پنهنجي عزت : - نذير ناز
سرفراز زينوءَ کي ڏاڍي مار ڏني، جنهن جي ڪري هن جو سمورو جسم ڏڪي رهيو هو. هر هنڌ ڪارا نير پئجي ويا هئس، روئڻ ڪري اکيون ڳاڙهيون ٿي ويون هئس. تڏهن به هن جي آواز ۾ ڪڙڪو هو ۽ سرفراز کي نفرت سان ڏسندي چيائين: ”وڏيرا، ٺلهي جسم کي قيد ڪري ڇا ڪندين، مڙد توکي تڏهن مڃان، جڏهن منهنجي روح کي به قيد ڪري سگهين.“
اهو ٻڌي وڏيرو باهه ٿي ويو ۽ ڪاوڙ مان زينوءَ کي وارن مان جهلي زمين تي سٽيائين ۽ چيائين: ”مان مڙد ناهيان، ٻڌاءِ رن. اڙي تو جهڙيون پنج به گهٽ آهن. منهنجي لاءِ.“
زينو تڪليف کان دانهن ڪندي چيو، ”مون غريب سان ناحق پيو ڪرين، شل خدا جي مار پونئي وڏيرا.“
سرفراز تپي باهه ٿي ويو ۽ ٿڏو هڻي چيائين، ”آءٌ توتي ناحق پيو ڪريان، ڪهڙو ناحق پيو ڪريان؟ اڙي رن، تون ته منهنجي سريت آهين. مون توکي پورن پنجن هزارن ۾ خريد ڪيو آهي ۽ تون مون کي ڇڏي ڀڄي وئينءَ، مون ڇا نه ڏنو توکي، نوڪر چاڪر، عاليشان بنگلو. ڪهڙو ٻرو هو توکي، پر ڪتو ڇا ڄاڻي ڪڻڪ جي مانيءَ مان. هر ڪا خوشي توکي ڏنم، هر ڪو سک توکي ڏنم. دنيا جي ڪهڙي نعمت هئي جيڪا مون تنهنجي اڳيان حاضر نه ڪئي. تڏهن به مون جهڙي جوان مڙد کي ڇڏي وڃي ٽڪي جهڙي ڪمدار سان ڀڄي وڃي نڪاح ڪري ڇڏيئي.“
ڪاوڙ مان ڏند ڀڪوڙي سرفراز چيو، ”ڏسي رهندس آءٌ هن ٽڪي جهڙي ڪمدار کي، منهنجن ماڻهن کيس اهڙي ته سيکت ڏني آهي جو هاڻ نالو به نه کڻندو تنهنجو.“
”خبردار جو رمونءَ کي ٽڪي جهڙو ماڻهو چيو اٿئي. هو منهنجو مڙس آهي، تون ڀليو آهين، وڏيرا، رمون مڙس آهي ۽ مڙس پنهنجن ننگن کي نه وساريندا آهن. ٽڪي جهڙو آهين تون، جنهن مون کي ناڻي تي خريد ڪيو، بنان نڪاح جي زوريءَ پاڻ وٽ سريت ڪري رکيو. رمون منهنجو مڙس آهي، آءٌ هن جي ننگ آهيان، هن جي عزت آهيان. مڙس پنهنجن ننگن کي ڪڏهن به نه وساريندا آهن.“
سرفراز رڙ ڪري چيو، ”ماٺ ڪر رن، متان گهٽو ڏيئي ساهه نه ڪڍي ڇڏيائين. مون به توکي ڪونه وساريو هو، تون ڀڄي وئين تڏهن به توکي وٺي آيس، توسان ته منهنجو پيار آهي، نه ته ٿڪ به نه هڻان تو جهڙي ڀاڄوڪڙ کي.“
