هو ڪيئن هن جون ضرورتون ۽ سندن مسرتن جا اسباب ڄاڻي ويندي هئي.
اڄ جي ئي ڳالهه هئي. هميشه وانگر برسات پوڻ شرط سڄي شهر جي بجلي بند ٿي وئي. گهگهه اونداهيءَ ۾ سواءِ ماچس جي وٽن ٻيو ڪجهه نه هيو. نه ڪا لالٽين، نه وري ڪا موم بتي. حقيقت ۾ هن جو گهر گهرئي نه هيو، پر ڄڻ جانورن جو واڙو. جتي رلي پني رات جا ٻه پهر هن جا پٽ گذاريندا هئا، ته سڄو ڏينهن ٻاهر هوٽلن تي هن هن سان يخي هڻي جڏهن هو ٿڪبو هو ته گهر اچي کٽ تي ڪرندو هو.گهر ۾ ڇا کپي، ان جي نه ته کيس خبر هئي، نه وري ڪا ضرورت.
هينئر روشنيءَ جي اچڻ سان هيءُ ڀوتخانو آهستي آهستي انسانن جي رهڻ لائق ٿيندو پئي ويو، پر اويليءَ برسات لاءِ اڳواٽ روشنيءَ جو انتظام ڪري رکڻ پري جي ڳالهه هئي.
هن کي ڏاڍي بک لڳي هئي ۽ روشنيءَ اڄ ٺاهي به هن جي شوق جي چيز هئي. تريل مڇي. جنهن جي خوشبوءَ هن جي اشتها وڌائي رهي هئي، اوندهه ۾ ٻيو ڪجهه کائي وڃجي ته وڃجي، پر مڇي ڪيئن!
”بابلا، اڄ مڇي کائڻ اسان جي نصيب ۾ ناهي. رکي ڇڏ ته، سڀاڻي کائينداسين.“
”متان ٿوري دير ۾ بجلي اچي وڃي.“
”نڪو، هاڻي ٿي اچي. سڀاڻي منجهند تائين پاور هائوس وارا جي راضي ٿيا ته به شڪر ڪجانءِ.“
”هتي هميشه ايئن ٿيندو آ بابا؟“
”ٻيو نه ته....“
روشني ماٺ ٿي وئي. کن رکي، هوءَ سٽ ڏئي اٿي. دلي تان ڍڪڻي لاهي ان ۾ مٺو تيل وڌائين ۽ وهاڻي جا ٽانڪا اکيلي، ان مان ٿوري ڪپهه ڪڍي وٽ ٺاهي ڍڪڻيءَ ۾ وجهي تيلي ڏنائين. سوجهرو ڏسي هن چيو ”هيءُ ڏيئو ڪٿان؟“
ڌيميءَ جوت ۾ روشنيءَ جو ننڍڙو مڌر ٽهڪ جلترنگ وانگر ڀاسڻ لڳو. ”ڏيئو ڪٿي آ بابا، هن ڍڪڻيءَ کي ڏيئو بڻايو اٿم. هاڻي ماني کڻي اچان؟“
هن ننڍڙي ڇوڪريءَ جي حاضر دماغي تي هو حيران به ٿيو ته، خوش به. کيس ته هن جو ڄم به ياد هو.
هوءَ هن جهان ۾ آڌيءَ ويلي پئي آئي ۽ ماءُ کي خوب ستايو هئائين. ڳالهه داين کان چڙهي وئي هئي. هو ”وڏي گهر“ مان ڏاڍيءَ موج مستيءَ مان موٽيو هو. گوهر جان جي ناچ هن جي به انگ انگ ۾ بجلي ڀري ڇڏي هئي. پر گهر اچي هو چڙي پيو. سڄو گهر ٿرٿلي ۾ هو. هن کي ڏسي ڀيڻس کي وڏو آٿت مليو. چيائينس ”ڀائو، سيگهه ڪري ڊاڪٽرياڻي ته وٺي اچ. مريم صبح کان وٺي سورن ۾ اڌ مئي ٿي وئي آ، پر ٻار اڃا نه پيدا ٿيو اٿس.“
هو ڀڻ ڀڻ ڪندي نڪتو هو. ۽ رلي رلي مس هڪ ڊاڪٽرياڻيءَ کي اچڻ تي راضي ڪري وٺي آيو.
ڪلاڪ ڏيڍ کان پوءِ هوءَ دنيا ۾ وارد ٿي ته ڀيڻس لٿل منهن سان اچي چيس ”ڌيءَ ڄائي اٿس.“ ۽ هن ورچجي چيو هو هن جي به ضرورت هئي! ڌيون ته گهر گهر رڍن ٻڪرين وانگر اڻ ميون پيون آهن.“
روشني شڪل صورت ۾ پنهنجي ٻنهي وڏين ڀينرن کان گهٽ هئي. پر جيئن مندن ۾ مند بهار ٿيندي آ، تيئن عمر ۾ به هڪ دور اهڙو ٿيندو آهي، جو پساهن مان به ڪوري گهڙي جي خوشبوءِ ايندي آهي ۽ ماڻهو سهڻو نه هوندي به سونهن جي پرتوي ۾ لپيٽيل نظر ايندو آهي. روشنيءَ جي وهي به زندگي جي انهيءَ دور ۾ هئي، جڏهن هوءَ سڀني سان گڏ هاڪس بي تي وئي هئي. گلو به تن ڏينهن ۾ وٽن آيل هو. سمنڊ جي بيڪران ۽ بيقرار ڇولين جي پس منظر ۾ گلو جو وجود هن کي ٻيٽاري سمان نظر آيو، جتي هن جي روح جي وسندي هئي. ننڍڙي پرسڪون دنيا احساسات جي ڇتين ڇولين سان ڀرپور هڪ مضبوط ۽ ڀرپور پناهگاهه!
هوءَ پولارن ۾ پيهي پنهنجي سپنن جو تاڃي پيٽو اڻي رهي هئي ته هڪ تکي لهر اچي، هن جا قدم اکوڙي کيس ذري گهٽ ڪيرائڻ تي هئي، تڏهن گلوءَ پنهنجي مضبوط هٿ سان کيس پاڻ ڏي ڇڪيندي چيو.
”اڙي روشني، سنڀال ته... متان وير نه کڻي وڃئي.“
گلوءَ جي هٿ ۾ مضبوط پڪڙيل پنهنجي هٿ مٿان ٻيو هٿ رکي هن عجيب اعتماد مان چيو ”مون کي ڪابه وير جدا نٿي ڪري سگهي گلو.“ کن لاءِ گلو وائڙو ٿي ويو. ٻيءُ گهڙيءَ کلي ڏنائين.
