پُرخلوص قومي ڪارڪن [گل محمد دَل]
مجيب الرحمان جي ورسي ملهائي ويندي، جنهن جي صدارت آءٌ ڪندس. شيخ مجيب جي شهادت کان پوءِ بنگلاديش سميت سموريءَ دنيا ۾ اُها سندس پهرين ورسي هئي.
خير شيخ مجيب جي ورسي شاندار طريقي سان ملهائي وئي. سنڌ يونيورسٽيءَ جي آرٽس فيڪلٽيءَ جو تاريخي آڊيٽوريم گيلرين سميت نوجوان ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين سان ڀريل هو. اهڙي ماحول ۾ مون اڳ پوءِ سوچڻ کان سواءِ دل کولي ڳالهايو. نتيجو اِهو نڪتو، جو آءٌ جلد ئي گرفتار ٿي، ضياءَ الحق جو مهمان [قيدي] بنجي ويس.
ڪجهه ڏينهن کان پوءِ خبر پيئي ته سنڌ يونيورسٽيءَ جا ٻه شاگرد، منهنجي گرفتاريءَ جي خلاف چاڪنگ ڪندي گرفتار ٿي آيا آهن، جن کي ڪجهه ئي ڪلاڪن اندر سرسري سماعت جي فوجي عدالت، ڦٽڪن جي سزا ڏيئي، جيل موڪلي ڇڏيو آهي. اُنهن ٻنهي شاگردن مان هڪ گل محمد دل، ٿرپارڪر جو رهاڪو هو، جنهن ٻيءَ چاڪنگ سان گڏ هڪ نئون نعرو چاڪنگ ۾ شامل ڪيو هو ته:
’سنڌو ديش سچو آ، باقي سڀ ڏچو آ!‘
گل محمد دل [هن کان اڳ به جيل ۾ ويو هو ۽ 1981ع ۾ هن] کي پنج ڦٽڪا لڳا هئا ۽ هو سزا پوري ڪري آزاد ٿي ويو. گل محمد دل، سنڌ جو اُهو پهريون شاگرد ۽ قومي ڪارڪن هو، جنهن کي سڀ کان پهرين ڦٽڪا لڳا هئا ۽ هڪ سال سزا به کاڌائين، پر هن نوجوان ڪڏهن به پنهنجيءَ اُنهيءَ قرباني جو ڪٿي به ذڪر نه ڪيو ۽ نه ئي وري ڪڏهن جيئي سنڌ اسٽوڊنٽس فيڊريشن جي ڪنهن مرڪزي عهدي تي ئي اميدوار طور بيٺو. جيستائين هُو جيئرو هو، سنڌ ۽ سيد جو سچو خادم ۽ پرخلوص ڪارڪن ٿي رهيو.
هڪ ڀيرو 1988ع جي اليڪشن وقت محترمه بينظير ڀٽو صاحبه ضلعي ٿرپارڪر جي اُن وقت جي [پيپلزپارٽيءَ جي] صدر کي چيو ته: ”آءٌ قرباني ڏيندڙ ماڻهن کي ٽڪيٽ ڏيڻ ٿي چاهيان، توهان اهڙن ڪارڪنن جا نالا ڏيو، جن [ضياءَ الحق جي دَور ۾] ڦٽڪا کاڌا هجن.“ ضلعي صدر صاحب کيس جواب ڏنو ته: ”[محترمه] پوري ضلعي ۾ سياسي بنيادن تي صرف ٽن ماڻهن ڦٽڪا کاڌا آهن ۽ اُهي ٽيئي جيئي سنڌ جا آهن: هڪ گل محمد دل، ٻيو علي حسن چانڊيو [وڪيل] ۽ ٽيون عبدالواحد آريسر. باقي پيپلزپارٽيءَ جي ڪنهن به ماڻهوءَ کي ڦٽڪا نه لڳا آهن. هاڻي اوهان کي جيڪڏهن ڪوڙا کائيندڙن کي ٽڪيٽون ڏيڻيون آهن ته جيئي سنڌ وارن کي ڏيو.“
سنڌ ۾ سڀ کان پهرين ڦٽڪا کائيندڙُ گل محمد دل، تازو گذاري ويو آهي ۽ افسوس رڳو اِهو آهي ته هُن جي جنازي نماز ۾ ڪنهن به انقلابي ۽ قومي ڪارڪن، مون سميت شرڪت نه ڪئي. آءٌ ۽ علي حسن [چانڊيو] به اطلاع جي باوجود ٻئي ڏينهن پهتاسين- ۽ نه وري ڪنهن اخبار پنهنجي مختصر خبرن واري ڪالم ۾ به هن جي لاڏاڻي جي خبر ئي هلائي هئي! ڇا اسان [هميشه] پنهنجي [قومي] ڪارڪنن سان اهو ورتاءُ ڪندا رهنداسين؟ باقي ميڊيا تي ته ميار ئي ڪهڙي، جنهن جو شيوو ئي ’پريمي جوڙن جي مشهوري‘ وڃي رهيو آهي!
-