ڪارو ڪير هو؟ : - فهميده حسين
اهي ڳالهيون سڀ جدا جدا هيون پر انهن جو جيڪو پاڻ ۾ سنٻنڌ هو، ان جي فقط وڪيل صاحب کي ئي خبر هئي. هن جي ڌيءَ فيروزه حيران هئي ته سندس بابا سندس ڪيس جي ڪاميابيءَ تي کيس جيڪا مبارڪ ڏني هئي، ان ۾ ڪا خوشي ڪانه هئي ۽ ڪا مرڪ نه هئي، پر ان ۾ عجيب تلخي هئي! پر پوءِ کيس اهو خيال ٿيو ته ادا کي وئي ٻه سال به پورا ڪونه ٿيا آهن ۽ اهو زخم اڃا تائين هن جي دل تي سائو هو ۽ ڪڙيون ٻڌڻ بدران پوسرڻ لڳو هو. فيروزه کي وري اهو ڪيس ياد اچي ويو، جنهن پيءُ جي شهرت سان گڏ کيس به شهرت جي آسمان تي پهچائي ڇڏيو هو. ۽ هوءَ خوش هئي!
منٺار ڪارو ڪاريءَ جي خون جو جوابدار هو، جنهن کي هن جي پيءُ ڪاغذن ۾ ۽ هن پاڻ ڪورٽ ۾ بيگناهه ثابت ڪيو هو... پوليس جي رپورٽ- اکين ڏٺو شاهد ڪوبه نه- بندوق وڏيري عالم خان جي- وڏيري جي وات مان اهي لفظ ته ”مان پنهنجي نياڻيءَ کي ڪاري ٿيڻ تان بندوق جي منهن ۾ سو ڀيرا به ڏيندس-“ ”ڪاري“ جو ڀڄي وڃڻ- وڏيري جو هڪ شاهد کي اهو چوڻ ته ”ٻڙڪ ٻاهر ڪڍي اٿئي ته ان ساڳي بندوق سان مغز ڏاري ڇڏيندوسانءِ-“ اهي سڀ ڳالهيون منٺار بجاءِ ڪنهن ٻي کي مجرم ثابت ڪري رهيون هيون.
”ڪاري“ وڏيري عالم خان جي ڌيءَ هئي، جنهن کي منٺار منهان منهن ڪڏهن ڏٺو به ڪونه هو... پوءِ اهو کيس ڇو ماريندو؟ منٺار تي ڏوهه ثابت ٿي نٿي سگهيو... ۽ پوءِ چئن ڏينهن جي دليل بازي کانپوءِ فيروزه عدالت ۾ ثابت ڪيو ته منٺار ڏوهاري ٿي نٿو سگهي، هن جي فوتيءَ سان مٽي نه مائٽي، ڪڏهن کيس ڏٺو به نه هئائين. بندوق به وڏيري جي، وڏيري جون هڪ شاهد کي ڌمڪيون، وڏيري جي پنهنجي نياڻي ۽ غيرت...! ۽ ڪارو ڪير هو، ڪنهن کي خبر ڪانه هئي، پوءِ نه دشمني، نه اکين ڏٺا شاهد... عدالت منٺار کي شڪ جو فائدو ڏئي ڇڏي ڏنو ۽ فيصلي ۾ لکيو ته ”ممڪن آهي ته خون وڏيري عالم خان ڪيو هجي!“
سمورن وڪيلن فيروزه کي، وڪيل صاحب جي بيماريءَ ۽ غير حاضريءَ ۾، پهريون خون جو ڪيس کٽڻ جي جيڪي مبارڪون ڏنيون، تن جي تپش اڃا تائين پئي هن محسوس ڪئي، جنهن هن جي ڳلن تي ڳاڙهاڻ آڻي ڇڏي هئي ۽ سڀ کان وڌيڪ منٺار جي اکين جا لڙڪ ۽ انهن لڙڪن منجهان مرڪ ۽ ان مرڪ منجهان اهي لفظ ته ”ڌيءَ خدا ڪندو ته جڙي هوندينءَ!“ ٻڌي هن کي الائي ڇو پنهنجي دل جي تارن ۾ ٿرٿلو مچندو محسوس ٿيو. گهڙيءَ لاءِ اهو لفظ ”ڌيءَ“ هن جي دل ۾ پيهي ويو هو، پر ان کي محض پنهنجي ڪمزوري سمجهي هن لڙڪن کي موٽائي ڇڏيو هو.
