ڪارونجهر جون نديون
انهن آبگاهن کانسواءِ ڪجهه مشهور نديون به آهن جيڪي برسات جي موسم ۾ جڏهن ارڙاٽ ڪري اُٿلن ٿيون ته سمورو پارڪر پنهنجي خوشحال مستقبل جا خواب اُڻڻ شروع ڪري ٿو. اهي نديون هي آهن؛
1. گوڙڌرو ندي: هيءَ ندي ڪارونجهر ڏونگر مان نڪري ٿي ۽ اٽڪل سوا ڪلوميٽر پنڌ طئه ڪري ڀٽياڻي ندي سان اچي ملي ٿي. هن نديءَ جي منڍ کان هن سان گڏوگڏ هڪ ننڍي نئن وهي ٿي جيڪا هن جي ڇاڙهه آهي. گوڙڌرو هن علائقي جي سڀ کان وڏي ندي آهي ڇاڪاڻ ته اها ججهي علائقي کي سيراب ڪري ٿي ڀٽياڻي نديءَ سان گڏجڻ کانپوءِ هيءَ ندي 10 ڪ م تائين وڃي لهواري پٽ ۾ وڃي لهي ٿي جيڪو مٽيهاڻو زرخيز ميدان آهي.
2. ڀٽياڻي ندي: هن نديءَ تي نالو ڪارونجهر جي راڻي جي گهر واري ”اُما ڀٽياڻي“ جي نالي پويان پيو، ڇاڪاڻ ته اها انتهائي ڏاهي عورت هئي ۽ ست چڙهي هئي. هيءَ ندي ڪارونجهر جي گرينائيٽ واري پٿر مان ارڙاٽا ڪندي وهي ٿي. جبل جي هنج ۾ اها ويڪري ماٿريءَ جي شڪل اختيار ڪري ٿي. تنهنکانپوءِ هي۽ ندي گوڙڌري سان ملڻ کانپوءِ ڏونگري ۽ پپڙيئي ڳوٺ جي وچ مان ٿيندي 10 ڪ م تائين هلي وڃي ٿي.هيءَ ندي ڪارونجهر جي اترئين ۽ مرڪزواري تمام وسيع علائقي کي سيراب ڪري ٿي . پنهنجي پٿرائين وهڪري کان پري، ڀٽياڻي ندي جو پيٽ جيڪواٽڪل 300 ميٽرويڪرو آهي، تنهن جا ٻئي ڪپرا گرينائيٽ پٿرن جا آهن .سو ٻنهي پاسن کان گوڙڌرو ۽ ڀٽياڻي ندي ۽ ڪارونجهر جو ڏونگر ننگر شهر کي پنهنجي هنج ۾ سميٽي جهلين ٿا.
3. مئو ندي: هيءَ ندي نسبتن ننڍي ندي آهي جيڪا جبل جي هنج جي اتر، اتراولهه ۾ پوروڇوٽ وهي ٿي. هيءَ ندي جبل جي هنج کي 4 ڪ م تائين وڪوڙي جهلي ٿي ، تنهنکانپوءِ 1.5 ڪ م تائين اتر اوڀر رخ ۾ وهي ٿي ۽ اڳتي کوٺ مئو کان اولهه طرفان وهندي انهي علائقي ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. نديءَ جو پيٽ اٽڪل 20 کان 80 ميٽر ويڪرو آهي جيڪووچٿري کان ويندي ٿلهي واريءَ وارو آهي.
4. ملجي جي وانڍئي جي ندي: ننگرپارڪر کان اولهه ۾ سفر ڪندي اٽڪل 5 ڪلوميٽر جي مفاصلي تي ملجي جي وانڍئي جي ندي پار ڪريون ٿا. هيءَ ننڍڙي ندي آهي ۽ اتر اولهه جي رخ ۾ وهي ٿي. هيءَ ندي ڪارونجهر مان نڪري ٿي. پهرين ٻن ڪلوميٽرن ۾ هن ۾ ٻيون ڪيتريون ئي ننڍڙيون نيون اچي داخل ٿين ٿيون. ڪل 15 ڪلوميٽر مفاصلو طئه ڪري، ڳوٺ ملجي جي وانڍئي جي اولهه ۾ کيڙاپ علائقي ۾ ڇوڙ ڪري ٿي.
5. مونڌري جي ندي: هيءَ ندي ڪارونجهر جي بلڪل اولهه مان نڪري ٿي ۽ اتر ۾ اٽڪل 13 ڪلوميٽرن تائين وهندي اهڙي ميدان ۾ وڃي ڇوڙ ڪري ٿي جيڪو جون کان نومبر تائين لوڻاٺي پاڻيءَ سان ڀريل هوندو آهي. اهو حصو رڻ ڪڇ جو حصو آهي.
6. کاروڙي جي ندي: هيءَ ندي به ڪارونجهر جبل جي اولهه مان نڪري ٿي. جبل جي هنج مان ٿيندي اٽڪل 10 فاصلو فاصلو طئه ڪري، مونڌري ۽ کاروڙي جي وچ مان اتر اولهه جي رخ ۾ وهندي رڻ ڪڇ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي.
7. سودراڻ ندي: هي۽ ندي ، ڪارونجهر جبل مان نگرپارڪر شهر کان ڏکڻ اولهه ۾ 6 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي نڪري ٿي. 15 ڪلوميٽر مفاصلو طئي ڪري، رڻ ڪڇ ۾ وڃي ڇوڙ ڪري ٿي.