منهن کي موڙو ڏيئي، زينوءَ ٽوڪ مان چيو، ”پيار، ڪهڙو پيار؟ توکي مون سان پيار هجي ها ته هر رات مون وٽ ايندي، تون شراب جو سهارو نه وٺين ها. شرابي، تون ڇا ڄاڻين پيار کي، منهنجي موجودگي ۾ گهر ۾ عورتون وٺي ايندو هئين، پنهنجي عياشي کي پيار ٿو چئين. مون کي مينڊريسن جو عادي ڪيئي؟“
مينڊرس جو نالو وٺي هوءَ سوچ ۾ ٻڏي ويئي، زينو وڏيري سرفراز جي ڳوٺ ۾ ڄائي ۽ وڏي ٿي هئي ۽ ننڍي هوندي کان ئي رمون سان مڱيل هئي. زينوءَ جو پيءُ سرفراز جو هاري هو، هڪ ڏينهن زمين تي چڪر هڻندي سرفراز زينو کي ڏٺو، جيڪا ڍڳن لاءِ گاهه کڻي گهر پي ويئي. زينو جي ڀرپور جواني ۽ حسن ڏسي سرفرار هرکي پيو ۽ زينو جي پيءُ کي لالچائي ڌمڪائي پنج هزار ۽ زمين جو ٽڪر ڏنائين ۽ واعدو ڪيائين ته شهر وڃي ڪورٽ ۾ زينوءَ سان نڪاح ڪندو، ڇو جو هتي وڏيريءَ جي موجودگيءَ ۾ نڪاح نٿو ٿي سگهي ۽ راتون رات زينو کي جيپ ۾ ويهاري شهر وٺي ويو، جيپ ۾ ويهاريندي پڻس چيو هو: ”وڏيرو تنهنجو گهوٽ آهي.“
زينو به هر ڇوڪريءَ وانگر پنهنجي شاديءَ جا سپنا ڏٺا هئا، هن جي سپنن جو شهزادو رمون هو. هوءَ خيالن ئي خيالن ۾ پاڻ کي رمونءَ جي ڪنوار ٿيندو ڏسندي هئي. هوءَ ڳاڙهي وڳي ۾ ويڙهجي شرم ۽ حيا جي ڳٺڙي بنجي سيج تي ويهندي ۽ رمون شرنائين ۽ دهلن جي گوڙ ۽ شور ۾ سهرو ٻڌي، هن کي پنهنجي دل جي راڻي بنائي، گهر وٺي ويندو.
پر نه شرنايون وڳيون، نه ساهيڙين سهاڳ جا گيت ڳاتا، نه هٿن ۾ ميندي لڳي، اڪيلو وڏو بنگلو، جنهن ۾ ڪابه عورت نه هئي، صرف نوڪر هئا. زينو جو ڊپ ۽ خوف کان ساهه سڪي ويو. خوف کان روئڻ ئي وسري ويس، وڏيرو هن کي بيڊ روم ۾ ڇڏي پاڻ ڪمري ۾ شراب پيئڻ لڳو.
زينوءَ ڊڄندي ڊجندي بيڊ روم کي ڏٺو، سائو مخملي قالين، ساوا ريشمي پردا، ساوا بيڊ ڪور، هلڪي هلڪي سائي روشني، سڄو ڪمرو هلڪي ساوڪ ۾ رچيل هو. پر هي دلفريب ساوڪ به هن کي متاثر نه ڪري سگهي هئي. هن جو سڄو وجود سڙي رهيو هو. هتي هڪ ڪنواري ڇوڪري جي تصورات جي تصوير وارو ماحول هو. پر هن ٿڌاڻ ۽ خوشبو سان رچيل ماحول ۾ به هوءَ تڙپي رهي هئي، اڄ هن جي سهاڳ رات هئي، شادي جي پهرين رات، جيڪا هر ڇوڪريءَ لاءِ زندگيءَ جي اهم رات هوندي آهي. پر اڄ جي رات لاءِ هن جي دماغ ۾ ڪوبه تصور ڪونه هو، ڪنهن جو انتظار نه هو. پنهنجي جيون ساٿي سان ملڻ جو هن کي ڪوبه چاهه ۽ ارمان نه هو.