گهر اچي هوءَ اڃان ان ٻڏتر ۾ هئي ته بابا اڳيان ڪيئن وڃي ۽ ڪيئن کيس سمورو منظر ٻڌائي ۽ ڪيئن پنهنجي بابا کي خوش ڪرڻ لاءِ ڪي مزيدار ڳالهيون چوي ته نوڪر ٻڌايس ته منٺار جيل مان ڇٽي آيو آهي ۽ وڪيل صاحب ۽ وڪيلياڻيءَ سان ملڻ آيو آهي. هوءَ وڪيل صاحب جي آڏو اچي ويهي رهي. سندس اداس اکين ۾ گهورڻ سان ئي سمجهي ويئي ته کيس آصف ياد اچي رهيو هو. هوءَ پاڻ به پنهنجي ڀاءُ جو تصور ڪري اداس ٿي ويئي پر زندگي ته آس جي سهاري جيئبي آهي نه؟
هن اکين ئي اکين ۾ پنهنجي بابا کي اهو پيغام ڏنو. هن ٿڪل ٿڪل مرڪ سان پنهنجي ڌيءَ ڏانهن ڏٺو.
”بابا منٺار آيو آهي!“
هن کان ڇرڪ نڪري ويو.
”ڪهڙو منٺار؟“
ان ڇرڪ تي هوءَ به وائڙي ٿي ويئي. سندس بابا لاءِ منٺار الائي ڪيترا آيا ويا هوندا. جوابدار طور. اصيل طور ۽ شاهد طور، پوءِ هي ڇرڪ ڇو؟
”بابا، خون جي ڪيس جو جوابدار، جيڪو پاڻ کٽيو.“ هوءَ چوڻ واري هئي ته ”جيڪو مون کٽيو.“ پر پوءِ خودبخود ”جيڪو پاڻ کٽيو“ لفظ سندس زبان تي تري آيا.
سامهون منٺار بيٺو هو: چاپئين ڏاڙهي، اکين ۾ عجيب ڳاڙهاڻ، نرڙ جي گهنجن ۾ آڏا ابتا خاڪا، وارن ۾ چيڙهه ۽ ڳنڍيون، ڪاري سٿڻ ڪارو پهراڻ چتين لڳل، کهرا کهرا پورهيت هٿ، جن ۾ هڪ ننڍڙي هڙ!
فيروزه الائي ڇو، هن جي منهن ۾ گهورڻ لڳي، پوءِ هن پنهنجي بابا ڏانهن ڏٺو، جنهن جو چهرو بنهه کير جهڙو اڇو ٿي ويو هو. سندس مٺيون ڪرسي جي ٻانهن ۾ ڀڪوڙجي ويون، سندس اکين ۾ عجيب وحشت اچي ويئي... ”تون...؟ منٺار!“
هن پنهنجي بابا کي ايترو ڏڪندو ڪڏهن به نه ڏٺو هو. متان دل جي تڪليف وري ٿي ٿئي. هوءَ ڊوڙي ٿاٻڙجندي پاڻيءَ جو گلاس کڻي اچي بيهي رهي. پر پوءِ هن ڏٺو ته سندس بابا جي بدن جي سيٽ ڍري ٿي ويئي، سندس اکين مان وحشت بدران عجيب درد جا پاڇا اڀرڻ لڳا. هن فيروزه ڏانهن ڏٺو، هن منٺار ڏانهن ڏٺو ۽ پوءِ هري هري چيائين، ”منٺار... ويهه!“
”فيروزه تون ڪيس کٽڻ تي خوش آهين، مان به خوش آهيان، منٺار به خوش آهي... ۽ شايد اصلي ڏوهاري وڏيرو عالم خان به خوش هوندو، جيسين قانون جو هٿ هن تائين پهچي...!“
ان کان پوءِ هن جيڪي ڪجهه چيو، تنهن کي ٻڌڻ کان پوءِ فيروزه دل ۾ اها آرزو ڪئي ته شل هوءَ هي قصو نه ٻڌي ها، ڪاش هوءَ هي ڪيس نه کٽي ها، ڪاش هوءَ ڄمي ئي نه ها، شل هوءَ مري وڃي... شل...