ڇوڪري پاڻ اظهار ڪري، اها ڳالهه ته بيشڪ عجيب هئي. پر ان کان وڌيڪ عجيب هي ته- گڏ رهندي ڪندي هن ڪڏهن به روشنيءَ لاءِ نه سوچيو هو. هن ته ڪڏهن کيس غور سان به نه ڏٺو هو ۽ هوءَ غور سان ڏسڻ لائق هئي به ته ڪونه. رواجي شڪل صورت، جهڙي هزارين ٻين ڇوڪرين جي هئي، جن کي ڪنڌ ڦيري ڏسڻ جي ضرورت نه محسوس ڪبي آهي. پر روشنيءَ وٽ فضل ربي ڏاڍو گهڻو هو. هن وٽ اڻ ڳڻيون ڊريسون هيون. روشني يا سندس ڀينرون جيڪڏهن فلم تي وينديون هيون ته ساهيڙين جو ٽولو وٺي، باڪس رزروڊ ڪرائي، پوءِ وينديون هيون. جڏهن ته هو سڀ کان سادي ٽڪيٽ ۾ فلم ڏسندو هو ۽ هن وٽ ڏيئي وٺي ٻه چڱيون ڪپڙن جو ڊريسون هيون. باقي گهر جي ڳالهه ته ڪرڻ کان آور هئي. روشنيءَ وٽ گهر ۾ سڀڪي هو، ۽ هن وٽ هن جي گهر ۾ سواءِ سندس ڀاءُ پيءُ ۽ پنهنجي وجود کان سواءِ ڪجهه به ڪونه هو.
هن جي اندر ۾ خوشيءَ جي لهر ڊوڙي وئي هن اتساهه مان روشنيءَ ڏانهن ڏٺو. هن جو سانورو رنگ سمنڊ جي نمڪين پاڻيءَ ۾ اڃا به وڌيڪ گهرو ٿي ويو هو. ڳلن وٽ خون جي حدت ائين لڳي رهي هئي، ڄڻ بٺيءَ ۾ گرم ٿيندڙ ڪاروڪٺ لوهه آهستي آهستي ڳاڙهاڻ مائل ٿي رهيو هجي. ايئن، ڄڻ سينس ڪيف ڪافيءَ جي گرم گرم پيالي، سگريءَ ۾ ڌڳندڙ ڪوئلا، Vat 69 جي ڪاري بوتل.
گلوءَ کي حيرت هئي ته، هن کان اڄ تائين سندس اهو روپ ڪيئن نظر انداز ٿيو هو! ۽ روشني الادين جو چراغ به هئي. هن کي سودي ۾ ڪو نقصان نظر نه آيو. هاڪس بي تان واپس موٽي، هو روشنيءَ جي زندگيءَ جي ڪنارن تائين پهچڻ لاءِ اتاولو ٿي ويو. هو هڪ تي ٿي بيٺو ۽ پڻس سندس هڪ به نه ٻڌي.
”ميان، هوش جي دوا ڪر. تو وٽ رکيو ڇاهي. جنهن تي پڏي هي سڱ گهرڻ هليو آهين.“
”بابا، تون رڳو هنن کي چئه ته سهين. ڏسجانءِ، هو ڪنڌ نه ڪڍائي سگهندا.“
”ها، آهين به ڪو نواب نه. جو سمجهي ڌيءَ کڻي هٿ ۾ ڏيندءِ.“
گلو چڙي پيو. ”گهڙي گهڙي مونکي منهنجي غريبي ڇو ٿو ياد ڏيارين بابا. مان چوان ٿو ڇا ته مان وڏو ماڻهو آهيان. مون کي نه ڏيندا، پر ڌيءَ اڳيان ته لاچار ٿيندا.“
”اڙي....... تڏهن تو هتي به ناٽڪ شروع ڪيو!“ هن کي ننهن چوٽيءَ تائين باهه وٺي وئي.
”بس، ناٽڪ پاڻهي ٺهي ويو. مون نه ڪيو بابا.“ هو چپن ۾ مرڪيو. ۽ روشنيءَ جي پاڻ اظهار ڪرڻ واري ڳالهه لنوائي ويو.
هوڏانهن روشنيءَ روئي روئي جرٿر هڪ ڪري ڏنو، تڏهن سندس ماءُ هن کي ڏوراپو ڏيڻ آئي. ”ماما، هي پنهنجي پٽ جا حال ڏٺئه! هيئن منهنجيءَ ڇوريءَ کي انڌ جي گهوڙي تي چاڙهيو اٿس.“
هن اکيون جهڪائي ٻيڙيءَ مان وڏو سوٽو هنيو.
”تون ئي چئه مان هن کي ڌيءَ ڪيئن ڏيان، جيڪو پاڻ کي ئي پورو نٿو پالي سگهي.“
”نه نه! ائين ڪڏهن نه ڪجانءِ. منهنجو مطلب آ، مان توکي ڪڏهن به نه چوندس ته هن کي ڌيءَ ڏي. باقي“
”تو پوءِ ٺيڪ آ. تنهنجو به هٿ ناهي ني؟ پاڻهي ڇوريءَ کي پڻس سڌو ڪندس.“
هن کي ٿورو جهٻو اچي ويو- ڏک مان چيائين ”بابلا، جي کٽيندڙ ڪمائيندڙ هجي ها ته مان پاڻ توڏي اچي سڱ جي ڳالهه نه ڪيان ها...! بس، ڇوري جي متِ کسي آهي، جو ڦاهي ۾ هٿ وڌو اٿس“. چوندي چوندي هنجي آواز ۾ ڏک ۽ ڏوراپو ڀرجي آيو.
مامي جي ڳالهه ٻڌي هن کي شرم اچي ويو. نرميءَ سان چيائين ”ماما، ائين گلو منهنجو پنهنجو نور ديد آهي. کيس ڏيندي ته منهنجون ٻئي اکيون ٿڌيون ٿين ها. پر ٻڌاءِ، جيڪو پاڻ تائين پورو، تنهن کي ڌيءَ ڏئي بار لاهڻ ته نه ٿيندو؟ هٿئون بار چاڙهڻ ٿيندو. سڀان پرهينءَ ٻچا به پالڻا پون!“
هن ڪوبه جواب نه ڏنو. ۽ ماڻس وڏو سک جو ساهه کڻي موٽي وئي، پاڻ پنهنجين ٻن زالن کي طرح طرح جا ڏک ڏيڻ جي باوجود هن پٽ کي هٿ نه ڏنو. هن کي ان کان روڪڻ لاءِ ٻه سبب هئا، هڪ ته ڇوري هئي پنهنجي، ٻي هئي وڏو ماڻهو. پر جي هجي ها ڪا ايري غيري، ته پٽس نڪاح ته ڇا، کيس ڀڄائي ها ته به خراب نه لڳيس ها. نيٺ به ته ماءُ جو مٽ هيو.
