ٿرٿراندرٿاڪ

ٿر۽ پارڪرڌرتيءَ تي ڌڻي تعالى جو اهڙو لقاءُ آهن جنهن کي هرڏسندڙ پاٻوهه ۽ پيارڀري نظر سان ڏسي ٿو.اهو قرب ۽ اولانڀو ڏسي هرماڻهو ٿرپارڪر تي موهت ٿي پوي ٿو.ٿرپارڪر جيڪو ڪڏهن ڏڪارن ۾ ته ڪڏهن ماڪڙجي وبائن جي هچائن هيٺ رهيو آهي ۽ ڪڏهن ان تي انساني هچائون به نازل ٿينديون رهيون آهن. انساني هچائون ڳاڙه ڳلين ڳجهن وانگي ٿرجي ڪنواري ڌرتيءَ کي ڳڙڪائڻ جي چڪر ۾ واڳونءَ وات ڦاڙي لاماراڏينديون وتنديون آهن ڪڏهن ٿرجي وسيلن سان مالامال ڌرتيءَ تي پنهنجا خوني چنبا وقتي طور ڄمائي وٺنديون آهن پرنيٺ اهڙين قوتن کي شڪست ٿي آهي ۽ ٿرپارڪر جي رهاڪن ، جن به پنهنجي سيل ۽ ست کي قائم رکيو آهي اهي دائم آهن ٻيا ڪيئي ڀڄي ويا ته ڪي وري تواريخ جي دزخاني ۾ ڌوڙ بنجي ويا.ٿرپارڪر جي ٻهڳڻ ڌرتي جنهن جا نت نرالا طبعي ڀاڱا آهن، جن ۾ جرَجي پاڻيءَ جي سطح به الڳ الڳ آهي ته جهرجهنگ ۽ سيمون به الڳ الڳ آهن. جهنگلي جيوت به نرالي آهي ته اوڀڙبه انيڪ قسمن جي ٿئي ٿي. ٿرجون ڀٽون ، ڏهر،نوڻيون، مڙها، مندر، مگريا، ڏاهريون، ڳاٽ ، پوڇانڊا، ٻُڪڙون، ور، اوچاها، ڦنگهه، ناکون، ترايون ، ٽوڀا، ڊها، تليون سڀئي گڏجي جيڪو ماحول جوڙين ٿيون ان ماحول اندر رڳو سونهن ئي سونهن آهي ، امن ئي امن آهي، انسانيت ئي انسانيت آهي، مهذپڻو ۽ تهذيب آهي ۽ سڀ کان وڌيڪ اهو ته ڀرم آهي جنهن سان بُک به ڀلي لڳندي آهي. تاريخي ماڳن مڪانن ۾ جين مت جا ڏهرا، ڀوڏيسر جي مسجد، ميرن جا اڏايل قلعا، ڪانڌلڪوٽ ، نهٽي، ڪيرٽي جو ٺڪراٺو، جوڳي مڙهي، مارئي جو کوه اهڙااهڃاڻ آهن جن کي ڏسي هرهڪ ماڻهو حيرت ۾ پئجي وڃي ٿو.جين مت جي هاڪ جي ڪري هتي امن پسندي ۽ خوشحالي تمام گهڻي رهي آهي. پاري نگرجو بندرگاه ان خوشحاليءَ جو هڪڙو ماڳ هوندو هو.مارئي جو داستان، سڏونت سارنگا جي آکاڻي، هوٿل ۽ اُڍي جي قرب ڪهاڻي، ڍولي ماروئل جي ڳالهه ، ڀرئي گاروڙي جو قصو، پاراسر رشيءَ جي المياتي آکاڻي، سڀئي جمالياتي ونڊ ورڇ ۽ تخليقي اظهارجا ڀلوڙ نمونا آهن.قدرتي وٿن مان ڪارونجهر جابلو ڇپرهن ڌرتيءَ جو نيارو نماءُ آهي جنهن جو مٽ دنيا جو ڪوئي ڏونگر ناهي. اهڙي من موهڻي ڌرتيءَ جي وڏي ڳوٺ وڪڙيئي ۾ جنم وٺڻ منهنجي لاءِ سڀاڳ هو ۽ اتي ٻاراتڻ کان وٺي اڄ تائين رهڻ ۽ ڪم ڪرڻ جي ڪري ٿراهڙو ته انگ انگ ۾ رچي ويو آهي جو هرڳالهه ڪندي ٿر۽ پارڪر جي ڳالهه زبان تي ۽ قلم تي تريو ٿي اچي. ٿرمون لاءِ وڏواسراررهيو آهي جيتوڻيڪ ان جي هرحصي جي مون زيارت ڪئي آهي ۽ ڀٽ ڀٽ ۽ ڏهرڏهر جي ڏيک کي روح جي گهراين تائين هيٺ لاٿو آهي.