عيبن هاڻي : - پروفيسر تنوير جوڻيجو
شريف خاتون پنجاهه پنجونجاهه ورهين جي رعبدار ڏوڪري آهي ۽ سندس ڀيڻ رحمت خاتون، چاليهن ورهين جي سنهڙي سڪل پر تيز مزاج واري عورت آهي.
زاهده سانوري رنگ واري بي ڊولي نينگري آهي، جڏهن ته ذڪيه پوري پني قد بت جي سمجهو نينگر آهي. ماحول ڪجهه ڳنڀير آهي، جنهن مان ڀاسجي پيو ڪا خاص ڳالهه آهي يا ڪو خاص مسئلو.
”مان پاڻ چوان ته پهرين ڀيري ئي هائو ڪئي اٿن، سو ڪا ڳالهه مڙئي ضرور آ“ شريف خاتون نڪ کي موڙو ڏيندي چيو.
”ادي شريف خاتون، تون ڀيڻ ويٺي آهين... سچ چوانءِ، شڪ ته مون کي پريندي ئي پيو هو، پر ڳالهه ڪونه ڪيم ته متان تون دل ۾ ڪرين.“ رحمت هٿ کي نچائيندي چيو.
”ائي هاڻي وري ڏس... تون چئين ۽ آءٌ دل ۾ ڪيان.“ شريف خاتون ڀيڻ کي ڏوراپو ڏنو.
”وري به ادي... پر هاڻي به ته ڪا مهل ڪانه وئي آ.“ رحمت ڳالهه ٽاريندي صلاح ڏني.
”ها رحمت... ويل ته ڪانه ٽري آ، پر مون کي عجب ٿو لڳي ماڻهن تي، ڏسڻا وائسڻا ٿي ڪري ڪيئن نه پيا ڊوهه ڪن.“ شريف خاتون عجب وچان چيو.
”ها ادي... بس ڪلجڳ آ ڪلجڳ... اصل رب سائين کان پئي پناهه گهرجي.“ رحمت نڪ مهٽيندي سر وٺرايو.
”سچ پڇين ته آءٌ ته ڌڻيءَ جا شڪرانا پئي مڃان، جو اڳواٽ ئي خبر پئي، نه ته ڪِني مک اجائي ڳهجي وڃي ها.“
”امان... خبر اٿئي منهنجي به ڏاڍي چمچه گيري ڪندي هئي.“ زاهده به وارو ورتو.
پر ذڪيه کيس جوهه پائي ڪاوڙ مان ڏٺو.
”توکي ڇو ٿي خار وٺي، ڪهڙي تنهنجي ڏاڏي پوٽي آ.“
زاهده جواب ۾ ڇڙٻ ڏنيس.
”تعويذ ڪيا هوندئين ڇوريءَ تي... ڏسينس ته سهي ڪيئن نه ٻوٿ ڦري ويو اٿس.“ شريف خاتون به ڊٻ ڪڍيس.
”مون ماسيءَ وٽ به ايترو ڪانه ايندي هئي، جيترو هن رن وٽ ويندي هئي.“ رحمت کي به وسريل ڳالهه ياد آئي.
”پر امان، سلمه جهڙي ٻي ڇوڪري ڏکي ملندو.“ ذڪيه هيسيل لهجي ۾ احتجاج ڪيو.
”ائي بس ڪر... اسان جي انور کي ڪا ڇوڪرين جي کوٽ. جتان گهرندو اتان ملندس، پڙهيل ڳڙهيل آ نوڪريءَ وارو آ.“ شريف خاتون وري شروع ٿي.
ذڪيه چپ.
”پر ادي هاڻي ڪندو ڇا؟“ رحمت ڳالهه جو رخ ٻئي پاسي مڙندي ڏسي واپس مقصد تي آئي.
”ڪنديس وري ڇا؟ وڃي ٻوٿ تي منڊي ۽ موڙو اڇلي ايندي سانس، ڪونه کپي اسان کي سندن ڌيءَ.“
شريف خاتونءَ جي آواز ۾ ڪاوڙ هئي.
”ها امان ها... ادا لاءِ ڪو ڇوڪريون کٽيون.“ زاهده ٻيهر ماءُ کي ٽيڪر ڏني.