هن کي پنهنجا پٽ ڪڏهن نه وڻيا. نه وڻڻ جهڙيون ڳالهيون ڪندي به هنن لاءِ ڪڏهن سندس خون نه ٽهڪيو. هُو ته کين پنهنجو سمجهندو ئي ڪونه هو. مرن جيئن، وڃي کڏ ۾ پون.
ٿورو ئي قد ڪڍيو هيائون ته هن کين خرچ ڏيڻ بند ڪري ڇڏيو. پوءِ جيئڻ ڪارڻ ٻنهي ڀائرن طرح طرح جا وس ڪيا، پر غريبيءَ جي ڀوت هنن جو پلئه نه ڇڏيو. بس ڪنڊيڪٽر ۽ سئنيما جي ٽڪيٽ چيڪر ٿيڻ کان وڌ هنن جي ڀاڳ ۾ ڪونه هو.
وڏي پٽس جو ماءُ جهڙو تجلا ڏيندڙ، ڪُندن جهڙو رنگ گهڻيءَ چانهن ۽ ٻيڙيءَ اجهائي ڇڏيو هو. البته ننڍي جي جوت اڃا جهڪي نه ٿي هئي.
زندگيءَ ۾ پهريون دفعو هن جو خون ٽهڪيو، جو گلوءَ روشنيءَ جي چونڊ ڪري هن کي مائٽن ۾ شرمسار ڪري ڇڏيو.
گلوءَ جا پرڪار ايئن ته نس پس هن جهڙا هئا، پر هڪ ڳالهه ۾ گلو هن کان بيوقوف ثابت ٿيو هو، هن پنهنجي مائٽيءَ جي دائري جون ڇوڪريون ته ڇڏيون هيون، پر پاڙي اوڙي جي ڇوڪرين کي به بخشي ڇڏيو هئائين. آخر لچائي ۽ بدمعاشي ۾ به ڪي اصول ته رکبا آهن. تنهن ڪري هو ڪهڙو به خوفناڪ هيو، ڪوبه کائنس ڪؤ ڪونه کائيندو هو. هو سڄي پاڙي جو بابا علي هو. پر گلوءَ ۾ اها ساڃهه نه هئي. هن ته اوڙي پاڙي ۾ رڻ تپائي ڏنو هو. ڇوڪرين جا ولر اسڪول ويندا، ۽ گلوءَ جي مهر ڀري نگاهه هر ڪنهن تي هڪي تڪي هئي. هو ڏاڍو ڊڄندو هو ته ڪٿي هو ڪن چڱن ماڻهن جي عزت لاءِ خطرو نه بڻجي پوي. انجو وڏو سبب هنجي پنهنجي ماءُ جهڙي ظالم سونهن هئي. سندس قد و قامت ۽ روِش ماءُ جهڙا هئا. هو يوناني ديو مالا جي ڏند ڪٿائن جو اپالو لڳندو هو.
۽ هينئر انهيءَ اپالو ديوتا جي ڏور ۾ سامونڊي سرمائي روشني پڪڙجي پئي هئي. وهه جو ڍڪ ڀري روشنيءَ جي مائٽن سندس نڪاح گلوءَ سان وجهايو. موڪلائڻ مهل ماڻس سندس هٿ پري ڪندي ڏوس مان چيو ”نيٺ تو پنهنجي هلائي! بس اڄ کانپوءِ مونلاءِ مري وئينءَ. هيڏي وري نه اچجانءِ. نه اسان تنهنجا، نه تون اسانجي.“
روشني کن لاءِ وسامجي وئي.
هوءَ ڀينرن جهڙي سياڻي نه نڪتي هئي، جيڪي ايڏائي افيئر لڙائينديون هيون، جيڏيون وٽن ڊريسون هيون، پر جڏهن سندن شادين جو معاملو آيو ته ماءُ پيءُ جتي کين پرڻايو اتي ماٺ ميٺ ۾ پرڻجي ويون. ۽ شاديءَ کانپوءِ به نواڻ جو شوق برقرار رکنديون پئي آيون.
گلوءَ کي پنهنجو ڪري هوءَ مائٽن لاءِ مئي وئي ٿي وئي. ۽ گلوءَ جي خالي گهر ۾ هي هن جو ”پُنرجنم“ هيو.
ماڻس پڻس جي خيال موجب هيءَ هن جي هوڙهائي هئي. ۽ گلوءَ جو به ذري گهٽ ساڳيو خيال هو.
گلوءَ کي عورتون ايئن ته ڏاڍيون وڻنديون هيون. شڪل، مزاج هر ڳالهه ۾ مختلف هوندي به هر هڪ ڳالهه ۾ هڪ جهڙيون هيون ۽ اها ڳالهه هن کي ڪڏهن نه آئڙي. هنن جي اندر جي گهريتڙي عورت ڪڏهن به نه مرندي هئي. هو ته پيار پائي ئي نهال ٿي ويندو هو، پر زال کي پناهه گاهون به کپن. ۽ ڇا، ڇا نه کپي!...
کيس لڳندو هو، ڌرتيءَ وانگر عورت جو زندگيءَ سان رشتو پاتال ۾ کتل هو ۽ هو آسمان ۾ گهلندڙ دلفريب هوائن ونگر هئا. ڪڏهن هتي ته ڪڏهن هتي. پر روشنيءَ جي قربت جو نشو موکيءَ جي مڌ جهڙو هيو، جنهن جي تؤنس سال گذري وڃڻ کانپوءِ به نه وساري سگهبي هئي. انهيءَ نشي ئي هن کي سندس باندي بڻجڻ لاءِ مڃائي ورتو هو.
***
هوءَ جڏهن ننهن بڻجي سندس گهر پئي آئي ته هو شڪي شڪي پئي ٿيو. پٽس سان اک ملائي نه پئي سگهيو. ڄڻ ته سندس مال ڦريو هجائين.
