الطاف شيخ ڪارنر

جپان پنجويھن ورھين کانپوءِ

الطاف شيخ جپان بابت کوڙ سفرناما لکيا آھن. ھي سفرنامو 25 سالن کانپوءِ سندس جپان گهمڻ کانپوءِ جو لکيل آھي. مزاحيہ مھاڳ ۾ امتياز ابڙو لکي ٿو: ”الطاف شيخ جپان جو ملڪ ايترو گهميو آهي، جو جپانين بہ ايترو ڪون گهميو هوندو. خود جڏهن ڪو جپاني ڪنھن گهٽيءَ يا روڊ جي معاملي ۾ مُنجهي پوندو آهي ته، يڪدم پھرين پنھنجي پاسي واري کيسي مان الطاف شيخ جو سفرنامو ڪڍي پڙهندو آهي ۽ پوءِ ان گهٽيءَ جي خبر چار وٺي اڳيان وڌندو آهي. جپان جي باري ۾ الطاف شيخ جا سفرناما ايترا تہ لکيل آهن، جو هڪڙي جپانيءَ تہ باقاعدہ الطاف کي خط لکيو تہ ”اسان آخر توهان جو ڏوھ ڪھڙو ڪيو آهي... يوگنڊا تي سفرنامو ڇو نٿا لکو؟“

  • 4.5/5.0
  • 30
  • 4
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book جپان پنجويھن ورھين کانپوءِ