هوءَ پنهنجن کان پري هئي ۽ هنن پروان هٿن ۾ به هن کي پنهنجن ئي ڏنو هو، هن کي مجبوراً پنهنجو پاڻ کي سرفرار جي حوالي ڪرڻو هو، هوءَ سوچن جي ڪُنَ ۾ ڦاٿل ڪمري ۾ وڇايل غاليچي تي ويٺي رهي ۽ سرفرار جو خيال ايندي، ڏڪي، ٻانهن تي منهن رکي روئڻ لڳي ”رمون رمون.“ هن سڏڪا ڀريا، ”رمون مان اهڙي هنڌ اچي ويئي آهيان، جتي تنهنجو نالو وٺڻ به پاپ آهي. مان توکي وساري نٿي سگهان، نڪو تو وٽ اچي سگهان ٿي، رمون مان ڇا ڪريان؟ ڪاڏي وڃان؟ ڪنهن کي چوان.“
هوءَ رمونءَ کي ياد ڪندي رهي ۽ روئيندي رهي، ايتري ۾ ڪمري جو دروازو کليو، سرفرار ڪمري ۾ داخل ٿيو. سرفراز ڏاڍو خوش هو. سرفراز کي ايندو ڏسي، هوءَ ڊپ مان اٿي بيهي رهي ۽ بت بڻجي سرفراز کي ڏسڻ لڳي.
سرفراز زينوءَ جي ويجهو اچي، ڪجهه دير هن کي ڏسندو رهيو. گهنڊيدار کليل وارن جي وچ ۾ هن جو منهن روئڻ ڪري وڌيڪ چمڪي رهيو هو، هوءَ سنگ مرمر جي تراشيل مورت پي لڳي. سرفرار کي هن تي پيار اچي ويو، هن هٿ کان وٺي زينوءَ کي شاندار ڊبل بيڊ تي ويهاريو.
اوچتو زينو کي تکي بوءِ آئي. شراب جي بوءِ، هن جو بوءِ جي ڪري مٿو چڪرايو. سرفراز جون ڳاڙهيون ڳاڙهيون اکيون ڏسي هن کي ڊپ وٺي ويو. هوءَ گهٻرائجي ايئن تڙپي، جيئن پاڻيءَ بنا مڇي. هوءَ سرفراز جي ٻانهن مان نڪري ويئي. پر ڪيستائين، اها زينوءَ جي سهاڳ رات هئي. پر زينو جذبات کان بلڪل خالي هئي.
پوءِ هر رات سرفراز زينو وٽ ايندو رهيو پر زينو هڪ ڏينهن، هڪ سيڪنڊ لاءِ به سرفراز جو وجود قبول نه ڪيو. جڏهن رات جو سرفراز پاڻ تي پرفيوم جو وسڪارو ڪري، زينوءَ کي ڇڪي، ڇاتي سان لائيندو هو ته سرفراز جي ڪڇ ۾ ايندي ئي زينو سرد لاش بڻجي ويندي هئي ۽ خوف وچان کڻي اکيون بند ڪندي هئي.
زينوءَ جو اهو رويو ڏسي، سرفراز زينوءَ کي نشي جو عادي ڪرڻ چاهيو، زينوسرفراز جي هزارين منٿن جي باوجود، شراب نه پيتو ته پوءِ دوا جي بهاني، مينڊريسن جا ڪيپسول کارايائين، پوءِ نشي ۾ زينوءَ کي هوش نه رهندو هو، اهڙي طرح هوءَ مينڊريسن جي عادي ٿي ويئي هئي.
سرفراز هن کي زندگي جي هر آسائش ڏني هئي. هن کي هر نعمت مليل هئي، انهيءَ هوندي به هوءَ دکي هئي. هر وقت پاڻ کي اُجڙيل اُجڙيل محسوس ڪندي هئي. ڇو جو سرفراز هن کي سچي خوشي نه ڏني، جنهن جي جنم جنم کان عورت اڃايل هوندي آهي، هن جو جيون ساٿي اهڙو وڻ هو، جنهن جو نه هن کي پاڇو نصيب هو، نه هن وڻ جو ميوو. سرفراز هن سان نڪاح به نه ڪيو، بهانا ڪندو رهيو، نيٺ هن سرفراز کي نڪاح لاءِ چوڻ ئي ڇڏي ڏنو. بس جيئري هوندي به هوءَ مئل هئي.
سرفراز وٽ ٻيون به عورتون اينديون هيون، جنهن رات سرفراز وٽ ڪا ٻي عورت ايندي هئي ته هوءَ سُک جو ساهه کڻندي هئي، پر جڏهن بدقسمتي سان هُن جو وارو ايندو هو ته، اُها رات هن لاءِ عذاب جيان هوندي هئي. سرفراز جي ڪڇ ۾ ايندي ئي هن کي ڪرڀ ۽ بچان ايندي هئي. فوم جو نرم گدو ڪنڊن وانگر چڀڻ لڳندو هوس ۽ سرفراز جو وجود هن کي زهر لڳندو هو، هوءَ مجبور ٿي خالقِ حقيقي کي ٻاڏائيندي هئي ته هن کي هن ذلت جهڙي زندگيءَ مان ڇڏاءِ.
