تنهنجي لاءِ ليئا، رهندا منهنجي روح ۾ ! [صادق فقير]
راڳ جا ڄاڻو پاڻ کي ’سنگيت پريمي‘ سڏين ٿا، تن کي اها خبر ناهي ته سنگيت، من رس ۽ دماغ رس ته هوندو آهي، بلڪ سنگيت، ڪن رس، اک رس، نڪ رس، ذائقا رس ۽ هٿ رس به هوندو آهي ۽ شاعر اُنهن حواسن سان محسوس ٿيل، ڇُهيل، ٻڌل، سُونگهيل ۽ چکيل شين کي لفظن جا روپ ڏئي، تخيل جي بلنديءَ سان ’زمين تان کڻي ستارن کي پٽي‘ محبوب جي سينڌ ۾ افشان ڪري وجهندو آهي. جڏهن ته ڳائڻو اُن افشان کي محبوب جي چُنيءَ ۾، مُرڪ ۾ ۽ پيشانيءَ جي پگهر جي قطرن ۾ سجائي ڇڏيندو آهي. اسان جو صادق به اهڙو ئي هو، جنهن شيخ اياز، استاد بخاري، اياز گل، ادل سومري، ولي محمد وفا، سائينداد ساند ۽ حليم باغيءَ جي تيز حواسن سان معطر ٿيل شاعريءَ کي، پنهنجي صحيح اُچار ۽ سريلي آواز سان، سنڌ جي هوائن ۾ خوشبوءِ وانگر ڦهلائي ڇڏيو.
صادق فقير، من- رس کان وڌيڪ حواس رس ڳائڻو هو. هن کي پئسي، دولت ۽ ٻي رنگ رنگيلي دنيا سان چاهه نه هو. هو ڪڏهن ڪڏهن صرف ڪجهه ساڃاهه وند ٻڌندڙن لاءِ سموري رات ڳائيندو هو. هڪ دفعي نصيرآباد ۾ هن ڳايو پئي. گهڻي ڀاڱي ماڻهو اُٿي ويا ته مون کي اُن وقت هڪ سٺي مقرر جا لفظ ياد آيا، جنهن چيو هو ته منهنجي تقرير کان اڳ ۾، ٻن قسمن جا ماڻهو اُٿي وڃن. هڪڙا اُهي: جن تازيون شاديون ڪيون آهن ۽ ٻيا اُهي، جن جي گهرن جا تالا ڪمزور هجن، ڇو ته آءٌ ڪنهن سهاڳڻ جي پِٽَ کڻڻ نٿو چاهيان ۽ نه ئي ڪنهن غريب جي گهر ۾ چوري ڪرائڻ ٿو چاهيان: ڇاڪاڻ جو مون جنهن وقت تقرير شروع ڪئي ته رات پنهنجا ڪارا وارَ ڪنهن سلفيءَ جي لاٽ جهڙي بدن تي ويڙهي ڇڏيندي ۽ سڀڪو اُن لاٽ جهڙي بدن کي ڏسڻ لاءِ مجبور هوندو ۽ اُٿي نه سگهندو‘. پر نصيرآباد جا شايد گهڻا ماڻهو تازا پرڻيل هئا يا سندن گهرن جا تالا ڪمزور هئا، سي گهڻي ڀاڱي اُٿي ويا، پر آءٌ ويٺو هئس ۽ ڪافي ٻيا دوست به ويٺل هئا. تيستائين فجر جي اذان آئي ته هڪڙي ماڻهوءَ رڙ ڪئي ته: ”سائين، مولوي اذان پيو ڏي“، ته ٻئي دوست وراڻيو ته: ”هڪ مُلون اذان پيو ڏئي ۽ ٻيو ملون [مون ڏانهن اشارو ڪندي]، صادق جي سامهون ويٺو ٻڌي“ تنهن تي صادق جواب ڏنس ته: ’هتي ويٺل هڪڙو ئي مُلو منهنجي لاءِ ڪافي آهي‘- ۽ پوءِ صادق ڳايو ۽ اذان پوري ٿيڻ بعد صادق اُٿي روانو ٿيو ۽ اِئين به ڪونه پڇيائين ته اسٽيج تي نوٽ ڪيترا آهن. يا کيس ڪرايو ڏيندا به يا نه! پيسن جي معاملي ۾ ايڏي بي پرواهيءَ جو مظاهرو مون اڳي صرف استاد منظور علي خان ۾ ڏٺو هو ۽ ان کانپوءِ صادق فقير ۾.