”ها ادي شريف خاتون چوندا آهن ته ڌونئري ۾ هجي ها ته ڌڻي نه ڇڏين ها... سو اڳ جو مڱڻو ٽٽو آهي ته پڪ ڪا ڳالهه هوندي.“ رحمت ٻيهر لانڍ ٻڌي.
”ڇوڪري پڪ چال جي خراب هوندي نه ته هوند ڪير اهڙي ڇوڪري ڇڏي ها!“
”ها لڳي مڙئي ايئن ٿو. اچي بچل ماءُ ته کوٽينديسانس.“
”ها امان برقعو به ته ڪونه اوڍيندي آ.“ زاهده ڪڇي.
”ها پٽ اهي رنون رڳو ڏسڻ ۾ ساديون هونديون آهن نه ته اندر ۾ ابليس هونديون آهن. شڪر آ رب جو، جو ادي بچل ماءُ ڳالهه ڪئي نه ته اڳتي الائي ڇا ٿئي ها. آءٌ ته صبحاڻي وڃي ٿي ٽپڙ اڇلي اچان ته پنهنجي رن پاڻ وٽ سوگهي ڪن، ڪونه گهرجي اسان کي اهڙي بدڪار.“
سلمه چپ هئي، نه نيڻن ۾ نير هئس نه چپن تي سڏڪا.
بس حيران! اڄ سندس ٻيو مڱڻو ٽُٽو هو. بي ڏوهي هوندي به سندس پاند آلو ٿيو هو.
پهرين مڱڻي جي ٽٽڻ ڀيري رني به هئي ته سڏڪي به هئي پر هن ڀيري ته ماٺ هئي... خاموش! پل لاءِ ايئن لڳو ڄڻ پنڊ پاهڻ ٿي وئي هجي پر پوءِ ڄڻ ڪنهن منتر ڦوڪي جادو ختم ڪري ڇڏيو هجيس ۽ معمول جيان ڪم ڪار ڪرڻ لڳي. ڄڻ ڪا اڻ ٿيڻي ڳالهه نه ٿي هجي.
باقي ماڻس جي اکين ۾ لڙڪ به هئا ۽ پڻس جي منهن جي گهنجن ۾ واڌارو، پنهنجي عمر کان ڏهه ورهيه وڏو نظر اچڻ لڳو.
”هوند اسان اڳ ۾ سندس بار لاهيون ها!“ پڻس ڌيمي لهجي ۾ چيو.
”چوندا آهن ته تر جي گُٿي سو چوٽون کائي، سو اسان کي ڪهڙي ڄاڻ ته ثريا جو سوچيندي، سلمه کي ٿا اوجهڙ ۾ اڇليون.“ ماڻس وراڻيو.
”ٻه مڱڻا ٽُٽا آهن، نه ڄاڻ ماڻهو ڇا چوندا هوندا؟“ پڻس جي اکين ۾ پاڻي تري آيو.
”نه سلمه جا پيءُ دل نه لاهه... اسان جي سلمه کي هر ڪو سڃاڻي سڀني کي ڄاڻ آهي ته سٺي ۽ سلجهيل نينگر آهي. ڪو به ته عيب ڪونهيس.“ ماڻس سندس پيءُ کي آٿت ڏنو.
”ڪيڏي نه ڳهيلي آهي امان، چئي ٿي ته مون ۾ ڪو عيب ڪونهي، ٻه مڱڻا ٽُٽڻ گهٽ عيب آهي، گهٽ مهڻو آهي.“
سلمه ماءُ پيءُ جون ڳالهيون ٻڌي ويچارڻ لڳي. ايئن لڳس ڄڻ ڦٽ مٿان کرنڊ ڪنهن لاهي ڦٽو ڪيو هجيس.
پهريون مڱڻو ياد اچي ويس. جڏهن سندس آڱر ۾ منڊي وجهي، کيس مسعود سان ٻنڌڻ ۾ ٻڌو ويو هو. ان وقت پاڻ کي ڪيترو ته اتاهون سمجهيو هئائين، ڪيترو نه بلند. سڀني جيڏين سرتين ۾ پهرين هئي جنهن جو مڱڻو ٿيو هو.
سندس سڀني جيڏين سرتين کيس لڪ ڇپ ۾ واڌايون ڏنيون هيون. هن وقت هن اهو به محسوس ڪيو هو ته سندس ساهيڙين جي اکين ۾ حسرت به هئي ته هلڪو هلڪو ساڙ به. ۽ اهو سوچي تهائين سندس ڳاٽ اوچو ٿي ويو هو پر رات جو کانئس وڏي ڀيڻ ثريا جي هنڌ مان روئڻ جو آواز ٻڌي ٿورو ٿورو ڏک به ٿيو هئس.