پوءِ روشنيءَ جو وجود آهستي آهستي سڄي گهر جي ڪنڊ ڪڙڇ تي ڇانئجي ويو. هوءَ آئي ته گلو ڪارڻ هئي، خدمت هن جي ۽ ولوءَ جي به ڪندي هئي. هن جي آئي کانپوءِ هو هوٽلن تي ماني کائڻ ۾ يا گهر ۾ خود رڌڻ جي رولڙي کان چٽي پيو. هن جو هر ڪم هاڻي روشني ڪندي هئي. صبح ٿيندو هو ته هيڏانهن هوڏانهن هن کي سڏ پيو پوندو هو.
”امان روشن، منهنجون ٻيڙيون ڪٿي؟“
هو تئي تي ماني اٿلائي وڃي جهٽ ٻيڙيون لهي ايندي. ”بابا توهان جي سيرانديءَ کان ئي ته رکيون هيم.“
”ڀاڄائي، منهنجيءَ قميص کي بٽڻ ٽاڪيو اٿئي يا...“ روشني مرڪي ڏيندي. ”نه، ڀائڙي جو ايترو ڪم به نه ڪيو اٿم. رات ئي ٽاڪي ڇڏيم!“
هنن سڏن ۾ گلوءَ جا سڏ سڀ کان وڌ هوندا هئا ۽ هر سڏ تي هن جو روح لبيڪ چوندو هو. جيستائين هو ڪم تي وڃي، تيستائين ڪيڏي ته کيس پريڊ ڪرائيندو هو! ۽ روشنيءَ کي کن لاءِ به اهو ياد نه ايندو هيو ته پيڪي گهر هوءَ هن مهل ستي پئي هوندي هئي. ۽ هن سڄي گهر جو بار ته ڇا، پر ڪڏهن هڪ وقت به اڪيلي سر ماني نه ٺاهي هئي.
هن جي کاڌي تي جيڪي خرچ هوٽل تي ايندو هو. ان کان به ڏهه پندرنهن رپيه گهٽ هن مهيني جي پهرينءَ تاريخ تي روشنيءَ جي تريءَ تي رکيا ۽ ڏاڍيءَ رکائيءَ مان چيائين ”مان هنن پيسن مان سڄو مهينو هوٽل تي چانهن ماني کائيندو آهيان. جي تون انهن پيسن مان مون کي گهر جو ٺهيو ٽڪر کارائين ته تنهنجي خوشي، نه ته مان مڙيوئي هوٽلن جي کاڌي جو هريل آهيان. مون لاءِ ڪو خاص فرق نه پوندو.“ هن جي چوڻ ۾ جيڏي بي پرواهي هئي، روشنيءَ جي جواب ۾ اوڏي ئي نوڙت ۽ خلوص.
”توهان کان پيسا وٺڻ ڪي سونهن ٿا! بابا، تنهنجو ته ايئن ئي اسان تي حق آهي. مان ته جيڪر هنن مان ٽڪو به توهانجي مانيءَ لاءِ نه کڻان، پر...“ هوءَ چوندي هٽڪجي وئي. هن پاٻوهه سان سندس مٿي تي هٿ رکي چيو، ”ها، هن رئيس توکي ڏنو ڇا هوندو! رکي ڇڏ بابلا. باقي جي ائين سڱ سڃاڻندينءَ ته شل سدا سکي هوندينءَ. تو چيو، مون لاءِ اهوئي لک آ. باقي هي لوفر ته مونکي ٽڪو ڏئي به نه پڇندا آهن.“
روشنيءَ جي لفظن هنکي پنهنجي حيثيت ياد ڏياري ڇڏي ته هو هڪ پيرسن رٽائرڊ پيءُ آهي، هن گهر جو وڏو، جنهن کي ننڍن وٽان عزت ملڻ کپي. اگرچه هن پاڻ سندن ضرورت وقت کين ڏئي نه پڇيو هو.
هو اڃا نوڪري ڪندو هيو ۽ گلوءَ جن اسڪول پڙهندا هئا ته هڪ دفعي سندن ماءُ جي ياد جڏهن نرتڪيءَ جي ڇم ڇم ۾ به هن کان نه وسري سگهي ته ان جي احتجاج ۾ جيڪا ڪاوڙ هن جي دل ۾ پيدا ٿي، اها هن سڄي پنهنجن پٽن مٿان هاري ڇڏي. ڀيڻ کي چيائين ”هنن کي چئو ته پنهنجي ڪميڻيءَ ماءُ ڏي وڃن يا کڏ ۾ ٻڏن. باقي مان هاڻي کين ڪوڏي به نه ڏيندو سان. نانگڻ جا ٻچا پالي ڪيان وڏا ته جيڪي مونکي پيريءَ ۾ ڏنگين! نه، مون کان اهو نه پڄندو.“
ڀيڻس بي وس ٿي ڏسندي رهيس.
”ڀائو، هي ته تنهنجي پيڙهه آهن- پنهنجا ٻچا. هنن کانسواءِ تون ڪيئن گرهه ڀڃي سگهندين؟“
”ايئن ڀڃندس جيئن حرامزادي ماءُ ٿي ڀڃي. بس، مونکي وڌيڪ نه چئو، نه ته خون ڪري ڇڏيندومانِِ.“
۽ پوءِ هو اسڪول ڇڏي، نوڪرين کي لڳا. گهر ۾ ٿوري گهڻي همدردي ۽ پنهنجائپ، جي ڪنهن مان ملي ته اها رنڙ پڦيءَ مان، جنهن کي اولاد ڪونه هو. جنهن جو مڙس مري ويو هو ۽ دل ڀاڱا ٿيل نه هئي، تنهن هنن کي ماءُ بڻجي پاليو، سڄي ساري سالم محبت ڏئي.
پينشن ملڻ کان پوءِ هن کي گريجوٽي ملي ته هن سڄي رقم بئنڪ ۾ جمع ڪرائي ڇڏي. هر مهيني پينشن ۽ انهيءَ رقم جي وياج مان هن جو پنهنجو گذر ٿي ويندو هو.
سڄي ڏينهن رات ۾ هن جو پٽن سان ڪو خيرڪي واسطو پوندو هو. وڌ ۾ وڌ جيڪڏهن هڪ ٻئي سان ڳالهائڻ ٿيندو هين ته به گاريون هي ڏيندو هو ته ڇتا جواب هو به ڏيندا هئس. سندس بيوهه ڀيڻ جي مئي کان پوءِ هينئر ٽيئي الڳ الڳ پنهنجي روءِ سوءِ هوٽلن تي کائيندا هئا- نه هڪ ٻئي جي ٽن ۾ نه تيرهن ۾.