ڀوڳن ڀوڳن ۾

محترم الطاف شيخ مون کي اهو اعزاز بخشيندي چيو آهي ته، آئون هن جي هڪ جپاني سفرنامي تي مھاڳ لکان، سو به مزاحيه... اها ڪا نئين ڳالهه ڪانهي، ڇو ته مھاڳ هونءَ به مزاحيه هوندا آهن. توهان جيئن مھاڳ لکڻ شروع ڪنداؤ، تيئن اهو خودبخود مزاحيه ٿيندو ويندو. توهان ڪھڙي به سنڌي ڪتاب جو مھاڳ کولي پڙهو، توهان کان ٽھڪ نڪرندا ويندا. آئون ته ڪنھن به بوڪ اسٽال تي سنڌي ڪتاب ڏسندو آهيان ته، ان جو مھاڳ پڙهي، ٽھڪ ڏيئي، وري واپس رکي ڇڏيندو آهيان. جيئن مون هڪ سنڌي شاعريءَ جو ڪتاب ڏٺو، ان جي سڄي ڪتاب ۾ مھاڳ ئي هو ۽ آخري صفحي تي هڪ غزل هو، جنھن جي هيٺان لکيل هو، ”توهان به گهڻن سان گهڻي ڪئي هوندي... اڄ توهان سان ٿي...!“
الطاف شيخ جپان جو ملڪ ايترو گهميو آهي، جو جپانين به ايترو ڪون گهميو هوندو. خود جڏهن ڪو جپاني ڪنھن گهٽيءَ يا روڊ جي معاملي ۾ مُنجهي پوندو آهي ته، يڪدم پھرين پنھنجي پاسي واري کيسي مان الطاف شيخ جو سفرنامو ڪڍي پڙهندو آهي ۽ پوءِ ان گهٽيءَ جي خبر چار وٺي اڳيان وڌندو آهي. جپان جي باري ۾ الطاف شيخ جا سفرناما ايترا ته لکيل آهن، جو هڪڙي جپانيءَ ته باقاعده الطاف کي خط لکيو ته ”اسان آخر توهان جو ڏوهه ڪھڙو ڪيو آهي... يوگنڊا تي سفرنامو ڇو نٿا لکو؟“
سفرنامو لکڻ هڪ آرٽ آهي، جيڪو يقين سان الطاف شيخ کي اچي ٿو. اسان کي نٿو اچي... اسين ته سفرنامو لکڻ ويھندا آهيون ته آخر ۾ خبر پوندي ته اهو ”Suffer نامو“ هو، جيئن اسان جو هڪ دوست ناول لکندوآهي ته، سفرنامو ٺھي ويندو آهي ۽ سفرنامو لکندو آهي ته درسي ڪتاب ٺھي ويندو آهي!
الطاف شيخ جي ڪتابن جو تعداد هاڻي ايترو ٿي ويو آهي، جو اُهي ڪتاب پڙهائڻ جي لاءِ به هڪ عدد ملازم رکڻو پوي ٿو. ان ڪري ئي الطاف شيخ کي ”سنڌي سفرنامي جو ابو“ چيو ويندو آهي ۽ باقي ٻيا جيڪي سفرناما لکندڙ آهن، انهن مان ڪي ماما آهن تهڪي چاچا آهن!
ڪجهه ليکڪن جا سفرناما وصيت ناما لڳندا آهن، پڙهبو ته لڳندو آخري ڀيرو لکيا ويا آهن ۽ هاڻي نه لکندو... خود پڙهڻ کانپوءِ توهان جي دل مان آواز ايندو ته ”خدا ڪري.... هن کي هاڻي ڪنھن به ملڪ جي ويزا نه ملي...!“ ڪجهه ليکڪن کي وري پڙهبو ته لڳندو آهي ته ڀائوءَ سفرنامو نه پر ڊڪشنري لکي آهي، وري ڪجهه ليکڪن جا سفرناما اڃا پڙهڻ ئي شروع ڪبا ته يڪدم توهان کي محسوس ٿيندو ته ”هيءُ سفرنامو نه پر صِفرنامو آهي!“ الطاف شيخ وري انهن سڀني کان مختلف آهي، مختلف ان ڪري جو ٻيا سڀيئي ليکڪ الطاف شيخ کان مختلف آهن...!
ناول لکڻ وڏي محنت جو ڪم آهي، ان ڪري سنڌيءَ ۾ نٿو لکيو وڃي. سفرنامي لکڻ لاءِ توهان کي رڳو ڀاڙي ۽ خرچ پٺيان محنت ڪرڻي پوي ٿي. ان ڪري سنڌيءَ ۾ سفرناما گهڻا لکيا وڃن ٿا. اسان جو هڪ دوست ته سفر ئي ان ڪري ڪندوآهي ته جيئن گهر موٽي اچي سفر نامو لکي. جيئن هڪ دفعي لفٽ ۾ ڦاسي پيو ۽ پورا اٺ ڪلاڪ ان ۾ بند رهيو ته گهر موٽي اچي 88 صفحن جو ڪتاب لکيائين ته ”لفٽ ۾ اٺ ڪلاڪ“ . اسان پڇيس ته ”ڇا اهو سفرنامو آهي؟“ ته چيائين ”نه، اهو Suffer نامو آهي!“ هونءَ ليکڪ کي خبر ئي نه پوندي آهي ته اهو پڙهندڙن لاءِ سفرنامو Suffer نامو ثابت ٿيو!
