موبائيل ۽ مِس : - ريحانه نظير
ٻي ٽيچر جيڪا هڪ ڇوڪريءَ جو سبق ٻڌي رهي هئي تنهن يڪدم کانئس پڇيو. ”ڪهڙو؟“
”اهو مِس وارو ڏس ڪيڏو نه سٺو لکيل آهي.“
پاسي واري مِس هن ڏانهن آئي. ٻئي هڪ ٻئي ڏي ڏسي کلڻ لڳيون. ڇوڪري جيڪا سبق پڙهي رهي هئي سا سبق پڙهندي رهي ۽ هي ٻئي ڄڻيون هڪٻئي سان S.M.S بابت ڳالهائڻ لڳيون. ايتري ۾ ڪلاس ۾ ويٺل هڪ ٻي ڇوڪري مِس کي چيو.
”مِس هيءَ غلط پڙهي پيئي، سڄو سبق ڪچو اٿس.“
پر مِس جو منهن اهوئي موبائيل ۾. سندس منهن ۾ ڪنهن مهل خوشي ڪنهن مهل گهُنڊ ۽ وري ڪنهن مهل تجسس پئي جاڳيو. ڇوڪريون هڪٻئي پٺيان ايئن ئي سبق پڙهنديون رهيون. ”ٻڌاءِ ته ڇا تي پئي ٿي کلين؟“
پاسي واري مِس پڇيو؟ ايئن ئي S.M.S پئي ڏسان ماڻهو ڪيڏا نه بيوقوف آهن. ڪهڙا ته S.M.S ٺاهيا اٿن.
ڇوڪري: ”مِس مِس هيءَ غلط پئي پڙهي.“ مِس نائله کي تمام گهڻو خراب لڳو ته هن مون کي Disturb ڇو ڪيو. هڪدم اٿي ان کي چماٽ هنيائين.
”سڄي شرارت تو ۾ آهي. رڳو اٿئي ٽپال ڏيڻي. هاڻي بس ڪري ويهه“. ڇوڪريءَ جي اکين ۾ پاڻي ڀرجي آيو ۽ هن نماڻين نظرن سان هيڏي هوڏي ڏسڻ شروع ڪيو.
ڪلاس ۾ ويٺل مِس شمائله جنهن کي اڪثر گوڏن ۾ سور جي تڪليف هوندي آهي. تنهن چيو:
”نائله ٻڌ، هن مون واري ڪلاس جي ڇوڪريءَ کي به هڪ چماٽ وهاءِ. ڏاڍو ٿي گوڙ ڪري.“
مِس نائله ڀرسان ويٺل ڇوڪريءَ کي چماٽ وهائي ڪڍي.
”انهيءَ کي ڇو هنيئي. صائمه کي چيو مانءِ.... پر خير تون به گهٽ ته ڪونه آهين. توکي به چڱو ٿيو جو لڳي.....“
ڪرسيءَ تي ويٺل مِس شمائله پنهنجي گوڏن کي زور ڏيندي ڳالهائڻ شروع ڪيو،
”سڄو ڏينهن ڪِر...ڪِر ....ڪِر، مٿي ۾ ئي سور وجهي ٿيون ڇڏين“ اڳي ئي اسان کي گهرن جا مسئلا گهٽ آهن، هتي اچون ٿا ٻه ٽي منٽ ساهه کڻڻ. سو به نه ٿو ملي.“
مِس نائله ”ادي اصل بس ڪري ويهه! وري ٿيون چون ته مِسون نه ٿيون پڙهائين سڄو الزام اسان جي مٿان.....“
”هنن کي خاموش ڪرائيندي اسان جو گلو ئي سڪي ٿو وڃي. ائي صبا وڃ گهران پاڻي ته کڻي اچ.“
”مِس مون سان گڏ ثنا ۽ سڪينه به هلن.“ ڇوڪريءَ نخري سان چيو.
”ها ها توهان به وڃو، پر جلدي اچجو.“
ڇوڪريون پاڻي کڻڻ ويون، ايتري ۾ هڪ ڀيرو ٻيهر موبائيل وڳي ”هيلو، هيلو امان ڪهڙا حال آهن؟“ نائله پنهنجي ماءُ سان ڳالهائڻ شروع ڪيو. شمائله جيڪا ڪاپيون چيڪ ڪري رهي هئي، تنهن جو سڄو ڌيان ان فون ڏي هليو ويو.
