تون اڃا پيو جِئين هاءِ ڙي جيئڙا! [عبدالله سمون]
زمانو پنهنجيءَ رفتار سان گردش ڪندو، زمين جي ڦيرين گهيرين سان گڏ ماڻهن کي به مختلف ماڳن تي اُڇلائيندو رهندو آهي. آءٌ پڙهڻ سانگي حيدرآباد هليو آيس ۽ عبدالله سمون ميرپورخاص ۾ ئي رهيو. وري اسان جي ملاقات تڏهن ٿي، جڏهن آءٌ ڏکڻ ايشيا جي وڏي سياستدان ۽ عالم سائين جي. ايم. سيد جو پوئلڳ ٿي چڪو هئس ۽ عبدالله سمون ذوالفقار علي ڀُٽي جي پيپلزپارٽيءَ ۾ هليو ويو هو. مون کي جيئي سنڌ ۾ ڪو به عهدو نه هو ۽ عبدالله سمون پيپلزپارٽي تعلقي عمرڪوٽ جو صدر ٿي چڪو هو. اُها ٻي ڳالهه آهي ته آءٌ ڪو به عهدو نه هئڻ جي باوجود، سَيد جي من مندر ۾ پوڄاريءَ واري حيثيت حاصل ڪري چڪو هئس ۽ عبدالله سمي کي پ.پ اقتدار ۾ اچڻ کانپوءِ کنڊ جو ڊيپو ڏنو هو.
مون کي سدائين ڏُک رهيو آهي ته 1970ع واري ڏهاڪي ۾ ٿرپارڪر جا ٽي لازوال ماڻهو جي. ايم. سيد کان پاسيرا ٿي پيپلزپارٽيءَ ۾ ڇو هليا ويا: مولانا عبدالحق رباني، ڪامريڊ روچيرام ۽ عبدالله سمون. ڪامريڊ روچيرام ته پنهنجي وضاحت پاڻ ڪندو، پر مولانا رباني، جيڪو 1946ع جي اليڪشن ۾ ڪانگريس جي ٽڪيٽ تي مير بنده عليءَ جي سامهون اُميدوار بيٺو هو ۽ جنهن جو ورڪ ڪرڻ لاءِ هندوستان جو خوبصورت ۽ ذهين سياستدان جواهر لال نهرو ٽنڊي الهيار آيو هو. نهروءَ جي انهيءَ دوري جو ذڪر سنڌ جي نامياري اديب فضل احمد بچاڻيءَ پنهنجي ڪتاب ’اڳي ايئن هياس‘ ۾ ڪيو آهي. انهيءَ مولانا عبدالحق ربانيءَ کان مون پڇيو هو ته: ”سائين توهان پيپلزپارٽيءَ ۾ ڪيئن ويا؟“ ته هن زبردست عالم ۽ لفظن جي جاودگريءَ ۾ جڪڙيل شخصَ، مون کي چيو هو ته ”ڀٽي جي لفظن مان مون کي عبيدالله سنڌيءَ جي لفظن جي خوشبوءِ آئي هئي. “ بهرحال، مون بزرگ سمجهي، اُن وقت کيس ڪجهه به نه چيو هو- ۽ آءٌ پنهنجي راهه تي رمندو رهيس، جيڪا مون کي مخدوم بلاول جي پوئلڳ سائين جي. ايم. سيد ڏيکاري هئي. جيتوڻيڪ عبدالله سمون پ پ تعلقي عمرڪوٽ جو صدر ٿي چڪو هو، پر اسان جي ملاقات نه ٿي سگهي هئي.
هڪڙي ڏينهن اوچتو ذوالفقار علي ڀُٽي جي ڦاسيءَ کانپوءِ، منهنجي هِن [عبدالله] سان ملاقات، ميرپورخاص بار ڪائونسل ۾ ٿي. اُن وقت آءٌ ضياءَ الحق جي جيل مان تازو آزاد ٿيو هئس ۽ بار جي ميمبرن جو شڪريو ادا ڪرڻ لاءِ ويس پئي ته اوچتو هڪڙو ماڻهو مون کي ٻکين پئجي ويو. مون چِتائي ڏٺو ته عبدالله سمون هو. هن جو قد ڪاليداس جي نائيڪ وانگرَ جهُڪي چڪو هو ۽ سندس وارن تي اياز جو هي شعر پئي ٺهڪيو:
سونَ جهڙي جواني اسان کان کسي،
وارَ چاندي ڪَيئي، عُمرِ ايڏي ٺڳي!