جڏهن سرفراز زال ۽ ٻارن سان ملڻ ڳوٺ ويندو هو ته هوءَ به اڪثر ڪري سرفراز سان گڏ ڳوٺ ويندي هئي. سرفراز هن کي مائٽن ۾ ڪونه ڇڏيندو هو، هوءَ اوطاق تي رهندي هئي ۽ سرفراز حويليءَ ۾.
هڪ ڏينهن هن رمونءَ کي ڏٺو. منجهيل وار، پگهر ۾ شل ۽ اُگهاڙي پيرين. رمون ڪم تان موٽيو هو. زينو ته هن کي ڏسندي دهلجي وئي، جيئن ئي رمون جي نگاهه زينوءَ تي پئي، هو نفرت سان منهن ڦيري هليو ويو.
’رمون جي نظرن ۾ ڪيڏي نه نفرت هئي.‘ زينو سوچيو.
هن زينوءَ کي اهڙي نظرن سان ڏٺو هو، جو زينو سڄي ڏڪي ويئي. رمونءَ کي ڏسندي ئي کيس سک نه آيو. انهيءَ رات، اڌ رات جو زينو اُٿي، اوندهه ۾ رمون جي گهر پهچي ويئي، رمون مٿي هيٺ ٻانهون رکي ليٽيو پيو هو، اڄ شام جو هن زينوءَ کي ڏٺو هو. زينو هن جي مڱ هئي، جوان ٿي ته سرفراز هن کي وٺي ويو ۽ هي غريب ۽ ننڍي عمر هئڻ ڪري ڪجهه نه ڪري سگهيو. ڪري به ڇا ٿي سگهيو. جڏهن ته زينو جي پيءُ ئي زينوءَ کي سرفراز جي حوالي ڪري ڇڏيو هو.
پر اڄ زينو هن جي اڳيان اچي ويئي هئي ۽ زينوءَ کي ڏسندي هن جي دماغ ۾ هلچل مچي ويئي هئي. هن کي به ننڊ نه آئي ۽ جاڳندو رهيو. ڪاوڙ ۾ الائي ڇا ڇا سوچيندو رهيو ۽ اوچتو زينو هن جي اڳيان اچي بيٺي. چنڊ جي چانڊاڻ ۾ کيس زينو چٽيءَ طرح نظر اچي رهي هئي.
”زينو هلي وڃ هتان، متان مان توکي ماري نه وجهان. منهنجي صبر کي نه آزماءِ، هلي وڃ.“
زينو ڪنڌ جهڪائي ڇڏيو ۽ چيائين، ”رمون مان جيئري ڪٿي آهيان، مان ته مئل آهيان. اڄ مان سڀ حدون لتاڙي آئي آهيان، تون ته مڙد آهين، مون کي هتان وٺي هل، جيئرو رک يا پنهنجن هٿن سان گهٽو ڏيئي ماري ڇڏي. پنج سال مون تنهنجو اوسيئڙو ڪيو، ڪڏهن ته تنهنجي غيرت جوش ۾ ايندي، تون مون کي وٺڻ ايندين، يا اچي ماري ڇڏيندين. هر رات انهيءَ اميد ۾ جاڳندي رهيس، پر تون نه آئين.
”ٻڌاءِ رمون، تنهنجي غيرت کي ڇا ٿيو. مڱ ته تنهنجي هيس، تون چپ ڇو ويٺو رهين. هاڻي مارڻ جي ڌمڪي ڏين ٿو. مون کي جيئڻ جو چاهه ناهي. مون کي مار رمون، مون کي ماري ڇڏ. تنهنجي عزت آهيان، تنهنجي غيرت آهيان. مڙد آهين ته مڙس ٿي منهن ڏي. مون کي ذلت مان ڇڏاءِ، نه ته ڪهاڙي هڻي سِسي لاهي ڇڏيم.“ اهو چوندي هوءَ اچي روئڻ ۾ پيئي.