مِس نائله پنهنجي ماءُ سان ڳالهائڻ ۾ لڳي وئي ته ڇوڪريون به پنهنجا پير ڊيسڪن تي رکي هڪٻئي سان ڳالهائڻ لڳيون.
هڪڙيءَ چيو ”نيٺ مار مليئي نه!... نه مِس کي ڏسين ها نه ئي مار ملئي ها..!“
زهره جو سبق ڪچو هو. مون مِس کي چيو پر مِس ته ٻڌو ئي ڪونه.“
”هروڀرو مار کاڌي.“
مِس شمائله: ”ڇوريون بس نه ٿيون ڪريو. ڏسو نه پيون ته مِس فون تي پئي ڳالهائي. اٿي بيهو ۽ وات تي اڱر رکو. مِس جي حڪم تي ڇوڪريون اٿي بيٺيون ۽ آڱر پنهنجي چپن تي رکيائون.
ايئن ئي مِس وري وڃي ڪرسيءَ تي ويٺي ۽ ڪاپيون چيڪ ڪرڻ لڳي. پر سندس ڌيان اهوئي فون جي طرف هو. مِس نائله فون تي پنهنجي ماءُ سان ساهرن جون گلائون ڪري رهي هئي.
”امان، مون سان ته ظلم آهي، ڪمائڻ وارو منهنجو مڙس ۽ کائڻ وارا ست ڄڻا. اڃا گهر ۾ مَسَ ڪو شيءِ جو ذرو ايندو ته سڀني جو وات ڄرڪي جيان ڦاٽو پيو هوندو. رڳو ٻليءَ وانگر پيا تڪيندا ته ڪيڏي مهل ٿو ملي“. سس کي هڪ صوف ڏينديس ته چوندي ته عمر لاءِ به رکجانءِ، ان کي به صوف وڻندا آهن“ دل ٿي چوي ته جهلي ڇڏيانس ته فروٽ آڻي ئي نه، پر ڇا ڪريان رابيل ۽ سيما ماني ته کائين ئي ڪونه. رڳو فروٽ کائيندا آهن. جهليان ته جهليان ڪيئن......؟!“
ماءُ: ”بس امڙ اهي ڏکيا ڏينهن اسان به گذاريا. اهي جزائون ته هر ڪنهن جي نصيب ۾ لکيل آهن.“
ماءُ ڌيءُ کي آٿت ڏيندي چيو.
”امان ٻيو ته ٺهيو، پر جي ڪڏهن هوٽل تي ماني کائڻ وڃن ته به پڦي چوندي ته منهنجي لاءِ به ڪجهه وٺيو اچجو. گهر جي ماني کائي کائي بيزار ٿي پيا آهيون.
خبر اٿئي تو وارو نياڻو ڇا چوندو آهي!
حاضر امان، ڇو نه!
مون کي ته اصل نُنهن کان چوٽيءَ تائين باهه لڳيو وڃي. ڏائڻ، ڪجهه به نه ٿي سهي!
ايتري ۾ ڇوڪريون پاڻي کڻي آيون. سندن جسم مان پگهرڳڙي رهيو هو ۽ هو سهڪي رهيون هيون.
”چڱو امان وڌيڪ پوءِ ڳالهائينداسين.“
مِس نائله فون رکي پاڻي پيئڻ شروع ڪيو.
ڇوڪريون پنهنجين پوتين سان پگهر اگهڻ لڳيون.
”ڪيڏي نه ڌپ اٿو پگهر ۾، وهنجنديون ڪونه آهيو ڇا؟“
مِس نفرت مان ڇوڪرين ڏانهن نهاريندي چيو،
چڱو هاڻي هلي ويهو.
ڇوڪريون لڄي ٿيندي وڃي ڊيسڪن تي ويٺيون.
”پاڻي مان به پيئندس.“ ٽيچر شمائله چيو.
مِس نائله بوتل مان پاڻي گلاس ۾ وڌو ۽ هٿ وڌائي کيس ڏنائين.