-۽ هن جو رنگ ۽ روپ، جيڪو مون کي روهيڙي جي گل وانگيان لڳندو هو، سو وحشين هٿان لُٽيل ڪنهن ڪنيا جي بي رونق چهري جهڙو ٿي چڪو هو.
پوءِ [اڳتي هلي] مون پيپلزپارٽي عمرڪوٽ جي بانيءَ کي فُٽپاٿن تي سُتل ۽ پَٽ سٽ [خيرات] جي مانين تي گذارو ڪندي ڏٺو. آءٌ جڏهن به عمرڪوٽ ويندو هئس ته عبدالله سمون، ڊاڪٽر خوشحال جي اسپتال جي سامهون فُٽپاٿ تي ويٺو هوندو هو. آءٌ ساڻس ڪچهري ڪندو هئس ۽ هو ڪلاڪن جا ڪلاڪ مون کي مولانا آزاد ۽ جواهر لال نهروءَ تي ليڪچر ڏيندو هو، جيڪي آءٌ ويهي ٻڌندو هئس. موٽ ۾ کيس اکين جا ڳوڙها ۽ زخمي دل جا رت ڦڙا ڏيئي ايندو هئس، ڇو ته مون وٽ سڄي زندگي، ڪنهن کي ڏيڻ لاءِ اِهي ئي ٻه شيون رهيون آهن- ۽ اڄ جڏهن هو هن دنيا ۾ نه رهيو آهي ته سندس ڪيتريون يادگيريون منهنجي ذهن تي هُري آيون آهن. جيڪڏهن زندگيءَ موقعو ڏنو ته بيان ڪندس. پر هڪ ڳالهه آءٌ لکڻ ضروري ٿو سمجهان ته اسان جي پراڻن قدرن مطابق هو ڪيڏو نه عظيم اِنسان هو. مون کي فقير محمد رمضان ٻڌايو ته حيدرآباد جي هڪ هوٽل ۾ اسان وڃي ترسياسين، جتي عبدالله سمي کي الڳ ڪمرو، وِسڪيءَ جي بوتل ۽ هڪ ڪال گرل موڪلي ڏنيسين. ڪجهه وقت کانپوءِ بيري اسان کي اچي ٻڌايو ته ’سائين! هي ڪهڙو ماڻهو موڪليو اٿوَ، جو ڇوڪرِي بيڊ تي ويٺي آهي، پاڻ پٽ تي ۽ اجرڪ لاهي ڇوڪريءَ جي مٿي تي وڌي اٿس ۽ روئي پيو ۽ چوي پيو ’توکي ڏسي مون کي پنهنجي ڀيڻ پئي ياد اچي. خدارا اُٿي وڃ!‘ آءٌ ٻنهي ملڪن جي تهذيب مان بيزار آهيان، جتي عورت جي راتِ وڪامي ٿي وڃي. ڇا گانڌي ۽ آزاد اهڙيءَ آزاديءَ جا خواب ڏٺا هئا. بس منهنجي ڀيڻ! تون اُٿي وڃ ۽ مون کي ننڍي کنڊ جي ماڻهن جي فيصلن تي روئڻ ڏي!“
بهرحال، اُهو عبدالله سمون، اڄوڪي خبر مطابق هن دنيا مان هليو ويو. هن جا مون سان گهريلو لاڳاپا هئا، پر آءٌ اِن پوزيشن ۾ نه هئس ته سندس ڪا سار سنڀالَ لهي سگهان ۽ پيپلزپارٽي، جنهن جو اقتدار هميشه نااهل وڏيرن جي هٿ ۾ هوندو آهي، سي وڏيرا ڪارڪنن جي ڪٿي ٿا سارَ لهن. اُن جا زنده مثال فقير عبدالرحمان مڱريو، فقير عاشق رند ۽ عبدالله سمون آهن!