هينئر هنن ڪڻو ڪڻو ٿي ويل ڀاتين کي روشنيءَ هڪ ئي مرڪز تي آندو ۽ هڪ چلهه تي ٺهيل ڪنيءَ مان کارائڻ لڳي. هي سڀ هنن لاءِ نئون به هو ته بيحد وڻندڙ به.
زمانا گذريا، جڏهن گلوءَ جي ماءُ جي هوندي هو سڀ گڏجي کائيندا هئا.
روشني سڄو ڏينهن ڪم ۾ ڳهندي هئي ۽ شام جو گلوءَ جي اچڻ مهل وهنجي سهنجي اڇي اجري ٿي ويهندي هئي. گلو گهر ايندو هو ته روشنيءَ جو سڄو وجود خوشيءَ جي لهرن ۾ لپيٽجي ويندو هو. هن جون اکيون، هن جي مرڪ سڀ بي پناهه مسرتن جي ساک ڏيندا هئا ۽ هو سوچيندو هو ته جيڪر روشني گلوءَ کي ايڏو گهڻو پيار نه ڪري ته چڱو. شادي ڪيائينس ته ٺهيو، ان ۾ ڪو حرج نه هو، پر پيار ته جيءَ جو زيان ٿيندو آهي.
هن ٽي شاديون ڪيون هيون ۽ اڻ ڳڻيا نينهن رچايا هئا. ڪڏهن ڪڏهن ته هڪ ئي وقت هن کي ٻه ٽي محبوبائون هونديون هيون، جن سان هو ڏاڍيءَ فراخدليءَ سان نباهي ويندو هو. هو پنهنجي دنيا جو حاتم طائي هو. پارٽ ٽائيم محبتون به نباهيندو ايندو هو ته پرمننٽ به. ۽ ڪنهن به نينهن هن کي پيڙ نه ڏني هئي. سڀ وندر واٽون هيون. پر جڏهن هن جي دل ۾ گلوءَ جي ماءُ لاءِ پيار پيدا ٿيو، تڏهن کيس ڪل پئي ته تانگهي ۾ ته ڪجهه به نه هو. نه ان جي سکن ۾ ساءُ هو، نه ڏکن ۾ ڏنجهه. پر اونهي ۾ اسرار به هئا ته اڻ کٽ عذاب به.
هو جڏهن روشنيءَ کي گهر جي ڪم ڪار ۾ مشغول ۽ خوش مگن ڏسندو هو ته هن کان ٿڌو ساهه ڀرجي ويندو هو. گلوءَ جي ماءُ به جي هن وانگر سيبتي هجي ها ته...!! کيس گلوءَ جي ڀاڳ تي ريس اچي ويندي هئي.
روشنيءَ جي اچڻ کان پوءِ ڄڻ هن جي زخمن جا کرنڊ لهي ويا ۽ انهن مان ٽپ ٽپ ڪري جيئرو جاڳندو خون پئي وهيو. الا، ڪيڏا زمانا گذري ويا، هي سور اڃا نٿا وسرن! هي ڦٽ اڃا به اهڙو ئي تازو آ. هي درد ايئن جاودان هيو ڄڻ آبحيات چکيو هجائين! هن جي ذهن جي پردن تي هينئر سموري گذريل زندگيءَ جا واقعات گڏ سڏ ٿيندا رهيا.
هن جي اها زال، جنهن کي هن طلاق ڏني هئي. اها سيلونتي وفادار عورت هئي. هوءَ سندس گهر ڏاڍو سٺي طرح سنڀاليندي هئي، پر ڪڏهن به سندس جمالياتي حس کي تسڪين نه ڏنائين. پگهر ۾ شم ڪپڙن سان جڏهن هوءَ هن اڳيان ماني رکندي هئي ته هن جو کاڌي تان ارواح کڄي ويندو هو. هن جي سادگي سندس عياشيءَ سان ساٿ نه ڏئي سگهندي هئي. ششدر ٿي هن کيس طلاق ڏئي ڇڏي. ۽ گلوءَ جي ماءُ هن کان به ٻه رتيون اڳتي هئي. هن جو جسم هر وقت خوشبوءِ جي ورکا ڪندو هو، ۽ هن ڪڏهن به کيس وقت سر ماني نه ڏني. گهر جي حالت تي پليٽ فارم جو گمان ٿيندو هو، جتي هر وقت، هر هنڌ بي ترتيب سامان ٽڙيو پکڙيو پيو هجي. پر هو بيحد خوش هوندو هو ۽ گلوءَ جي ماءُ کي خوش رکڻ لاءِ پاڻ پتوڙيندو هو. ۽ هوءَ... هوءَ پوءِ به هلي وئي، هڪ پاڻ جهڙي ئي سهڻي ۽ جانٺي جوان سان.
***
ڏينهن کان هوءَ بدليل بدليل لڳندي هئي- ايئن ننڊاکڙي ڄڻ سندس وجود ڪوهيڙي جي ڌنڌ ۾ ويڙهجي ويو هجي. سڄي دنيا کيس خوابن جهڙي خوبصورت ۽ اڻ لکي ڀاسندي هئي. هن کي عجيب طرح جي خوشيءَ جو احساس ٿيندو هو. ايئن جيئن ڪنهن پيرسن ڪڙميءَ کي پنهنجي پوکيل ڪنهن وڻ جي دامن مان سلو ڦٽندو نظر اچي ويو هجي. هوءَ آهستي آهستي ڪنهن ميويدار وڻ وانگر ڳوري ٿي رهي هئي، جنهن جون شاخون ڦل جي بار کان جهڪنديون وينديون هجن.
هن جون اکيون ڏيئي وانگر تجلا ڏيڻ لڳيون.
هيءُ هن جو ٽيون روپ هو. هن جي دوشيزگيءَ جو روپ ظاهري حسن نه هئڻ جي باوجود ڪشش ۾ ايڏو قاتل هو، جنهن جي گرفت ۾ گلوءَ جهڙو ٽاري ٽاري لات لنوندڙ پکيئڙو اچي ويو هو.
دوشيزگيءَ جو ڏاڪو ٽپي جڏهن هوءَ گلوءَ جي زال بڻي، ته هن جو ڪنڌ سومان وچان بلند ٿي ويو. ائين، ڄڻ هن ڪنهن جبل جي چوٽيءَ کي ڇهي ورتو هجي.