انهن قدرتي مظهرن جي وچ ۾ موجود لوڪ گيتن، لوڪ ناچ ۽ مور جي جهينگورمن کي اهڙو موهت ڪيو آهي جو سونهن سنوريو ٿراسان جي روح ۾ سمائجي ويو آهي ۽ اسين ان جي وشالتا۾ گم ٿي ويا آهيون. انهي گمنامي اسان کي دنيا ۾ نيڪ نامي عطا ڪئي آهي. ٿرجو اسان جهڙن اٻوجهه ماڻهن تي اهو ٿورو آهي جنهن اسان جي ڪم علميءَ تي ڍڪ رکيوآهي. ٿرڏسڻ ، ٿربابت ڄاڻ حاصل ڪرڻ هرباذوق ماڻهوءَ جو شوق رهيو آهي. ڪيئي ڪتاب به لکيا ويا آهن ته ڪيتريون ڪهاڻيون اڃا به اڻ لکيل آهن. اهڙن ڪتابن ۾ ڪپتان رئڪس جو ڪتاب ”ٿر۽ پارڪرجا يادگيرا“، ڪرنل جيمس ٽاڊ جو ”راجستان جي پراچينتا ۽ تواريخ“ حڪيم مولوي نجم الغني جو ”تاريخ راجگان هند“ استاد رائچند جو ”تاريخ ريگستان“ اساسي ڪتاب آهن جن ۾ هن علائقي جي بنيادي ڄاڻ آهي ته ان کان وڌيڪ ڄاڻ صدري زباني ورثي ۾ آهي جيڪو سوين سگهڙ مردن توڙي سگهڙ عورتن کي برزبان ياد آهي. انهي لوڪ ورثي ۾ لوڪ ڏاهپ جا ملهائتا موتي موجود آهن جن جي آبداري اڃا تائين ساڳي چمڪ دمڪ سان برقرارآهي. مون به ٿر بابت سڀڪجهه ٿر جي انهي قدرتي ماحول کان سکيو يا وري ٿرجي انهن سٻوجهه سگهڙن کان جن جو من پلر پاڻيءَ جيان پاڪ صاف آهي. مرحوم ساهڙٿيٻي کان محمد قاسم راهومي تائين سگهڙن جو هڪڙووڏو سلسلو آهي جنهن معنى جا موتي ڪچهرين ۾ عام جام ونڊيا ورڇيا ۽ وراهيا.منهنجي والد صاحب غلام محمد جنجهي به مونکي راجسٿاني ادب جي اهڙين اهڙين وٿن سان متعارف ڪرايوجن جو مٽ نه آهي. هو جڏهن ٿري دوها پنهنجي مخصوص انداز ۾ چوندو هوته ايئن محسوس ٿيندو هو ته ڀلي چئوماسي ۾ ڀٽياڻي ارڙاٽا ڪري وهي رهي آهي. امان سانئڻ به شاه جا بيت ۽ وايون ، خاص طور سُرمارئي مان، جڏهن جهونگاريندي هئي ته ٿر جي معنى سولي سمجهه ۾ ايندي هئي. اهڙي طرح مراد فقير، موهن ڀڳت ،حسين فقير، مائي ڀاڳي ، شادي فقير، ٻُڍو فقير، صادق فقير، ممون فقير، سبحان فقير، مصري ڏيپلائي، احمد ڏيپلائي ، ڀڳت سالورام، ڪريم فقير، شفيع فقير، رجب فقير، ڀڳڙي ناچيز، بصر ڀڳت، اسلم فقير،عباس فقير، نزاڪت ۽ راحت صادق فقير، مائي ڍائي، عارب فقير، نذرمحمد رامسريئي،زوارفقير جنهن محبت سان ٿرکي ڳاتو آهي ان مان به ٿرجو نيارو تصور روح جي اٿاهه گهراين مان پنهنجي منفرد شڪل ۾ اڀري ٿو. اها سموري ڪلاٿر۾ ئي موجود آهي تنهنڪري ٿر جي تعليم ۽ ٿرپارڪر جو اڀياس به ٿر۾ ئي سمايل آهي. ٿرخوشحال آهي ته هرڪنهن جي ڌيان جو مرڪز آهي ۽ جڏهن ڏولائي جي ڏينهن مان گذري ٿو ته به دنيا متوجه ٿئي ٿي.