زينوءَ کي روئيندي ڏسي، رمون جو جوش ۽ ڪاوڙ ڍري ٿي ويئي. هن وڌي زينوءَ کي ڇاتي سان کڻي لاتو ۽ چيائين، ”زينو، توکان پوءِ مان به جيئرو ڪٿي آهيان. هل هاڻي هن ڳوٺ مان نڪري هلون، جيڪا به گهڙي توسان گڏ گذري اِها ئي زندگي آهي، اُهو ئي جيئڻ آهي.“
پوءِ ٻئي ڄڻا، انڌيري رات ۾، ڳوٺ مان نڪتا ۽ هلندا رهيا. صبح ٿي ته هو سرفراز جي ڳوٺ کان گهڻو اڳتي نڪري چڪا هئا. ٻئي ڳوٺ ۾ رمون جو مامون رهندو هو، رمون مامي وٽ آيو ۽ زينوءَ سان نڪاح ڪري، هن ڳوٺ ۾ رهڻ لڳو ۽ هن ڳوٺ ۾ هاريپ ڪرڻ لڳو.
زينو رمون سان گڏ ڪيڏو نه خوش هئي، ڪکن جو ڪچو گهر، هن کي سرفراز جي بنگلي کان به وڌيڪ عزيز هو. رمون زمين تي محنت ڪري ڌرتتيءَ ۾ پگهر ۾ شل ٿي، جڏهن گهر ايندو هو ته، زينوءَ جي هڪ مُرڪ سان هن جو سڀ ٿڪ لهي ويندو هو.
زينو سڄو ڏينهن رمون جي پيار ۾ سرشار رهندي هئي ۽ رات جو رمونءَ جي ٻانهن ۾ لڪي مدهوش ٿي ويندي هئي ۽ مينڊرسن جو نشو به وسري ويو هوس. ڪو ڊپ هو ته فقط سرفراز جو. سرفراز جي ڊپ کان ڪيڏيءَ ڪيڏي مهل زينو ڏڪڻ لڳندي هئي. رمون هن کي دلداري ڏيندو هو ۽ چوندو هو ’زينو، ڊپ نه ڪر، بس پوک سٺي لهي، ڪجهه ڏوڪڙ ملن، پوءِ پاڻ ڪيڏانهن پري هلي رهنداسين، جتي سرفراز پهچي نه سگهندو.‘
زينو جڏهن کان گم ٿي هئي، سرفراز تپي باهه ٿي ويو هو ۽ هن چئني طرف ماڻهو پکيڙي ڇڏيا هئا ۽ چئي ڇڏيو هو ته ”زينوءَ کي چوٽيءَ مان جهلي مون وٽ وٺي اچو.“
زينوءَ جي ڳولها ٿيندي رهي، نيٺ خبر پئجي ويئي ته زينو رمون وٽ آهي ۽ رمونءَ سان نڪاح ڪيو اٿس. بس، سرفراز جا ماڻهو ويا ۽ زينو کي کڻي آيا ۽ رمونءَ کي خوب مار ڏنائون ۽ چيائون: ”خبردار، جو هاڻي زينو جو نالو ورتو اٿئي، خبر ڪانهي توکي، زينو سرفراز جي سُريت آهي. هن کي ڏسڻ به ڏوهه آهي.“
۽ زينو کي زوري کڻي سرفراز جي حوالي ڪيائون.
زينو اڄ وري سرفراز جي قيد ۾ هئي ۽ زينو سوچ ۾ ٻڏل هئي ته ايتري ۾ سرفراز جو نوڪر ڊوڙندو آيو ۽ ايندي ئي چيائين، ”سائين قهر ٿي ويو.“
سرفراز ڪاوڙ ۾ پڇيو، ”ڪهڙو قهر؟“
نوڪر ڏڪندي چيو، ”سائين رمون کي ته مار ڏاڍي ڏني اٿئون پر ڪمبخت کي سيکت ڪانه آئي. کٽي کنيو اٿس، وڃي حويليءَ ۾ توهان جي نياڻي کي زوري کڻي ويو آهي.“
”ڇا چيئي،!“ سرفراز وڏي رڙ ڪئي.
