تنھنجي آشا جيئڻ خاطر
ڪيستائين هلي ساھہ جو سلسلو،
بي قراري سمندر جيان ٿي لُڇي،
ڪھڙي ننگري وٽان ٿو مَٽي قافلو،
هيل ڳالھيون بہ ورهين جيان هن وڌيون،
ڪير ٻُڌندو ڀلا هي پُراڻو قصو.
(بخشڻ)
بخشڻ مھراڻوي سنڌ جي چيڪي مٽيءَ مان ڳوهي گهڙيل ڪنھن چٽاليءِ گاگهر جھڙو خوبصورت شاعر آهي. جنھن جي شاعريءَ جي ٻانڌڻيءَ ٻٽ تي رنگين لفظن جا ٽَنئور ٽانڪيل آهن. جن ۾ ٻانورين جي ٽارين تي ٽنڊريل ڀينگارين جھڙا رنگين خيال اُڏرندا ٿا رهن.
بخشڻ مھراڻويءَ جي شاعريءَ ۾ هن ڪائنات جون هڙئي رعنايون موجود آهن، جيڪي سندس شاعراڻيءَ اک ۾ ڪئميرا ذريعي فطرت جا سمورا عڪس ۽ منظر اُڻنديون رهن ٿيون.
بخشڻ مھراڻوي سياسي، سماجي ۽ تاريخي شعور رکندڙ هڪڙو وطن دوست صوفي شاعر آهي، جنھن جون شاعراڻيون اکيون، جڏهن مُردہ مزاج سنڌي سماج جي بيھودين ريتن رسمن جي نام نھار ڀرم تان نقاب ڦاڙي ڦِٽو ڪن ٿيون، تڏهن ''گهران ڀڄي نڪتل ڇوڪريء'' جھڙا عظيم نظم تخليق ڪن ٿيون، ۽ جڏهن اُهي مذهبي ڪٽر پڻي جي غلاف ۾ ڍڪيل اسان جي انڌي عقيدي پرستيءَ ۽ اسان جي رهزنن جھڙن روحاني پيشوائن کي بي حيائي، بزدلي ۽ موقعي پرستيءَ جي گٽرن ۾ غوطا کائيندي ڏسن ٿيون، تڏهن ''هڙتالي ڪئمپ مان'' جھڙا جيءُ جنجهوڙيندڙ نظم لکي، اسان جي سُتل ضمير کي سجاڳ ڪن ٿيون، ۽ جي تڏهن بہ اسان جاڳي ڪو جتن ڪرڻ بجاءِ رڳو خيالن جا ڪاڪ محل اڏيندا ٿا رهون تہ اُهي اسان جي اندر ۾ لوڀي ۽ نڪِمي شخص کي ''اسان ڪُجهہ ڪرڻ لاءِ فقط سوچي سگهيا آهيون'' جھڙا ڦِٽڪاري نظم لکي اگهاڙو ڪن ٿيون. يا جڏهن اسان جي لُفنگن ۽ لٻاڙي ليڊرن کي گدڙ جي کل ۾ لڪندي ڏسن ٿيون، تڏهن ''انساني حق'' جھڙا تجريدي نظم تحرير ڪري، سچ تہ هن بديءَ جي بنياد تي اڏيل سماج جي موجودہ حالتن جي هُوبھُو عڪاسي ڪن ٿيون. ۽ سنڌ جي سدائين سنگين حالتن هئڻ جي باوجود، اسان جي انتھائي بيحسيءَ جي ڪري قومي غلامي جي ڪوڙھہ ۾ ورتل، سنڌي سماج جي هر لحاظ کان نڪتل ڏيوالپڻي وارو آئينو ڏيکارڻ لاءِ ''تاريخ هارايل لشڪر جيان'' جھڙا انقلابي نظم لکن ٿيون.
بخشڻ مھراڻوي جون شاعراڻيون اکيون، زندگيءَ کي جن مختلف زواين کان ڏسن ٿيون، اُنھيءَ جي اُپٽار سندس شاهڪار نظم ''سوال'' جي ''هي ماڻھو جو جيون ڇا آهي'' ۾ ڀرپور نموني ٿيل آهي - ۽ زندگي بابت ئي سندس هڪ شعر آهي تہ؛
حياتي ننگر جو سفر ٿي لڳي،
رُڳي رُڃ، صحرا، اُڃايل اکيون.
يا:
توکان هُوندي ڌار جيئون ٿا،
جيون ڪچي گار جيئون ٿا!
بخشڻ مھراڻوي سماج ۽ تاريخ ڏانھن هڪ ذميوار ۽ باشعور شاعر هئڻ جي تصديق هيٺين نظمن ذريعي بہ ڪرائي ٿو، جن ۾ ''اُڃايل پنڌ جو پيچرو''، ''ڪير آهي، ڪو بہ نہ آهي''، ''هڪ ڊگهي ننڊ سُمھڻ جي ريھرسل'' ۽ ''درد جي ڦاسي گهاٽ تي'' بخشڻ مھراڻوي جي ڌرتيءَ ۽ سماجي تاريخ سان ڪميٽمينٽ جا واضع ثبوت آهن.