هن پڇيو: ”امان جي فون هئي!“
”ها ادي، ماءُ پيءُ ته نياڻيءَ جو ڀلو سوچيندا آهن، پر گهر به ته سٺو ملي نه؟“
”ها، ادي ها! سچ ٿي چوين.“ مِس ڏک مان چيو.
”ڀلا ٻڌ، اڃا تائين اهوئي آزار اٿئي ڇا؟......،“
”تنهنجي ڏيرن کي اڃا ڪا نوڪري ڪانه ملي آهي؟“
مِس شمائله همدرديءَ وچان پڇيو.
”ها ادي، بس مڙئي پيا زندگي گذاريون، منهنجو مڙس ويچارو ڏاڍو خيال رکندو آهي، تنهنڪري انهن ڇورن سان به منهن پيا ڏيون.
”جيڏي مهل ڏس ته منهنجي سس چوندي ته ابا عمر کي ته ڀاڙي جا پئسا ڏي، ۽ شازيه کي به ڪاليج في ڏيڻي آ!“
”رڳو ڪِر ڪِر ۽ نڀاڳ.“
”جهڙوڪَ عمر نوڪري ڪري اسان کي پڳ ٻڌرائيندو.“
مِس نائله پنهنجي دل جو سور ٻڌايو چيو. ايتري ۾ وري مِس شمائله جي فون وڳي. ”هيلو، هيلو، ڪير ...... ڪير؟“
ٻي مِس ٻارن کي خاموش رهڻ لاءِ چيو.
ڪجهه دير ڳالهائڻ کان پوءِ فون بند ٿي ويئي.
”ڪنهن جي فون هئي؟“ مِس نائله شمائله کان پڇندي چيو.
”امان جي فون هئي منهنجي ٽيون نمبر ننڍڙي ڌيءَ جي طبيعت ٺيڪ نه آهي، سو چيو اٿس ته موڪل وٺي اچ.“
”وڏي آپا کان وڃي موڪل وٺ.“
مِس نائله مِس شمائله کي مشورو ڏيندي چيو.
”ها چوانس ٿي، پر توکي خبر نه آهي ته هوءَ ڪهڙي آهي! ڪنهن جي مجبوري نه ٿي سمجهي، ڄڻ خدا ڏي ته هلڻو ئي ڪونهيس.“
”اهڙو ته منهن پڪو ڪري جواب ڏيندي آهي جو وري ڪنهن جي به دل نه چوندي آهي.“
مِس نائله چيو.
مِس شمائله افسوس ڪندي چيو،
”هوءَ ته برابر سخت آهي پر اسان ماسترياڻين ۾ ريس به ته ڪيڏي آهي. ڪالهه نه ڏٺئي ته مون موڪل گهري مانس ته هڪدم زاهده چيو ته آپا مون کي به موڪل ڏيو.“
”پوءِ تو ڏٺو ته آپا جو منهن ڪيئن خراب ٿي ويو.“
مِس شمائله هن کي وڏي آپا بابت سمجهائيندي چيو.
”ڀلا تون پنهنجو گهر ڇڏي پنهنجي ماءُ پيءُ وٽ ڇو ٿي رهين؟“ مِس نائله کانئس وضاحت گهري.
”ادي نه پڇ، منهنجا چار ٻار وري سڄي گهر جو خرچ به منهنجي مڙس مٿان. جيڪو ڪمائي سو ته چٽ پر وري گلا. هونئن به آصف ته آهي ئي منهنجي هٿ ۾ جيئن چوانس تيئن ڪري. سو چيو مانس ته هتي اسان جو ڪجهه به ڪونه ورندو. هل ته هلي امان وارن وٽ رهون. ته جيئن پنهنجا ٻار به سٺي نموني زندگي گذارين.“
پر ادي، اهي ٻار به ان نسل جا آهن. انهن ڏانئڻن اهڙو ته جادو ڪيو اٿن جو سڄو ڏينهن ٿا انهن کي سارين.“
”سِدرا کي ته بخار ٿي پيو آهي. سو امان چيو ته جلدي گهر اچ!“ ڇوڪريون هڪٻئي جي ڪلهن تي هٿ رکي بيٺيون رهيون. آخر مِس کي رحم آيو ۽ هنن کي ويهڻ لاءِ چيائين پوءِ ڇوڪريون ڪچهري ڪنديون رهيون ۽ هاڻي رسيس جو ٽائيم ٿي چڪو هو ۽ کين بک به لڳي رهي هئي.