۽ هن ٽئين روپ ۾، هن جو جسم بي ڊول بڻجي ويو هو، پر هن جي چهري تي تخليق جي فخر ۽ تڪميل جي احساس نرالي سونهن ڀري ڇڏي هئي.
گلو خفي خفي نظر اچڻ لڳو. ”هيڏي دنيا ڀري پئي آ، هن جي اچڻ جو به ضرور هو!“ هو روشنيءَ جي وڌندڙ پيٽ ڏانهن ڏسي سوچيندو هو.
هن حال ۾ هن کي ڪم ۾ هڄندو ڏسي کيس جهٻو اچي ويندو هو. هڪ ڏينهن هوءَ ڪم ڪار لاهي نستي ٿي اچي کٽ تي ليٽي، هو دل جهلي نه سگهيو. چيائين ”امان روشن، ٻڌين ٿي بابلا.“
”جي بابا، ڇا کپيو؟“ هوءَ اٿي ويٺي.
”اڙي، مون کي نه، پر توکي کپي. سو ڳالهه پئي ڪيم کير چُڪو نه پئين جيڪر. ڪڏهن ڪو مالٽو ۽ صوف به.... رنگ ئي هيڊ ٿي ويو اٿئي.“
”بابا، سڀڪي ته کاوان ٿي، مڙيو ئي ٺيڪ ٿي ويندس.“ هوءَ مرڪي لنوائي وئي.
هن ڄاتو ٿي ته وٽن ڪهڙي کير جي ندي پئي وهي. هو ته حيران هوندو هو ته هوءَ ايترن ٿورن پيسن مان کين ٽئي وقت ماني ۽ اڇو لٽو ڪيئن پهچائيندي هئي!
***
سرڪاري اسپتال ۾ بنا توجهه جي جڏهن هوءَ عذاب جون گهڙيون جهاڳي موٽي ته هن جيءَ گود ۾ نس پس گلوءَ جهڙو پٽ هو. ساڳيو، جهڙو اپالو ديوتا. روشنيءَ جي ماءُ پتڪڙن ڪپڙن جو ڍڳ کڻي وٽس آئي.
”ها امان، تو کٽيو مون هارايو. منهنجي دل هاڻي رهي نه سگهي.“ هن رئي جي پلئه سان ڳوڙها اگهندي چيو.
روشنيءَ جهڪي ماءُ جي پيرن تي هٿ رکيا ۽ سندس هٿ چمي کڻي اکين تي رکيائين. ماڻس ڇڪي ڀاڪر وڌس. پوءِ ايتري وقت کان روڪيل اهي ڳوڙها، جيڪي پيڪو گهر ڇڏيندي هر ڪنوار ڳاڙيندي آهي، روشنيءَ جي اکين ۾ اچي ويا. ”مبارڪون هجئي امان. هينئر ڪل پوندءِ ته مامتا ڇا ٿيندي آهي.“ ”روشني اٿاهه پيار مان ننڍڙي اپالوءَ کي ڏٺو. سچ پچ هاڻي ئي هن ڄاتو هو ته مامتا ڇا ٿيندي آهي.“ هڪ اڻ کٽ سمنڊ....
ننڍڙو اپالو سڀ کي پيارو هو. جي ڪنهن کي گهٽ هيو ته اهو هيو گلو. ٻئي جي شاغلي سهڻي ٻار کي پيار ڪرڻ ته بهار جيءَ هير جهڙي ڳالهه هئي، جنهن لاءِ نه هڏ ڪرڪي نه ڪنهن فرض جو بوجهه محسوس ٿئي. پر پنهنجي ٻار لاءِ پيار جي ڦٽندو ته دل جي گهرائين کي چيري. ۽ ان ۾ جيتري اونهائي هوندي ته اوتروئي وري عذاب به.
گلو محبت جي ان مقام تي ڪڏهن به وڃڻ نه چاهيندو هو، جتي پيار پيڙا جو ثمر بڻجي.
پهريون ته پٽ جو اچڻ کيس نه آئڙو. پر روشني جڏهن نئين مهمان لاءِ هن تي ذرو به پيسي جو بار نه وڌو ته سوچيائين، ”ٺهيو جي ڄائو آ ته پاڻهي ٽلڪي ٽلڪي وڏو ٿيندو.“
ڏاڏو، چاچو ۽ ماڻس ته مٿائنس اول گهول پيا ٿيندا هيا، ۽ وڏي ڳالهه ته وڏا ماڻهو ناناڻا به مٿس راضي هئا. مهيني ٻئي روشنيءَ جي ماءُ اچي هن کي ڏسي ويندي هئي ۽ هن لاءِ ڍڳ جيترا رانديڪا ۽ ڪپڙا آڻيندي هئي، تنهن ڪري هو سندس خرچ کان به ڇٽو پيو هو. ۽ ننڍڙي اپالوءَ جو وجود برداشت ڪري ويو. پر هن جڏهن سندس سانوري سرمائي ڪامڌينو جو توجهه پاڻ ڏي ڇڪي ورتو، ته هو ورچجي پيو.
هو پهريون گهر ايندو هو ته گهريءَ شام جهڙي سانوري روشني، جنهن جي پساهن مان موکيءَ جي مڌ جهڙي تيز خوشبوءِ هوندي هئي، اها هنجي واٽ جهليو بيٺي هوندي هئي. پر هينئر هو آڳنڌ لتاڙي ڪمري ۾ اچي پهچندو، تڏهن هوءَ آتاري اپالوءَ کان ٿڃ ڇڏائي مرڪي هن اڳيان اچي بيهندي.
اچي وئين گلو! ڪپڙا مٽائي اچ ته ماني کڻي اچان.“
ايئن ننڍڙو اپالو گهڙي گهڙي هن جي آڏو ايندو رهيو.
”رڙيون ته نه ڪر اچان ٿي، رڳو هيءُ ننڊڙي ڪري وٺي“ هوءَ اٿاهه پيار مان جهڪي هن جي نرم ڳلن تي مٺيون ڏيندي هئي.
ايئن اڪثر هن کي ڪم ۾ رڌل ڏسي، هڪ ڏينهن هو ٻاهر دوستن سان وڃي ويٺو. دينو رڙهي وٽس آيو: ”گلو، اڄ کيسو گرم آ. اچ ته ٻه ٽي داءُ ٿي وڃن.“
”نه يار، مون وٽ ايترا پيسا ڪونهن.“
”تون ويهه ته...“
هو ويهي رهيو. پهرين کٽيائين. پوءِ هارائي اٿيو ته رات جا ٻه ٿي رهيا هئا. هن در کڙڪائڻ لاءِ هٿ کنيو ته در هڪدم کلي پيو ۽ ڀر واريءَ کٽ تي آڏي ليٽيل روشني اٿي ويٺي.