8. آڌيگام جي ندي: ڪارونجهر جي ننڍڙين ٽڪرين مان نڪري، ڏکڻ اولهه رخ ۾ هموار وهي ٿي. هي ءَ ندي ڪارونجهر جي ٻئي طرف آهي، يعني هڪ طرفان ننگرپارڪر جو شهر آهي ته ان جي ٻئي طرف هي ندي آهي. ننگرپارڪر کان 9.5 ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي، جبل جي هنج مان نڪرندڙ ڪيتريون نيون هن نديءَ ۾ اچي داخل ٿين ٿيون. 10 ڪلوميٽرن جو پنڌ طئه ڪري هيءَ ندي رڻ ڪڇ جي ڀرواري ميدان ۾ ڇوڙ ڪري ٿي.
9. جنجهو ندي: هيءَ ندي به ننگرپارڪر شهر جي ٻئي ڀر يعني ڏکڻ ، ڏکڻ اولهه مان نڪري ٿي. اڪثرڪري آڌيگام نديءَ جي پوروڇوٽ وهي ٿي. هن ۾ ڪيتريون نيون اچي داخل ٿين ٿيون.. 12 ڪلوميٽرن جو مفاصلو طئي ڪري، رڻ ڪڇ جي ڀرواري ميدان ۾ ڇوڙ ڪري ٿي.
10. ڪاسٻي واري ندي: هيءَ ندي به ڪارونجهر جي ڏکڻ ڏکڻ اوڀر مان نڪري ٿي. هن نديءَ جي نڪرڻ جو هنڌ ننگرپارڪر شهر کان 4.5 ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي آهي. هيءَ ندي ڏکڻ اوڀر رخ ۾ وهندي ، ڳوٺ ڪاسٻي جي ڀرواري ميدان ۾ ڇوڙڪري ٿي.
11. سوراچند ندي: هيءَ ندي به جبل جي ٻئي طرف آهي ۽ ننگرپارڪر شهر کان 5 ڪلوميٽر ڏکڻ اوڀر ۾ نڪري ٿي. منڍ ۾ ٻن ڪلوميٽرن تائين هيءَ ندي ڪاسٻي نديءَ جي پوروڇوٽ وهي ٿي، تنهنکانپوءِ اوڀر طرف مڙي وڃي ٿي ۽ رڻ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. اتر اولهه مان هڪ شاخ نڪري ، جبل جي هنج کان اٽڪل 12 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي هن ۾ پوي ٿي. هيءَ ندي رڻ جي آسپاس ۽ سوراچند ڳوٺ جي اتر مان لنگهي ٿي.
12. گهرٽياري ندي: گهرٽي جنڊ يا چڪيءَ کي چوندا آهن . هن نديءَ جي ڪپ تي مختلف ڪمن لاءِ جنڊ پيٺا ويندا هئا جن جو آواز ڏور کان ٻُڌڻ ۾ ايندو هو تنهنڪري هن نديءَ کي گهرٽياري سڏيو ويندو آهي. ننگرپارڪر کان اٽڪل 3.5 ڪ م جي مفاصلي تي ، هيءَ ندي اوڀر طرف کان ڪارونجهر مان نڪري ٿي. جبل جي هنج مان 2 ڪ م تائين وهڻ کان پوءِ ، وي نالي سان ملي ٿي ۽ ساڳي رخ ۾ 2 ڪ م تائين وهي ٿي. تنهنکان پوءِ اوڀر طرف مُڙي ٿي ۽ 2.5 ڪ م کن مفاصلو طئي ڪري، ڪيترين ئي ڇاڙن ۾ ورهائجي سنئين پٽ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي.
13. ٻولڙائي ندي: هيءَ چتراسر نديءَ جي ٽن شاخن مان هڪ شاخ آهي، جنهن تي راڻپور بند ٻڌو ويو آهي. هيءَ ندي ننگرپارڪر شهر کان اٽڪل 8 ڪ م اوڀر ۾ آهي.
14. ڦوڳڙياڻي ندي: ڪولهين جو هڪ پاڙو آهي ڦوڳڙي آهي جنهن جي نالي پويان هن نديءَ تي اهو نالو پيو.هيءَ ندي چتراسر جي ٻي شاخ آهي ۽ ڪنهن حد تائين ٻولڙائيءَ جي پوروڇوٽ آهي. هيءَ ندي ڏکڻ اوڀر رخ ۾ 1.5 ڪ م وهي ٿي تنهنکانپوءَ اوڀر رخ ۾ مُنو ڪلو ميٽر وهي ٿي، تان جو ٻولڙائيءَ سان گڏجي چتراسر ۾ ملي ٿي. هيءَ تمام ننڍڙي ۽ سوڙهي ندي آهي.
15. مهرو ڪولهي ندي: هيءَ چتراسر جي ٽين شاخ آهي. فورگريريئن يا ڦوڳرياڻي ندي جي اتر ۾ يا مهري ڪولهيءَ کان اڳڀرو هيءُ 3.5 ڪ م جو ننڍڙو سنئون سنواٽو وهڪرو آهي. هيءَ ندي ڏکڻ اوڀر ڏانهن وهندي، چتراسر جو حصو ٿي وڃي ٿي.
16. چتراسر ندي: هيءَ ندي ننگرپارڪر جي اوڀر ۾ آهي. هيءَ ندي ڪارونجهر جي اڀرندين ڏونگرين جي وچ ۾ وڏي ندي آهي. ٻولڙائي ، فو ڳرياڻي ۽ مهرو ڪولهي نديون ملي چتراسر نديءَ کي جنم ڏين ٿيون . اتر اولهه ۾ وهندڙ هن جو وهڪرو سنئون سنواٽو ۽ تانگهو آهي پر ڇيڙي وٽ اتر کان ڏکڻ ڏانهن مُڙي ٿي. اٽڪل 5.5 ڪ م مفاصلو طئي ڪري، هيءَ ندي راڻپور ڳوٺ جي سڌي ميدان ۾ وڃي ڇوڙ ڪري ٿي.