مِس شمائله هيڊ مسٽريس کان موڪل وٺڻ لاءِ وئي.
مِس نائله ڇوڪرين کي سبق پڙهڻ لاءِ چيو ۽ پاڻ وري ٻئي ڪلاس ڏانهن هلي وئي. ڇوڪريون ڪتابن ۾ منهن وجهي پڙهڻ لڳيون.
”تمام سخت محنت ۽ دل لڳائي پڙهڻ سان اسان جو مستقبل روشن ٿيندو.“
ايتري ۾ وري موبائيل وڳي.
ڪتابن مان ڌيان هٽائيندي ڇوڪرين رڙ ڪئي.
”منهنجي مِس جي فون آهي.“
ڏس اها ڌن آهي نه ته ”اڪ پرديسي ميرا دل لي گيا“ نه تنهنجي مِس جي ڌن آهي :اگر تم مل جائو زمانا چهوڙ دين گي هم“.
آخر ڪار فون وڄي وڄي بند ٿي وئي.
ڇوڪريون پاڻ ۾ وڙهڻ لڳيون.
”انڌي تو چيو“
”نه پهرين تو چيو“
”منهنجي مِس جي فون ڀلي آ.“ ”نه منهنجي مِس جي فون ڀلي آ!“ بس ڪر، تون، نه تون....
ايئن ئي ڇوڪريون پاڻ ۾ وڙهڻ لڳيون. ڪلاس ۾ گوڙ ٿي ويو. هڪ ڇوڪري ڀڄندي ڀڄندي پنهنجي مِس نائله جيڪا ٻئي ڪلاس ۾ ويٺي هئي. ان کي چيو.
”مِس ڪلاس ۾ سڀ ڇوڪريون پاڻ ۾ وڙهن پيون!“
”هل ته اچان ٿي، رڳو اٿئي ٽپال ڏيڻي.“ ايتري ۾ مِس شمائله ڪلاس ۾ آئي ۽ برقعو پائڻ لڳي. ڇوڪرين کان بنان پڇڻ جي ته ڇا ڳالهه آهي. سونٽي کڻي هر هڪ کي وهائي ڪڍيائين.
ڇوڪريون ڊپ ۽ حراس ۾ چپ ڪري ويهي رهيون. ايتري ۾ وري ٻئي ڪلاس ۾ ويٺل مِس نائله جي فون وڳي.
مِس شمائله هڪ ڇوڪريءَ کي چيو، ”وڃ مِس کي چئه ته تنهنجي فون پئي وڄي.“
مِس برقعي جا بٽڻ هڻڻ لڳي.
”ايتري ۾ مِس نائله جنهن تيزيءَ سان ڊوڙندي آئي. ڄڻ ته ڊوڙ جو مقابلو هجي. پر فون وڄي وڄي آخر بند ٿي وئي.
”اوهه: بند ٿي وئي. ڪنهن جي هئي؟ فرزانه جي هئي.“
هن موبائيل ۾ نالو ڏسندي چيو.
”موڪل مليئي؟“
”ها! مڙئي منٿون ايلاز ڪرڻ کان پوءِ ڏنائين ۽ چيائين ته سڄي مهيني ۾ وري نه چئجان.“
هن شڪايتي انداز ۾ چيو.
پوءِ هو پرس کڻي ٻاهر وئي. نائله وري موبائيل ۾ ڏسڻ لڳي. ايتري ۾ مِس فوزيا ڪلاس ۾ آئي.
”ڪنهن جي فون هئي؟“
”فرزانه (ڀيڻ) جي هئي.“
”هيءَ وري ڪاڏي وئي!؟“
”ڇوڪريءَ جي طبيعت ٺيڪ نه هئس. ماڻس فون ڪيس ته جلدي اچ.“
هن منهن ٺاهيندي چيو.
”نه ڪو، مڙئي ڪوڙ ٺاهي پوءِ ٿيون اسڪول اچن ۽ هاف ڊي وٺن. ادي نصيب اٿن جو ملين ٿو.“
مِس فوزيا ڏند ڪرٽيندي چيو.