هن جو بابا منٺار جي منهن ۾ چتائي نهاريندو رهيو. هن محسوس ڪيو ته منٺار ڪجهه ڪجهه نروس ٿي رهيو هو، ڄڻ هو ڪا ڳالهه ياد ڪرڻ يا سمجهڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هو. اوچتو هن جي بابا سوال ڪيو: ”منٺار مون کي سڃاڻين ٿو؟“
”نه سائين، رڳو اها خبر اٿم ته تون وڏو وڪيل آهين... اسان گريبن جي اهڙي ڄاڻ سڃاڻ ڪٿي...؟!“
”فري... پٽ، آءٌ هن منٺار کي گهڻي وقت کان سڃاڻان... هيءُ خوني آهي...!“
فيروزه جي هٿن مان ڄڻ ڪجهه ڪري پيو. ڪيس کٽڻ جي سموري خوشي ڪافور ٿي ويس. هن منٺار ڏانهن ڏٺو، جنهن جون مٺيون پنهنجي ننڍڙي هڙ ۾ وڌيڪ کپي ويون، ڄڻ ته ان هڙ کي هو ڪک جو سهارو سمجهندو هجي، سندس گهايل گهايل اکين ۾ ڊپ وري نوان گهاءَ ڪرڻ لڳو. هن جي ڀرون جا گهنج وڌيڪ گهرا ٿي ويا. هو هڪ ٽڪ هن جي بابا جي منهن ۾ چتائي نهارڻ لڳو، ۽ ان وقت هن ڏٺو ته منٺار جو مٿيون چپ اهڙي اڻ لکي نموني ڦڙڪيو، جيئن هن جي ادا آصف جو مٿيون چپ ڦڙڪندو هو. شايد اها ڳالهه هن جي بابا به محسوس ڪئي ۽ گهڙيءَ لاءِ هن جي بابا وري هن ڏانهن ڏسندي، ڄڻ ورچجي چيو: ”ها پٽ... آصف جو چپ به ايئن ڦڙڪندو هو...“ ۽ هن جي بابا ڏاڍي جتن سان هڪ ٿڌي آهه ڀري ان کي پنهنجي چپن مان گذاري ڇڏيو.
”ها... هي خوني آهي... هن کان خون ڪرايو ويو هو، شايد بلڪل اهڙي طرح، جنهن خون مان ڇٽي آيو آهي، سو به هن کان اڳئين وانگر ڪرايو ويو هوندو. ڪيئن منٺار؟“
هاڻ ڊپ منٺار جي اکين مان صاف بکڻ لڳو هو: شايد هو اهو سوچي رهيو هو ته اجهو ٿو وڪيل صاحب پوليس کي سڏائي، وري کيس ٻڌائي. هن جي اکين ۾ زخمي هرڻ وارو ڊپ هو، جنهن کي شڪاريءَ تاڙي ورتو هجي...