اهڙي طرح ٿراسانجي سڃاڻپ آهي. اسين ٿرکانسواءِ ڪجهه به ناهيون. ٿر جو ماڻهو ننگي به آهي ته غيرتمند به آهي. سون تي سيڻ مٽڻ سندس ريت ناهي. سون چاندي، ڌن دولت ٿري ماڻهو جي من کي هرکائي نه سگهيون آهي، سواءِ چند ماڻهن جي ، جيڪي هرهنڌ ٿرجي نالي ۾ ڪشتو کڻيو بيٺا آهن ۽ ڪوڙيون سچيون ڳالهيون ٻُڌائي پاڻ کي برائي فروخت جو رنگين ليبل لڳائي گهمي رهيا آهن. ٿري ماڻهوءَ جي پرامن ۽ آسودي مزاج کي آفت زدگي، بک ۽ بدحالي بگاڙي نه سگهيون، نه سندس مزاج ۾ ڏوهاري ذهنيت جون ڏهيون نروار ٿيون آهن نه وري هو پنڻ جي پنج ڪڻيءَ جو پينار ٿيو آهي. اها سگهه ٿرجي صديون پراڻي خوشحاليءَ جي ڪري ٿري ماڻهن ۾ آهي اها خوشحالي جنهن ۾ ٿر جي سموري ڏاکڻي پٽيءَ ۾ ڀريون تُريون بيچ آباديون هونيون هيون، ڪجلاسر جهڙا ترڻ سر هونداهئا جن تي مرد توڙي عورتون سون جي تعداد۾ اچي وهنجنداهئا. اها ان جڳ جي ڳالهه آهي جڏهن يورپي لوڪ اڃا وار کي به هٿ نه لائيندا هئا.هاڻي ٿرجي معدني دولت سانگي ڪمپنين جا ڪٽڪ اچي ٿر ۾ لٿا آهن .مارڪيٽ جون اهي ممون ٿرجي سُکئي ستابي ۽ شانت ماحول کي ڪٿي وڃي پهچائيندا؟ اهوئي هن وقت جو ۽ مستقبل جو اهم سوال آهي. پيار جو هي پورهيو ٿر۽ پارڪرکي ننڍڙي ڀيٽا آهي جيڪا اميد ته قبول پوندي. هن ڪم ۾ منهنجي ساٿ ڏيڻ لاءِ آئون پنهنجي پياري منصورمڱرئي ۽ پياري شواڻي جو ٿورائتو آهيان جن جي ڪوششن سان هن ڪم ڪتابي شڪل اختيار ڪئي پر هي پورهيو ڪڏهن به ڇپجي نروارنه ٿي سگهي جيڪڏهن سنڌيا پبليڪيشن جو سرواڻ منهنجو پيارو دوست عقيل عباس سومرو ڇپائيءَ جي ذميواري پنهنجي سر نه کڻي ها. آئون سندس ٿورائتو آهيان. هي ڪتاب جڏهن ڇپجي نروار ٿي رهيو آهي ته ضرورت اها ٿي محسوس ٿئي ٿي ته ٿرتي اڃا به وڌيڪ لکيووڃي ڇاڪاڻ ته ٿرهن وقت دنيا جي نگاهن جومرڪز بنيل آهي. تواريخ جي اهڙي موڙ تي هيءَ ننڍڙي ڀيٽا شل قبول پوي.

[b]نوراحمد جنجهي
[/b]جنجهي هائوس، ڌرماڻي ڪالوني، مٺي ٿرپارڪر.

لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

ٿر کي ڀانيون ٿوڪ