”وري ڏس! مڙس وٺي ماڻس جي گهر پئي رهي. ته متان هو پنهنجي ماءُ پيءُ کي ڪجهه ڏئي.“
”بلي! مائي جي هُشي ته ڏس، نيٺ ادي پيءُ ماءُ جو به ته ڪو حق آهي يا نه؟ آخر اسين به اولاد وارا آهيون خدا کان به ڊڄڻ گهرجي ان کي الائي ڇا منظور!“
مِس فوزيا پنهنجي ڪلاس ڏانهن وئي ته مِس نائله دڙڪو ڏئي ڇوڪرين کي سماجي اڀياس پڙهڻ لاءِ چيو.
مِس جي موبائيل ٽيهر وڳي ۽ سڀني ڇوڪرين جو ڌيان وري ڌن ڏانهن ڇڪجي ويو.
هاڻي مِس فون تي ڳالهائڻ شروع ڪيو ۽ ڇوڪريون آهستي آهستي پڙهڻ لڳيون.
”اسين ٻار ئي هن ملڪ جا معمار آهيون. سُڀان اسان کي ئي هن ملڪ جون واڳون سنڀالڻيون آهن. ٽڻ... ٽڻ... ٽڻ... ايتري ۾ رسيس جي گهنٽي وڳي.
مِس S.M.S پڙهي رهي هئي. ان کي ڪابه خبر ڪانه پئي. ڇوڪريون ايئن گم ٿي ويو، جيئن بندوق جي ٺڪاءُ تي پکي اڏامي ويندا آهن.
مِس نائله وڃي اسٽاف روم ۾ ويٺي جتي ٻيون ٽيچر اڳ ۾ ئي ويٺيون هيون.
هر ڪنهن مِس پاڻ سان آندل کاڌو ميز تي رکيو.
هاڻي کائڻ سان گڏ ڪچهري ڪنديون رهيون. ايتري ۾ ٽڻ ٽڻ ٽڻ رسيس بند ٿيڻ جو گهنڊ وڳو.
سڀني ڇوڪرين کي ٻڪرين جي ڌڻ وانگر ايمڻان پٽيوالي لڪڻ ڏيکاريندي اندر ڪندي وئي. ڇوڪريون ته ڪلاس ۾ پهچي ويون. پر سڀ ماسترياڻيون اسٽاف روم ۾ هڪ ٻئي جي S.M.S پڙهڻ ۾ رڌل رهيون ۽ هر هڪ ڪلاس جي ڇوڪري پنهنجي پنهنجي ٽيچر کي وٺڻ آئي.
هر ڪا ٽيچر پنهنجي موبائيل ۾ منهن وجهي S.M.S پڙهڻ ۾ ايترو مشغول هئي، جو هن کي در تي بيٺل ڇوڪرين جو آواز ڄڻ ٻڌڻ ۾ ئي نه پئي آيو.
ڇوڪرين هيڏانهن هوڏانهن نهاري پاڻ ۾ فيصلو ڪيو.
”هلو ته وڏي آپا کي ٿا چئون!“
۽ ايئن ئي سڀ ڇوڪريون گڏجي هيڊ ماسترياڻيءَ جي آفيس ڏانهن ويون.
”توهان جون ماسترياڻيون ڪٿي آهن؟“
مئڊم رعبدار آواز ۾ پڇيو.
”اهي اسٽاف روم ۾ ويٺيون آهن.“
هڪ ڇوڪريءَ ڊڄندي ڊڄندي چيو.
”مئڊم يڪدم پنهنجي ڪرسيءَ تان اٿي ۽ پنهنجي منهن ڳالهائيندي (اهي ڪونه سڌرنديون) چوندي ڇوڪرين سان گڏ اسٽاف روم ڏانهن آئي.
ماسترياڻيون هڪدم ڇرڪجي اٿي بيهي رهيون. ڪن جي ته هٿن مان تڪڙ ۾ موبائيل به ڪري پيا.
”ڪجهه خدا جو خوف ڪريو، ڪجهه حلال ڪري به کائو.“
توهان به پنهنجي ٻچن واريون آهيو! هي به توهان جا ٻار ئي ته آهن، جيڪر هنن جو ڀلو ڪندؤ ته خدا توهان جي ٻچن جو پڻ ڀلو ڪندو.“
مئڊم چڙ ۽ ڪاوڙ مان ايئن چئي آفيس ڏانهن رواني ٿي.