هن کي پروڻ پئجي ويا ته هزارين دفعا دهرايل پراڻيءَ ڪهاڻيءَ وانگر روشني به هر عورت وانگر شڪايت جا دفتر کولي ويهندي ۽ هو پنهنجي غلطيءَ کي محسوس ڪرڻ ڪري ئي ان کي لڪائڻ خاطر وٺي رڙيون واڪا ڪندو. پر روشنيءَ اڳيان وڌي چيو. ”گلو، اچ ته ماني کائون. ايڏي دير بک ۾ ٻاهر ڪيئن رهي سگهين؟“
ٻڌي هو شڪي ٿي ويو. هن ته هوٽل تي ماني به کاڌي هئي ۽ چانهن پان به. پر روشنيءَ جي فراخدلي ڏسي هن بنا پڇڻ جي اعتراف ڪيو ته، ”دينو ٻه ڏوڪڙ ڪمائي آيو هو ته ڪڏ کنيس ته کيڏون. مون به کڻي ٻه داءَ لڳايا. پهريون ته جهول ڀري اٿيم ته زور ڪري ويهاريائين. سڀ هارائي اهڙي جو اهڙو موٽي آيو آهيان.“
روشني مرڪي بورچيخاني ۾ هلي وئي. ڄڻ چوندي هجيس، ”هيئن صفائي پيش ڪرڻ جي ڪهڙي ضرورت آ. گلو، تون جيڪي به ڪندين، توکي شايد سڀ ڪي مباح هوندو. ڀلا تون منهنجو پرين جو آن.“
ٻيءَ رات هن کي ويچار آيو ته دينوءَ سان پلئه ڪري اچان. هو اڃان ٻڏتر ۾ هيو ته روشنيءَ چيس. ”گلو اڄ رات دير سان ايندين ني؟ ايڏي دير ته هينئر مونکي بکيو نه رک. ننڍڙو ٿڃ تي آ. جنهن کي ڪا تڪليف نه ٿي پئي.“
ته هن کلي چيو ”چري، مان ڄڻ روز جوا کيڏندس! آهيان به ڪو نواب نه؟“
هيئن چوڻ سان روشنيءَ جو مطلب ڇا هيو، سو ته هو ڄاڻي نه سگهيو پر پنهنجيءَ غلطيءَ جو احساس ضرور ٿيس.
***
هن دفعي روشنيءَ جي ماءُ آئي ته ڪجهه ڏينهن لاءِ کيس پاڻ سان وٺي وئي. گلوءَ کي چيائين ”جڏهن تنهنجي دل گهري، تڏهن اچي وٺي وڃجانس.“ پهريون ته هن جي وئي کانپوءِ ٻسو گهر لمحي لمحي کيس سندس ياد ڏياريندو رهيو. گهر جي ويرانيءَ کان خفي ٿي هو ٻاهر هوٽل تي وڃي ويٺو ته دينوءَ کي ڏسي جوئا جو پلئه ياد اچي ويس.
۽ پوءِ الائي ڪيئن آهستي آهستي هن جا زنجير کلي پيا. کيس سمڪ به نه پئي ۽ هو پنهنجي اڳئين پيچري تي اچي پهتو. هڪ واٽ جوئا ڏانهن... هڪ واٽ گتي ڏانهن.... سئنيما جا آخري شو... ڇوڪرين جي ڪڍ وٺڻ... انيڪ رستا، انيڪ واٽون.... ۽ هر واٽ وندر جي واٽ. مهينو لنگهي ويو، پر گلوءَ جي دل نه گهريو، تڏهن روشني پاڻ هلي آئي. گلوءَ سان ڪهڙا ليکا چوکا! هو ڪو رڳو هن جو مڙس ته نه هيو. هو ته اول آخر هن جو پرين هيو.
پر گهر اچي هن پنهنجي پرينءَ کي ڏٺو ته وسي ٿي وئي.
ڇا هيءَ اهائي مضبوط پناهه گاهه هئي، جنهن کي سمنڊ ڪناري ڏسي هن کي هڪ ٻيٽاريءَ جو تصور آيو هو. هي اهو هيو، جنهن ڪاڻ هن پنهنجا مٺا مارو ڇڏيا هئا؟ هيءُ شخص ڪيڏو نه اوپرو پئي لڳو! ٻئي ڪناري جو رهواسي، جنهن جي دل جي ايوانن ۾ هن جو نانءُ جو پڙاڏو به نه هيو. هينئر هو آڌيءَ رات جو مسافر هيو، جنهن جي پساهن مان سستي شراب جي بوءِ ايندي هئي. جنهن کي کيسي ۾ هن لاءِ ڪوڏي به نه هئي.
هن جي جيءَ ۾ اٿل پٿل مچي وئي.
مهيني جي پهرينءَ تاريخ تي هن کيس ڪجهه نه ڏنو ۽ روشنيءَ کيس ڪجهه نه چيو، پر نيٺ ڪيستائين! چئن پنجن مهينن کانپوءِ هن کي چوڻو ئي پيو ”گلو، ڇا مان تنهنجي نه آهيان.“
”ها، پر مان...“ چوندي چوندي هو رڪجي ويو- ڄڻ چوندو هجي ”تون ڀلي منهنجي هج، پر مان تنهنجو نه آهيان.“
”پوءِ منهنجي سار ڇو نٿو لهين؟ مون کي پالين ڇو نٿو؟“
سگريٽ جو وڏو ڪش ڀري هن چيو، ”ٿورو قرض آ. اهو لاهيان ته پوءِ.... باقي مان وڏو ماڻهو ته هوس ئي ڪونه. تو پاڻ ئي ته....“
”ها، هن پاڻ ئي ته...!“ اهو ڏوهه، اها ڪوتاهي هن جي پنهنجي ئي ته هئي. اها ڄڻ هن کي هڪ گار هئي. هن جي خلوص تي طنز! مرد جي پاڻ ڪنهن کي چاهي ته چاهيندي به هو فخر جوڳو آ. پر جي کيس ڪوئي چاهي ته اڃا به وڌيڪ فخر جوڳو. پر جي عورت ڪنهن کي چاهي ته به گردن زنيءَ لائق، جي ڪوئي هن کي چاهي، ته به گردن زنيءَ لائق.