بخشڻ مھراڻوي فطرت جو نيچرل شاعر هئڻ ڪري رومينٽڪ خيالن جو ڪوي پڻ آهي، جنھن جي شاعريءَ ۾ پيار جي عالمي قدرن جي ڀرپور عڪاسي ملي ٿي. هُو پيار جي پويتر احساسن جو ترجمان پُڻ آهي ۽ پاڻ بہ پيار جي صحرا ۾ ڪنھن اُڃايل مسافر جيان ڀٽڪندو رهي ٿو. سندس دل جي درد نگر ۾ ڪيترائي احساس، ڪوماڻيل يادن جا ٿوهر بڻجي کيس زخمي ڪندا رهن ٿا. هن جون داخلي پيڙائون سندس تنھاين، مايوسين، اُداسين ۽ بي وفاين جا بند ڪتاب آهن. جن کي وڇوڙن جي دز لٽي ڇڏيو آهي. سندس اندر جي اونھاين مان نڪتل سموري ڀوڳنا جي روگ ۾ رچيل داخلي ۽ خارجي وارتائن جو ذڪر هنن نظمن ۾ بہ پسي سگهجي ٿو، ''لا حاصل جو حاصل ڇا هي''، ''ها مگر ڇا ڪجي ها مگر.......!!'' ۽ ٻين انيڪ غزلن ۽ نظمن ۾ نمايان آهن.
بخشڻ مھراڻوي داخلي وارتائن ۽ خارجي لقائن کي، پنھنجي ڏات ۽ ڏانءُ جي چڪ تي چاڙهي، سماجي شعور جي نيھائين مان رچي راس ڪري، ڪنھن ڪوري گهڙي جھڙا گيت اسان کي ارپيندو رهي ٿو.. بخشڻ مھراڻوي نہ رڳو شاعريءَ جي اُجرن رستن جو سيلاني آهي، پر هو هڪ بيحد پيار ڪندڙ انسان پُڻ آهي. بخشڻ سنڌ ملوڪ ڪمپيئر ۽ سُٺو ڳائيندڙ بہ آهي، هُو جڏهن بہ ڪنھن اسٽيج تي اچي ڪمپيئرنگ ڪري ٿو تہ سندس سحر انگيز لھجي جي لڙيءَ مان ٽڙندڙ ٽانڊاڻن جھڙا ٽھڪ، الائي ڪيترن بد نظم بزمن جون ننڊا کڙيون نگاهون پاڻ ڏي مُتوجھہ ڪري، سندن دليون گرمايو ڇڏي ۽ جڏهن ريڊيو اسٽيشن جي مائيڪ تي ويھي جذبن جي جلترنگن ذريعي لفظن جي لڙين ۾ احساس پُوئي، آواز جي ادائيگي ذريعي آڌيگام جي اَجهور ۾، مينھوڳي جي مُند ساري ٽھوڪندڙ مور جي ٽھوڪن جھڙو مڌر آواز سنڌ جي فضائن ۾ ڦھلائي ٿو، تڏهن ريڊيو ٻُڌندڙ هر ڪا دل، مٿس اڻ ڏٺي ئي عاشق ٿيو پوي.
بخشڻ مھراڻوي جي گوناگون شخصيت جا تمام گهڻا پھلو آهن. جن ۾ هزارين رنگينيون موجود آهن، جن جي هر پھلوءَ جي مُنفرد ورائٽي منجهن تخليق پڻي جو ڪارڻ آهي. سندس هڪ رُخ مون سان نينھن جو ناتو بہ آهي اسان جي وچ ۾ دوستي جا مضبوط رشتا جُڙيل آهن، جيڪي پتر وهنوار کان وٺي مُکا – ميلي ۽ ڳل ڳراٽيءَ تائين پکڙيل آهن.
بخشڻ مھراڻوي جي پُر خلوص پنھنجائپ ۽ سجيلي ساٿ تي مون کي نہ رڳو ناز ۽ فخر آهي، پر آئون سندس دوستيءَ کي پنھنجي لاءِ هڪ وڏو اعزاز ۽ اَمُلھہ سرمايو سمجهان ٿو. اسان جي هن روحاني رشتي جا ٻنڌڻ ائين ٻڌجي چُڪا آهن، جو اُنھن جي ڏورين تي يادگيريون فاصلن جا سفر طئي ڪري سار ڪيئي ڪنڊيءَ کان مھراڻي تائين هڪ وجود ٿي، اکين جي جارن ۾ پيارَ جي سپنن جا ڏيئا ٻارينديون رهن ٿيون. بڙ جي گهاٽي ڇانوَ جھڙي بخشڻ مھراڻوي جي دوستي، منھنجي لاءِ جيئن جو جواز پُڻ آهي - ۽ منھنجي انھن احساسن جي ڀرپور ترجماني، سندس ئي هي هڪ غزل ڪري ٿو تہ؛
آڌيءُ رات جو ويلو آهي،
مون جيئن چنڊ اڪيلو آهي.
تنھنجي آشا جيئڻ خاطر،
هڪڙو ئي تہ وسيلو آهي.