ڀيڄ ڀُنيءَ جي خوشبوءِ جو شاعر [ماٺيڻو اوٺو]
سِتارن جي سيج تي، سُتس ساري رات،
پڌري ٿي پرڀات، چُمِيندي ڪنهن چنڊَ کي!
ماٺيڻو اوٺو، ٿر جو شاعر هو ۽ هن جي شاعريءَ ۾ جيتوڻيڪ اُها گرمجوشي ناهي، جيڪا اُتر سنڌ جي شاعرن جي لهجي ۾ هوندي آهي، پر هُن جي شاعريءَ ۾ مينهن وساڙي جي نزاڪت ۽ ڀيڄ ڀنيءَ جي خوشبوءِ سان گڏ سنڌ سان محبت ۽ ڪن ڪن شعرن ۾ لاڙ جي چوٽيءَ جي شاعر مولوي احمد ملاح جي تجنيس ملي ٿي. اُن جو هڪ مثال سندس هيٺيون غزل آهي. اُن غزل ۾ جيتوڻيڪ تخيل جي بُلند پروازي ايڏي ناهي، پوءِ به تجنيس حرفي قهر جي آهي:
رات پوئينءَ جو پرينءَ جا پيار ايندا ياد ويا،
دلربا جا دل مٿي ديدار ايندا ياد ويا،
جي حبيبن وٽ هِنيون قابو هُيو قيديءَ مثل،
تن عجيبن جا عجب اسرار ايندا ياد ويا،
ناز مان نازڪ بدن ڇوڙي ڇَتا، ڇيرا هنيا،
وقت اُن جا وِرهه ۾ وهنوار ايندا ياد ويا.
ري خنجر خالي هٿين قهري، نگاهن هو ڪُٺو،
تن نشيلين جا نظر نروار ايندا ياد ويا.
ياد ’ماٺيڻا‘ مٺي محبوب جي ماريو ڇڏي،
قرب جا اقرار ۽ انڪار ايندا ياد ويا.
ماٺيڻو اوٺو منهنجو دوست هو، مون سان نظرياتي اختلاف هوندي به، هن جي شاعري سڀ کان اڳ ۾ مون پنهنجي رسالي ’پيغام‘ ۾ شايع ڪئي، جڏهن هو ميرپورخاص ۾ ايس ايل ڪاليج ۾ پڙهندو هو. اُن وقت جا معتبر رسالا ڪنهن به نئين شاعر کي شايع نه ڪندا هئا، پر ’پيغام‘ واحد رسالو هو، جنهن ۾ پهرين پهرين ماٺيڻو اوٺو، نصير مرزا، سوسن مرزا، ڪيهر شوڪت ۽ سلطانه وقاصي مسلسل شايع ٿيندا رهيا، ۽ اڄ اهي اُن منزل تي پهچي چڪا آهن، جو ڪنهن به ننڍي رسالي کي پنهنجي ڪا به شيءِ، شاعري ڏيڻ لاءِ تيار ناهن.
ماٺيڻو جڏهن هن دنيا مان هليو ويو، اُن وقت ۾ آءٌ ضياءَ شاهي آمريت جو عذاب ڪاٽيندي جيل ۾ هئس ۽ مون کي ڏهن ڦٽڪن جي سزا به ملي، مون کي حيرت ٿيندي آهي ته سنڌ جا دانشور چوندا آهن ته جي. ايم. سيد ضياءَ سان مليل هو. آءٌ انهن کي رڳو اِهو چوان ٿو ته توهان سنڌ جي جيلن جي ديوارن کان پڇو ته اُن جي سِر سِر مان جنهن ڦٽڪي جو آواز ايندو، اُهو ڦٽڪو جيئي سنڌ جي قيديءَ کي لڳو هوندو. آءٌ ڪهڙا نالا ڳڻائي ڪهڙا ڳڻايان. اُن وقت بينظير کان وٺي رسول بخش پليجي ۽ ڄام ساقيءَ تائين ڪنهن به پارٽي سربراهه کي ڪوڙا ڪو نه لڳا هئا، پر آءٌ واحد سياسي ڪارڪن هئس، جنهن کي ’جيئي سنڌ تحريڪ‘ جي سربراهه هئڻ باوجود ڏهه ڦٽڪا لڳا. اهو فيبروريءَ جو مهينو هو، جنهن ۾ ماٺيڻي کي سنڌو درياهه پنهنجي آغوش ۾ ورتو هو، اُن وقت مون لکيو هو ته ”ماٺيڻا! تون ته ڪنهن ڇوڪريءَ جي منهن موڙڻ تان پاڻ وڃائي ويٺين، پاڻ ته ٿري آهيون، راڻي جا پوئلڳ، جنهن جي رُخ موڙڻ تي ڪيئي، مُوملون چِکيا تي چڙهن ٿيون.“
هن جي شاعري سنڌ ۽ پورهيت طبقن جي لاءِ تمام وڏي شاعري آهي، پر آءٌ وقت گهٽ هئڻ ڪري صرف اُن تي اڪتفا ڪريان ٿو ته ”ماٺيڻا! تون وڇڙيو ضرور آهين، پر وسريو ناهين، وڇڙڻ مجبوري آهي، پر وسارڻ ڪميڻپ آهي.“
اُن ڪري شيخ اياز جي ايڊيٽريءَ ۾ نڪرندڙ اخبار ’برسات‘ ۾ جڏهن مون ڪالم لکڻ شروع ڪيا ته اُن جو عنوان هو ’رُوح جا ريلا‘ اُهو عنوان ماٺيڻي جي شاعريءَ مان ورتل هو. هن جيتوڻيڪ اُهو شعر وائي ڪري لکيو آهي، پر مون کي گيت لڳندو آهي:
رُوح جا ريلا، هاءِ اڪيلا!
پوءِ جڏهن منهنجي ڪالمن جو ڪتاب ڇپيو، اُن جو نالو مون ’رُوح جا ريلا‘ رکيو، آءٌ شاعريءَ جي منڪرن کي هندوستان جي عالم وزير اعظم جواهر لعل نهروءَ جو هي جملو ياد ڏياريان ٿو ته ’قومن جي سڃاڻپ شاعر ۽ فلسفي هوندا آهن، سياستدان نه.‘ اُنهن شاعرن ۾ اسان جي هن ٿر واسي شاعر جو نالو به اچي ٿو، جنهن چيو هو:
دم دم در در حق جي هر هر، جيڏا جوت جلايان ٿو،
هن ڌرتيءَ جو عاشق آهيان، ازلي نغما ڳايان ٿو.
زردارن کي زير ڪبو، هت جيئڻ لاءِ جُنون کپي،
ننڊ وِهوڙيون نازڪ دلڙيون، جوڳي ٿي جاڳايان ٿو.
ڪانئر جا ڪل ڪوٽَ ڪنبايان، ڪارونجهر جيئن اوچو قد
سِر جو سانگو لاهي، سهڻا سوريءَ کي سرچايان ٿو.
ماٺيڻي جي انهيءَ شعر سان سنڌ جي شاعري ۽ شاعرن کي سلام ڪريان ٿو، ۽ سنڌي قوم جي آزاديءَ ۽ سنڌي ٻوليءَ جي بقا جي پُر اميد رهندڙ خادم جو اعتراف ڪريان ٿو.
-