”اڄ کان پنجويهه ڇويهه سال اڳ هڪ نوجوان ماستر، زوريءَ تعليم واري وقت ۾، وڏيري عالم خان جي ڳوٺ ۾ مقرر ٿي ويو هو. جيئن سنڌ ۾ هميشه ٿيندو آهي، ماستر کي عالم خان جي اوطاق تي رهڻو پيو. وڏيرو عالم خان زورآور مڙس هو. تر ۾ سندس وڏو ڏکو هو... ماڻهو چوندا هئا ته عالم خان ڪير سڏائي! خون ڪرائڻ، خون لڪائڻ، خون ۾ ٻڌائڻ ۾ هن جو جوڙ جيس ڪونه هو، پوليس کي به ڪو خون جو پار پتو کپندو هو ته عالم خان جا اچي مهمان ٿيندا هئا... ڪيئن منٺار برابر ايئن هو نه؟“
”بروبر، سائين بروبر... عالم خان ڪير سڏائي؟... اسان جو ڀوتار جهڙو تهڙو وڏيرو ڪونهي.“ پنهنجي وڏيري جي ساراهه سان منٺار ۾ ڄڻ ته ساهس موٽي آيو.
هن جو بابا اڃا به چتائي منٺار جي منهن ۾ گهوري رهيوهو ۽ پوءِ هن منٺار تان اکيون کڻي، کيس هڪ نئين نظر سان ڏٺو:
”نوجوان ماستر کي ٻيو سڀ سک حاصل هو، فقط هڪڙي ڳالهه هن جي آڏو هئي ته عالم خان سندس ڪم ۾ مداخلت ڪرڻ لڳندو هو... پنهنجي خاص ماڻهن لاءِ چوندو هو ته انهن جي ٻارن جو نالو نه وٺي. نه سندن نالا لکي، نه رپورٽ ڪري. ماستر ان مداخلت جو مقابلو ان طرح ڪيو هو جو هو هارين نارين، ڪمين ڪاسبين سان گهرو ٿيندو ويو... ماڻهو مٿس ڀروسو ڪرڻ لڳا... ۽ هو ڳالهين ڳالهين ۾، چرچي ڀوڳ ۾ کين ان ڳالهه تي اڀارڻ تي لهي ايندو هو ته هو پنهنجا ٻار پڙهڻ لاءِ موڪلين... ايئن ئي هن جي دوستي منٺار سان ٿي، منٺار عالم خان جو خاص نوڪر هو، کيس هارپو ڇڏائي، اوطاق جي سنڀال سڙيءَ لاءِ مقرر ڪيو هئائين. اوطاق ۾ ئي ماستر ۽ منٺار جي دوستي وڌي وڻ ٿي... منٺار جي ذريعي هن کي ڳوٺ جو سڄو واءُ سواءُ ملندو هو... عالم خان جا گهڻا ديرا هئا، گهڻا ٻار هئس، ڪهڙا شوق شڪار ڪندو هو... گهڻا خون ٿيا هئا جن ۾ هن جو هٿ هو، ڪهڙا زوراور ڌاڙيل سندس سلامي هئا... ڪئين منٺار، توکي اهو ماستر ياد آهي؟“
اوچتو منٺار جا هٿ زور سان ڪرسيءَ ۾ کُپي ويا، هن جي چهري جو رنگ ئي مٽجي ويو. هن جون اکيون جنسي رت ڇڏڻ لڳيون... ”سائين، ان مروان جو نالو نه کڻو...“ اهي لفظ چٻجي چچرجي منٺار جي ڦڙڪندڙ چپن ۾ ڀيڙيل ڏندن مان نڪري، ڄڻ سموري فضا کي گهائل ڪرڻ لڳا.