ثريا جيتوڻيڪ کائنس چار سال وڏي هئي، پر سندس مڱڻو اڳ ٿيو هو. ڪارڻ اهو هو جو ثريا جي مُک تي ماتا جا چِٽا هئا ۽ شڪل ۾ پوري ساري هئي.
ماءٌ ثريا جو ڏک به محسوس ڪيو، پر مجبور هئي آخر ڪري به ڇا ها؟ چئن نياڻين جي ماءُ هئي.
”في الحال مڱڻو ته ٿي وڃي، شادي کڻي اڳ ۾ ثريا جي ڪنداسين.“ ماڻس ويچاريو هو.
وقت گذرڻ لڳو. ثريا جي وارن ۾ اڇاڻ اچي لڳي پر ڪا مِٽي ڪانه آئي ۽ پوءِ مسعود جن به گهر ڪئي ڪيترو ويهن ها!
”آخر ڪجي ڇا؟“ هڪ وار ماڻس سندس پيءُ کان پڇيو.
”ثريا جي ماءُ چئين ته ٿورو صبر ڪن، جيئن وڏيءَ جو بار پهرين لاهيون.“ ثريا جي پيءُ جو جواب هئو. کيس به ته ڌيءَ جو احساس هو ۽ سندس محروميت جي ڄاڻ به هئي ۽ هن اهو به نٿي چاهيو ته متان وڏي ڌيءَ جي دل ۾ هيڪاري احساس ڪمتري پيدا ٿئي ۽ ماڻهو به ٽوڪون ڪن ته وڏي کي ڇڏي ننڍيءَ کي ٿو پرڻائي.
اهو ساڳيو جواب ٽي ڀيرا دهرايو ويو، ۽ پوءِ هڪ ڏينهن منڊي ۽ ڪپڙا واپس گهر پهچي ويا. ان ڏينهن سلمه کي ڄاڻ پئي ته قيامت ڇا ٿيندي آ. ان ڏينهن هن ڳوڙها به ڳاڙهيا ته رُني به. ۽ سندس اهو ڳاٽ جو ڪنهن ڏينهن مٿي هو جهڪڻ لڳو. جيڏين سرتين جون همدرديون ويتر ڄڻ ڦٽن تي لوڻ ٻرڪنديون هيس ۽ کيس ايئن ڀاسندو هئو ته ڄڻ کيس ڏسي سندس ئي شاگردياڻيون هڪ ٻئي جي ڪن ۾ سُس پُس ڪري اشارا ڪنديون هجن. دل چاهيندي هئس ته سوڙ ۾ منهن لڪائي سمهي رهي ڪنهن جي اڳيان به نه اچي ۽ ڀيڻس ثريا ته ڏٺي ڪانه وڻندي هيس. اها ئي ته سندس راهه ۾ رڪاوٽ هئي ”سماج جي ديوار“ جنهن سندس ۽ مسعود جي ميلاپ کي اصل لاءِ وڇوڙو بڻائي ڇڏيو هو.
وقت گذرڻ لڳو ۽ چوندا آهن ته وقت ئي سڀ کان وڏو مرهم هوندو آهي، سلمه جي رهنڊ تي به وقت جي مرهم کرنڊ ٻڌي ڇڏيو.
انهن ئي ڏينهن سندن ئي هڪ رنڙ مائٽ جي مِٽي ثريا لاءِ اچي وئي. مائٽن ثريا جو بار لاٿو هاڻي سلمه ۽ ان کان ٻن ننڍين ڀينرن جي ڳڻتي هئي. سلمه سهڻي ۽ سليقه مند ته هئي، تنهن جي هڪ هنڌان مٽي اچي وئي.
ٻيهر سندس آڱر ۾ منڊي وڌي وئي.
هاڻي ته سندس ڏاج پڻ تيار هو پر اڄ؟ وري سندس مڱڻو به ٽُٽي پيو.
منڊي ۽ موڙو سندس اڳيان واپس پيو هو.
(پروفيسر تنوير جوڻيجو جي ڪهاڻين جي مجموعي ”عيبن هاڻي“، تان ورتل)