استاد منظور علي خان وٽ هڪ دفعي آءٌ ۽ مدد علي سنڌي، ٽنڊي آدم وياسين ۽ چيوسين ته: ’اوهان کي رهبر سنڌ [سائين جي. ايم سيد] اڄ بٺوري گهرايو آهي. اتي يومِ لطيف آهي.‘ اسان ويٺا ئي هئاسين ته هڪ شاندار ڪارِ استاد جي دروازي تي اچي بيٺي. استاد کانئن اچڻ جو سبب پڇيو. هنن جَواب ڏنو ته ’اسان کي ملڪ جي هڪڙي وڏي ماڻهوءَ موڪليو آهي، هن پنهنجي ڳوٺ ۾ سفيرن جي دعوت ڪئي آهي ۽ اوهان کي اُتي ڳائڻو آهي.‘ اُستاد منظور کيس چيو ته: ’بابا مون کي بٺوري وڃڻو آهي، اُن جي لاءِ هي ماڻهو آيا ويٺا آهن.‘ ايندڙ همراهن چيو ته ’سائين سوچيو، ڀلا بٺوري ۾ اوهان کي ڇا ملندو؟‘ استاد وراڻيو ته: ’اهو سوچيان ها ته شڪارپور ڇڏي، ڀٽائيءَ جي ڀرسان ٽنڊي آدم ۾ اچي نه رهان ها‘- ۽ پوءِ استاد اسان سان گڏ هليو، اسان وٽ گاڏي نه هئڻ سبب سنڌ جو مها ڳائڻو اسان سان گڏ بس ۾ سفر ڪري بٺوري پهتو ۽ بٺوري ۾ ڳائيندي، جڏهن هن سچل جو اهو شعر پڙهيو ته:
’هڪ جوءَ ٻي جوءِ، ڇڏين ڪين جوان .
اُهي ڀي انسان، جي ننگن تان نثار ٿيا.‘
تڏهن سائين جي. ايم. سيد اسٽيج تي ويٺي روئي ڏنو، جنهن تي اُستاد منظور علي خان مون کي چيو ته: ’اهڙو داد مون کي سفيرن جي دعوت ۾ ڪونه ملي ها. اِهي لڙڪ ناهن، پر موتيءَ داڻا آهن!‘ واقعي موتيءَ داڻن جو قدر پارکوءَ کي ئي هوندو آهي. اهڙيءَ ريت صادق جو هڪ واقعو مون کي هڪ دوست ٻڌايو ته ٿر ۾ هڪ پٽيل جي شاديءَ ۾ صادق دل کولي ڳاتو ۽ مٿس نوٽن جي برسات ٿي وئي، پر راڳ ختم ٿيڻ تي صادق هڪڙو نوٽ به نه کنيو. جنهن تي اسان کانئس سبب پڇيو ته هن وراڻيو ته ’ڳائڻ تي پيسا وٺڻ مون کي شرم ٿو اچي.‘ اهو هو اسان جي ٿر جو ٻاٻيهو صادق، جنهن جي يادگيرين جا مون وٽ دفتر ڀريل آهن، پر بي چاڪائيءَ جي ڪري ايترو لکان ٿو: شيخ مجيب، شيخ اياز جي ڪلام جي هيءَ سِٽ ’نيٺ ته ڊهندي، ڪيسين رهندي، دوکي جي ديوار‘ٻڌندي هڪ ڀيري چيو هو ته ’جي. ايم سيد! سنڌ ۾ اهڙي شاعري هوندي، سنڌ جا مرده ڇو نٿا جيئرا ٿين.‘- ۽ آءٌ به اڄ حيران ٿي چوان ٿو ته ٿر ۾ اياز جي شاعري ۽ صادق جو آواز هو، پوءِ به ٿر ۾ ڏڪار ڇو ٿي پيا!
-