”هون... چئبو ته توکي اڃا مٿس ڪاوڙون آهن...“ هن جي بابا جي چپن تي هڪ اڻ لکي، پيلي پيلي ۽ زرد زرد مرڪ اچي ويئي:
”سو پٽ، ڳالهه ٿي ڪيم، ماستر ۽ منٺار جي دوستيءَ ياريءَ جي... اها ياري اهڙي ٿي جو منٺار کيس پنهنجي لوڙهي ۾ وٺي آيو... سندس دعوتون جهليائين... ۽ ماستر ڄڻ هن جي گهر جو ڀاتي ٿي ويو... منٺار کي ٻه نهايت پيارا پيارا ٻار هئا... هڪ ننڍڙي نينگري چئن سالن جي، ۽ هڪڙو پٽڙو ڇهن ستن سالن جو... ۽ ماستر کي جيڪو وقت ملندو هو، سو انهن پيارن پيارن معصومڙن سان کيڏندي کين پڙهائيندي گذاريندو هو.“
هن جي بابا جا لفظ هن جي ذهن جي ڪنهن ڪنڊ ۾ بتيون ٻارڻ ۽ اجهائڻ لڳا. هن جي جسم ۾ هڪ عجيب انديشو ڪر موڙي اٿيو ۽ الائي ڇو، هن جي دل چاهيو ته هن جو بابا، وڌيڪ ڳالهه نه ٻڌائي... منٺار کان سواءِ هاڻي هوءَ پاڻ کي به زخمي هرڻيءَ جيان گهائل محسوس ڪرڻ لڳي، پر هن جو بابا چئي رهيو هو:
”هڪڙي ڏينهن ماستر کي اسڪول ۾ ڪافي دير ٿي ويئي... ٻئي ڏينهن صاحب جي منزل هئي، هن کي سڄي رپورٽ لکڻي هئي، ڳوٺ واسين سان سندس سٺي سلوڪ جي ڪري هن نٿي چاهيو ته ڪنهن مسڪين تي ڪو ڏنڊ پوي يا ڪو ڪيس داخل ٿئي... جن جا ٻار نه ٿي آيا، تن جي مائٽن کي سڏائي، هو سمجهائيندو رهيو ته هو هروڀرو تڪليف ۾ ايندا، ان ڪري ٻارن کي داخل ڪرائين... ۽ ايئن شام ٿي ويئي. اوطاق ڏانهن ويندي، هو منٺار جي لوڙهي وٽان لنگهيو ته کيس ڪن تي اهي لفظ پيا: ”توکي ٻچن جو واسطو آهي... رسول جي صدقي...“ ۽ پوءِ هن هلڪي ڪيڪ ٻڌي، ماستر تڪڙو تڪڙو لوڙهو ٽپي اندر ٿيو... اندر عالم خان منٺار جي زال کي ڀاڪر ۾ ڀرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هو... ۽ منٺار جي زال پاڻ بچائڻ لاءِ هٿ پير هڻندي، کيس ايلاز ڪندي ٿي ويئي... ماستر کي ڏسي، عالم خان کان ڇرڪ نڪري ويو... لوڙهي کان نڪرندي رڳو اهو چيائين: ”ماستر، زبان بند رکجانءِ، نه ته پاڻ ٿو ڄاڻين...“
”ٻار جيڪي وڏيري عالم خان جي ڊپ کان وڃي اندر لڪا هئا، سي به ڊوڙي اچي ماستر جي ٽنگن کي چنبڙيا... ۽ سڏڪا ڀري روئڻ لڳا... ماستر کين پاٻوهه مان دلداري ڏيندي چيو ”ادي، آءٌ منٺار کي ڪوٺيو ٿو اچان...“ ماستر جو اهو چوڻ ۽ منٺار جي زال گندي سندس آڏو ڦهلائيندي، روئيندي چيو: ”ادا منهنجا هي سنها ٻچا آهن... هن کي ٻڌائيندين ته هو وڏيري کي به ڪهاڙيءَ مان ڪڍندو، مون کي به ۽ هنن معصومڙن کي به... سو ڀلائي ڪر... مڙي وڃ...“ ماستر منجهي پيو... منٺار هن جو يار هو، هن جي لڄ ۾ هٿ پيا هئا... ايئن ڪيئن ڪندو؟ پر ڇا ڪرڻ گهرجي... هو ٻنهي ٻارن کي پرچائيندو، منجيءَ تي ويهي رهيو... هو منجهيل منجهيل الاهي ڪيترو وقت ايئن ويٺو رهيو ته ڳوٺ جو هڪ ٻارنهن تيرنهن سالن جو ڇوڪرو لوهه پائي سهڪندو اندر آيو... ”سائين! عالم خان، منٺار، علڻ، ولو ڪهاڙين ۽ بندوقن سان پيا هيڏانهن اچن... چون ٿا ته منٺار جي جوءِ ”ڪاري“ آهي ۽ ماستر ”ڪارو“.... سائين، توهين هتان ڪنهن طرح سان نڪري وڃو...“
۽ پوءِ ماستر الائي ڇا سوچيو... هن ننڍڙيءَ کي هنج ۾ کنيو ۽ ننڍڙي جي آڱر جهلي، لوڙهي کان ٻاهر گهگهه اونداهيءَ ۾ گم ٿي ويو....