”اڙي تون آيو آهين مون کي ٻڌائڻ! ڪريو بدبخت کي گولين جي حوالي.“
”پر سائين، ملي ته ڪريون گولين جي حوالي، جيپ ۾ آيو هو ۽ ٻه ماڻهو ٻيا به گڏ هئا، سڌو ويو حويليءَ ۾ ۽ زوري وڃي نياڻيءَ کي کڻي ويو. ويندي ويندي چوندو ويو:
”وڏيري کي چئو ته عزت سان زينو کي ڇڏي ڏي ۽ قرآن تي هٿ رکي ساک کڻي ۽ عزت سان زينو کي اُماڻي، نه ته زينو واري حالت تنهنجي ڌيءَ سان ڪندس. مرڻ کان نٿو ڊڄان، مرڻو ته آهي. زينو کان سواءِ جيئڻ ڪهڙو. اڳي زينو کي کنيو هئيئي، تڏهن زينو پيءُ جي ڌيءَ هئي. هن بي غيرت پاڻهي زينو توکي ڏني هئي. پر هاڻي زينو منهنجي زال آهي، منهنجو ننگ آهي. انهيءَ جي بي عزتي ڪئي اٿئي ته انهيءَ کان ٻيڻو وير وٺندس.“
اهو ٻڌندي ئي زينو ٽهڪ ڏنو ۽ چيائين، ”وڏيرا، ڏٺئي مڙس جا ڪم، غيرت ۾ حويلي به ٽپي ويو. عزت انهيءَ ۾ اٿئي ته مون کي ڇڏي ڏي، نه ته مون وانگر ڌيڻيئي به سُريت ٿي گذارو ڪندي.
”بس ڪر زينو.“ سرفراز تڪڙ مان چيو. زينو، هينئر جو هينئر هلي وڃ ۽ منهنجي نياڻيءَ کي موڪلي ڏي.
”پر ٻڌ، منهنجي ڌيءَ جي عزت کي ذرو نقصان پهتو ته توهان ٻنهي کي جيئرو ساڙيندس.“
زينو ٽهڪ ڏيندي چيو، ”پنهنجي عزت تي رت ٿو ٽهڪي، پر مان به ته ڪنهن جي ڌيءَ هيس، تو مون کي ذلت جهڙي زندگي گذارڻ تي مجبور ڪيو. پر رمون غيرت وارو جوان آهي، هو تنهنجي ڄائي کي تڏهن هٿ لائيندو، جڏهن هن جي عزت کي ڪير هٿ لائيندو.
”چڱو هاڻي وڃ، وڌيڪ ڳالهيون نه ڪر.“
”وڏيرا، مان ايئن نه وينديس، پهرين قرآن تي ساک ڏي، پوءِ وينديس.“
جڏهن سرفراز قرآن تي قسم کنيو، تڏهن هوءَ فاتحانه انداز ۾ ٻاهر نڪري ويئي. هاڻ هن کي رمونءَ جي تلاش هئي، جيڪو وڏيري جي ڌيءَ کي کڻي ڪٿي لڪي ويو هو. پر زينو پڇا ڳاڇا ڪري نيٺ رمونءَ کي وڃي ڳولهي لڌو ۽ هن رمونءَ کي ٻڌايو ته ”وڏيري توبهه ڪئي آهي، تون سندس ڌيءَ ڇڏي ڏي.“
۽ پوءِ زينو وڏيري جي ڌيءَ کي پاڻ ساڻ ڪري ڳوٺ اچي ٻانهن وڏيري جي حوالي ڪئي ۽ جنهن وقت وڏيري جي ڌيءَ، پيءُ ڏانهن وڌي رهي هئي، تنهن وقت زينوءَ چيو، ”وڏيرا، وٺ پنهنجي ڌيءَ. تو وٽ پرائي نياڻيءَ جي عزت محفوظ ڪانهي، پر اسان ننڍن ماڻهن وٽ تنهنجي ڌيءَ جي عزت محفوظ رهي آهي. ياد رک وڏيرا! جيڪڏهن توکي پنهنجي عزت پياري آهي ته توکي ٻين جي عزت جو به خيال رکڻو پوندو.“
وڏيرو ڪنڌ جهڪايو ويٺو رهيو، هن ڪوبه جواب نه ڏنو. زينو وڏي شان سان موٽي رمونءَ وٽ هلي ويئي.
(نذير ناز جي افسانوي مجموعي ”هيلو ڪووري آ“ تان ورتل)