ماسترياڻيون هڪٻئي جي منهن ۾ ڏسڻ لڳيون.
”سڄو ڏينهن مٿو هڻجي ۽ نتيجو وري اهو ٿو ملي!“
هڪڙي ٽيچر شڪايتي انداز ۾ چيو.
”پاڻ کي ته ڏسي سڄو ڏينهن آفيس ۾ ويٺي آهي. ڪلاس ۾ ويهي ته خبر پويس ته ڪيڏو نه ڏکيو ڪم آهي.“
ٻي ٽيچر پهرين جي ڳالهه کي وزن وٺرائيندي چيو. ”تقرير ته ڪيئن ٿي ڪري! پاڻ به ته حلال ڪري کائي نه!“
ٽئين ٽيچر ڀڻ ڀڻ ڪندي چيو،
”هلو ته ڪلاسن ۾ هلون، نه ته اڃا وڌيڪ ڪجهه ٻڌڻو پوندو.“
سڀ ٽيچرز پنهنجي ڪلاسن ۾ ويون.
ڇوڪرين جن مئڊ م کي دانهن ڏني هئي، سي ڊنل سهي جيان ويٺيون هيون.
پر ٽيچر جي نظرن کان بچڻ ڪٿي، ممڪن هو.
”ڇوري، وات پٽي توسان آهيان! هيڏي اچ...... اهڙو پڙهڻ جو به شوق اٿئي جيڏي ٽپال تڪڙي ٿي پهچائين.“ ايئن ئي مِس نائله سندس ساڄي ڳل تي چماٽ وهائي ڪڍي.
ڇوڪري ڪنڌ هيٺ ڪندي، اکين ۾ ڳوڙها آڻيندي ڊيسڪ تي وڃي ويٺي. اهڙي نموني سڀني ٽيچر پنهنجي پنهنجي ڪلاس ۾ ڪارروائي ڪئي.
”ها ٻڌايو! ڪهڙو سبق پئي پڙهيو. رسيس کان اول!“
”مِس استادن جو احترام“. هڪ ڇوڪريءَ جوش واري انداز ۾ چيو.
”چڱو ڪومل، تون پڙهه.“
سبق: ”استاد اسان جي ملڪ جو قومي سرمايو آهن. انهن جي ئي بدولت سماج ترقي ڪري ٿو.“
اڃا ڇوڪريءَ ايترو پڙهيو ته هنن جي بس اچي وئي. مِس اسان جي بس آئي آهي اسان وڃون؟
ڪيتريون ئي ڇوڪريون ٿيلها کڻي ٻاهر وڃڻ لڳيون. ايتري ۾ وري موبائيل جي رنگ وڳي.
۽ مِس هڪ دفعو ٻيهر S.M.S پڙهڻ ۾ مشغول ٿي وئي.
ڇوڪرين پنهنجي منهن سبق پڙهڻ شروع ڪيو. سبق: ”اسان کي گهرجي ته ايئن ڪريون، جيئن اسان جا استاد ڪن.“
S.M.S ڏکي انگريزيءَ ۾ هو، جيڪو مِس جي سمجهه کان ٻاهر هو. مِس جو ڇوڪرين ڏانهن ڪوبه ڌيان نه هو. اها ته ويچاري پنهنجي ئي پريشاني ۾ هئي ته
آخر هي ڇا لکيل آهي؟
نيٺ ٻئي ڪلاس جي ٽيچر کان S.M.S جي معنيٰ پڇڻ وئي. پوءِ ٻئي ٽيچرز موبائيل ۾ S.M.S پڙهي ان جي مختلف معنيٰ ڪڍنديون رهيون ۽ سوچينديون رهيون.
جان کڻي ڏسن ته موڪل ٿي چڪي هئي. پورو اسڪول خالي هو ۽ پٽيوالو نماڻين نظرن سان کين ڏسي رهيو هو ته ڪيڏيءَ مهل وينديون ته هو به اسڪول بند ڪري گهر ڀيڙو ٿئي!
(”سرتيون“، آگسٽ 2006ع تان ورتل)