”۽ ان رات منٺار پنهنجي زال کي ”ڪاري“ ڪري ڪهاڙيءَ سان ڳڀا ڳڀا ڪري ڇڏيو...“
هن جي بابا هاڻ ته سرد آهه کي به نه روڪيو ۽ ڊگهو شوڪاري ڀري چيائين:
”منٺار، اهو ماستر... اهو آءٌ آهيان...“
هوءَ ڪرسيءَ تان اڇلجي، پنهنجي بابا ڏانهن آئي ۽ سندس ڳچيءَ ۾ ٻانهون وجهي، سڏڪا ڀرڻ لڳي، سندس گهگهي نڙيءَ مان آواز نڪتو:
”بابا...!“
منٺار جون ڀڪوڙيل مٺيون ڍريون ٿي ويون، هن جي منهن تي ڄڻ هيڊ هارجي ويئي. هن جا شهپر به ڄڻ لڙڪي پيا. هن جي اکين ۾ هاڻ زخم نئين سر انگورجڻ لڳا.
”ماستر... تون! مار...!! ڀلا منهنجا ٻچڙا ڪٿي...؟“ هن جي دل منجهان لفظ چيرجي نڪتا...
هن جي بابا جا لفظ، جيڪي هن ٻڌڻ نه ٿي گهريا، پر ساڳي وقت کيس پڪ هئي ته هوءَ اهي ضرور ٻڌندي، جهيڻا جهيڻا هن جي مک سان نڪتا ۽ سموري ڪمري ۾ ڪنهن فانوس وانگر لٽڪي پيا: ”منٺار... تنهنجي ننڍڙي هيءَ آهي، فيروزه، جنهن توکي ڦاسيءَ جي تختي تان جيئدان ڏياريو آهي... ۽ تنهنجو ننڍڙو جيڪو منهنجو آصف، مون پيرسن جي اکين جي روشني هو، سو اڄ کان ٻه سال اڳ جيئن گهر کان نڪتو آهي، تيئن واپس نه وريو آهي... خدا ڪري، جتي به هجي، شل خوش هجي... اڄ ٻه سال ٿيا آهن، پر اڃا تائين اکين اڳيان پيو ڦري ڄڻ ڪالهوڪي ڳالهه آهي... اڇي پتلون تي آسماني ڪوٽ، تنهن تي ڳاڙهي ٽاءِ، شهزادو جوان، سندس ٻنهي اکين جي وچ تي هسو، جيڪو کلڻ مهل...“
پوءِ منٺار کي الائي ڇا ٿيو... هن پنهنجي ڏاڙهيءَ ۾ ٻئي مٺيون وجهي، وار پٽڻ شروع ڪيا... هو پنهنجي ٻانهن ۾ چڪ وجهي ڪنهن زخمي جانور جيان نڙيءَ منجهان هانبارا ڪڍڻ لڳو... سندس سڄو بدن رڦڻ لڳو... پر پوءِ هو اٿي بيٺو... هن وڌي هن جي بابا جا پير ڇهيا ۽ ڀڻ ڀڻ ڪيائين:
”ماستر... معافي ته الله به ڪونه ڏيندم، پر تون معاف ڪج...“ هاڻ سندس اکين مان لڙڪ لڙي سندس کنڊر ڏاڙهيءَ ۾ جذب ٿيڻ لڳا... ۽ پوءِ... سندس ڏڪندڙ هٿ، هن جي مٿي تي ڦڙڪڻ لڳو... ”منهنجي مٺي... آءٌ برابر خوني آهيان... مون تنهنجي بي گناهه امڙ کي خون ڪيو... الله سائين... الائي ڪهڙين ڳالهين ۾ راضي آهي... اهو خون لڪي ويو... پر خون ۽ کٿوري ڪونه لڪندا آهن... مون کي الله سائين ان بيگناهه خون جو بدلو به ڪهڙو ڏنو... مون هنن ئي هٿن سان پنهنجي ئي جگر جي ٽڪر... تنهنجي ڀاءُ آصف جو خون ڪيو، جنهن مان تو ئي مون کي ڇڏايو... وڏيري عالم خان جي هشيءَ تي مون سندس وڏور نياڻيءَ سان ”ڪارو“ ڪري، ٻنهي کي گوليون هڻي ماريو... هو چوندو رهيو ته ٻيلي آءٌ بي ڏوهي آهيان... هو واڪا ڪندو رهيو ته اسين ٻئي شهر وڃي، حق شرع موجب نڪاح وجهنداسين...“ هن کي ڪهڙي خبر ته ڳوٺن ۾، حويلين ۾ ايئن نه ٿيندو آهي... حويلين ۾ ته نياڻين جا مٿا چاندي ٿي ويندا آهن... ۽ وڏيري جي ڌيءَ ته حق بخشايل هئي... پر ڇٽل گوليون نه موٽنديون... هن جو لاش ئي عالم خان گم ڪرائي ڇڏيو...
”پر مون پرمتڙئي کي هاڻ مت آئي آهي ته اصل خوني ڪير آهي... ڌيءَ آءٌ وڃان ٿو... مون کي اڃا پلئه ڪرڻو آهي... پنهنجي زال جو، پنهنجي پٽ جو ۽ هن بي گناهه نياڻيءَ جو... اهي پلئه ضروري آهن، پٽ! ماستر، مون کي بخش ڪجانءِ... آءٌ وڃان ٿو.... الله کي پرتئو...!“
منٺار جي انهن لفظن ۾ ڪو طوفان لڪل هو يا الائجي ايترو وزن هو جو هن ايئن ڀانيو ڄڻ ته ڪمري ۾ فانوس وانگر لٽڪندڙ سمورا لفظ پٿر بڻجي هن جي مٿان اچي ڪريا هئا... ۽ هوءَ انهن جي بار هيٺان دٻجندي ٿي وئي... ۽ پوءِ هن پنهنجي بابا کي ڳراٽڙي پائي ڪيڪون ڪرڻ شروع ڪيون... هوءَ الائي ڪيترو وقت رڙيون ڪندي رهي... هن جي بابا جو ڪرسيءَ تي ڪنڌ لڙي پيو هو... هن جو نراڙ ٿڌو ٿي ويو هو... آصف جي خون جو ٻڌي، هن جي بابا جي خون جو دورو هميشه لاءِ بيهي رهيو هو... هوءَ پاڳلن جيان الائي ڪيترو وقت ڪيڪون ڪندي رهي هئي.... ”بابا... منهنجا بابا...“
پر الائي ڪهڙو بابا، جيڪو هن جي ڳراٽڙيءَ ۾ مري ويو هو، يا اهو بابا، جيڪو نئون خون ڪري، ڦاسيءَ تي لٽڪڻ لاءِ وڃي رهيو هو!
(فهيمده حسين جي افسانوي مجموعي ”هڪ حوا ڪيئي ڪهاڻيون“، 1973ع تان ورتل)