ٻئي انسان- هڪ جهڙا جذبا رکندڙ، پر دنيا جا قاعدا ٻنهي لاءِ جدا جدا. عجيب منطق هو.
***
”بابا، مان ڪيستائين توتي بار بڻي رهندس؟“ ۽ بابا هن کي قياس مان ڏسندو رهجي ويندو هو. چوي ته ڇا چوي!
هن سندس ڏک ونڊڻ ۾ وسان ڪين گهٽايو. روشني حيران ٿي ويندي هئي ته بابا جهڙي سخت پٿر دل انسان جي دل ۾ هن لاءِ ڪيئن شفقت ۽ خلوص جو چشمو ڦٽي نڪتو هو، جنهن ڪڏهن پنهنجن پٽن جي پر گهور نه لڌي هئي، سو هيتري وقت کان هن جي کاڌي جو بار کڻي بيٺو هو.
***
۽ هڪوار وري ايئن، جيئن هو روشنيءَ لاءِ اتاولو ٿي ويو هو، تيئن هڪ سون ورنيءَ لاءِ بيچين ٿي ويو، جنهن جو رنگ ڪندن جيان ٻهه ٻهه ڪندو هو، جنهن جون پلڪون ايڏيون سهڻيون هيون، جن کي ڏسي درياهه جي ڪناري بيٺل وڻن جي تشبيهه ياد اچي ويندي هئي. روشني خالي اکين سان هن جي زندگيءَ جي ٻيڙي پنهنجن ڪنارن کان پري ويندي ڏسندي رهي. ۽ هڪ ڏينهن پٽ وٺي ماءُ ڏي هلي وئي.
”بابلا، تون نه وڃ. جڏهن نشو لهندس، تڏهن پاڻهي موٽي ايندو.“ هن کي ڪوڙيءَ آٿت لاءِ وڌيڪ اکر نه ملي سگهيا.
پر روشنيءَ جي دل ۾ ايڏا سڏڪا، ايڏيون آهون دٻيون پيون هيون، جيڪي هينئر سندس دل ۾ سانڍيون نٿي ٿيون. هوءَ ماءُ جي هنج ۾ ڪري روئڻ لڳي. ماڻس کيس سندس هوڙهائي ياد نه ڏياري ۽ پاڻ به هن سان گڏ روئڻ لڳي.
هڪ اڻلکو انتظار هر لمحي، هر گهڙيءَ هن جيءَ دل ۾ هوندو هيو. کڙڪي تي بار بار هن جون اکيون در ڏي کڄي وينديون هيون. ٻيا سڀ ايندا هئا، پر گلو نه....
هڪ ڏينهن هن کي گلوءَ وٽان لفافو آيو. هن تڙ تڪڙ ۾ خوشيءَ مان لفافو کوليو ۽ پڙهي هن کي ڦيراٽي اچي وئي.
هڪڙن چند لفظن هن جو ناتو گلوءَ سان جوڙيو هو. ۽هڪڙن ٽي دفعا دهرايل لفظن هيءُ ناتو ٽوڙي ڇڏيو. ڄڻ رشتن جي ضمانت رڳا لفظ هئا... رڳا ڪاغذ هئا.
ٻاهر دنيا جي آڏو هن جي دنيا ناگاساڪي بڻجي چڪي هئي- سڀ ڪجهه پرزا پرزا. جنهن ٻيٽاريءَ تي هن جي سک جي وستي هئي، اها لهرن ۾ لڙهي وئي هئي. پر اندر سڀ ڪجهه صحيح سلامت ڪيئن هيو؟ رشتو به ته محبت به. دل هيءَ ٽوڙ ڦوڙ مڃڻ لاءِ تيار ڇو ڪونه هئي؟ ڪٿي ڪٿي نه بسيرو هيو گلوءَ جو! سندس دل ۽ دماغ ۾.... رڳ رڳ ۾.... هر گهڙيءَ، هر وقت.... ننڊ ۽ جاڳ ۾.... اٺ ئي پهر....!!
اها سون ورني ڇوڪري اڳئين ناتي کي ٽوڙڻ بنا هن سان ناتو جوڙڻ لاءِ تيار نه هئي. گلوءَ هڪڙيءَ ڇڪ سان سڀ ڌاڳا ٽوڙي ڇڏيا. روشنيءَ جي رڳ رڳ ڇڪجي وئي.
***
بستري تي ليٽي هن جي نگاهه در ڏانهن کڄي وئي. جتي ميرن ڪپڙن ۾ پريشان حال بابا بيٺو هو.
هوءَ خالي نگاهن سان کيس ڏسڻ لڳي. بابا ٿڪل قدمن سان اندر اچي هن جي ڀر ۾ بيٺو. سندس هٿن ۾ مروٽيل سروٽيل ڪاغذات هئا. ”هي وٺ. امان روشن، منهنجو بئنڪ ۾ جيڪي پيسو آهي، سو شبوءَ جي نالي ڪيو اٿم. مان رڳو جيئري انجو وياج... ۽ گهر پٽ شبوءَ جي نالي...“ چوندي هن جي اکين ۾ ڳوڙها ڀرجي آيا.
روشنيءَ ڏک ۽ ڏوراپي ڀرين اکين سان هن ڏانهن ڏٺو. سندس مٿي تي هٿ رکي روئي ويٺو.
”ڏس، امڙ ٿيءُ امڙ سڏيو اٿمانءُ، ته امڙ ٿي به ڏيکار. امڙن جي دل ته وڏي ٿيندي آ نه.... سڀ بخشي ڇڏينديون آهن.“
هن ٿڌو ساهه ڀري چيو ”پر تنهنجي ملڪيت جي وارثي ڪهڙي ناتي بابا....؟“
”ڏکن سورن جي ناتي بابلا... ڏکن سورن جي ناتي... مان به ته.... مان به ته.....“
هن اکيون کڻي ڏانهنس ڏٺو. سندس شڪسته وجود ۾ به انهيءَ درد جي آڙاه مان بچي ويل چڻنگ دکي رهي هئي.
هن کان سڏڪو ڀرجي ويو.
بابا هٿ وڌائي کيس ڪاغذ ڏنا- ۽ ڀرسان ليٽيل شبوءَ جي پيشانيءَ تي مٺي ڏنائين- سندس اکين مان ڳوڙها ڳڙي شبوءَ جي ڳلن تي ڪري پيا. هٿ سان اکيون اگهندو هو ٻاهر نڪري ويو.
(ثميره زرين جي افسانوي مجموعي ”آءُ اهائي مارئي“ تان ورتل)