الطاف شيخ ايترا ته سفرناما لکيا آهن، جو هاڻي مئرين اڪيڊميءَ وارا سنڌي ڇوڪرن کي رڳو ان ڊپ جي ڪري ڪونه ٿا کڻن، ته متان اهي به سفرناما لکڻ لڳن! جڏهن آئون انٽر ۾ پڙهندو هوس، تڏهن مون مزاحيه اداڪار جيري ليوس جي فلم ” گيشا بواءِ“ ڏٺي هئي. تڏهن اسان جيري ليوس جا عاشق هوندا هئاسين. گيشا بواءِ کان پوءِ اسان کي الطاف شيخ جي ڪتابن مان خبر پئي ته جپان ۾ در اصل گيشا گرلس ئي هونديون آهن، جيڪي مردن کي وندرائيندڙ ڇوڪريون هونديون آهن. هن جپان واري سفرنامي ۾ الطاف شيخ گيشا عورتن جو اهڙو ته خوبصورت انداز ۾ ذڪر ڪيو آهي ، جو خود گيشا گرلس کي به ايتري معلومات ڪانه هوندي، جيتري الطاف شيخ کي آهي!
ننڍپڻ ۾ الطاف شيخ اسان جي پاڙي ۾ رهندو هو. اسين سڀ هن کي ”ادا پَپُو“ ڪري سڏيندا هئاسين. جيتوڻيڪ هاڻي هو ”پپُو“ رهيو ناهي، پر پوءِ به ڪيترائي اسان جا ڳوٺاڻا کيس پَپُو چوندا آهن. بلڪ ڪجهه پوڙها پوڙها ته هن کي اڃا تائين ”پپو“ سمجهندا آهن.
جپان جو سفرنامو لکڻ ڪو سولو ڪم ناهي، اهو ائين آهي ڄڻ توهان ٽوڪيو جي رستي تي بيھي ٽوڪيو جي ماڻهن کي ٽوڪيو...! جپان جي ڏکي ۾ ڏکي ڳالهه اها آهي ته هتي توهان کي رڳو جاپاني ماڻهو ڏسڻ ۾ ايندا. مون کي وري جپاني ٻولي نه وڻندي آهي، ڇو ته مون کي اچي ئي ڪانه... مون کي رڳو جپاني سامان وڻندا آهن. توهان جپان ۾ ويندؤ ته اتي سڀني جپانين جون شڪليون هڪ ٻئي تان فوٽو اسٽيٽ ٿيل لڳنديون. سڀني جپانين جا مُنھن هڪري ئي مونو گرام ۾ هوندا . خبر ناهي جپاني عورتون پنھنجا پنھنجا مڙس ڪيئن سڃاڻينديون هونديون!
الطاف شيخ يقين سان جپان ۾ وڃي جيڪو جپانين تي لکيو آهي، اها همت جي ڳالهه آهي. ڇو ته جيڪڏهن توهان ڪنھن هوٽل تي وڃو ته سڌي سنئين ماڻهوءَ کي به وات مان ”چون چان چين چين“ ڪرڻي پوندي، تڏهن وڃي ماني نصيب ٿيندي... آئون سوچيندو آهيان ته جپاني پيار جو اظھار ڪيئن ڪندا هوندا. ٻن لفظن ”چون چان چان“ تي ڇوڪري راضي ٿيو وڃي. هتي سنڌ ۾ جيڪڏهن ڪير ڇوڪريءَ کي ”چون چان چان“ چوي ته ان جي مرڳو مڱڻي ٽٽي پوي ۽ ان جا مائٽ ڇوڪريءَ کي چون چون جو مربو بنائي ڇڏين. جپانين کي انگريزي گهٽ ايندي آهي، ان جو دليل هو اهو ٻڌائيندا آهن ته انگريزن کي ڪھڙي جپاني اچي ٿي؟ جيئن اسان وارو هڪ عظيم سنڌي دانشور آهي، چيائين، ”پرائمريءَ ۾ انگريزي زبان ڇو ٿي سيکاري وڃي؟“
پڇيوسين ”ڀلا ڪھڙي زبان سيکاري وڃي؟“ ته چيائين : ”شرافت جي زبان.“
الطاف شيخ جو هي جپان جو سفرنامو سٺو آهي.ڇو ته اهو بغير ٽڪيٽ جي توهان کي جپان گهمائي ٿو. توهان چوندائو ته ”نه، اسان صحيح طرح سان جپان نه گهمي سگهياسين.“ته منھنجا سائين... ايترن پئسن ۾ ته توهان ايترو ئي جپان گهمي سگهو ٿا... ۽ جيڪڏهن توهان ڪتاب به دوست کان وٺي پڙهي رهيا آهيو ته پوءِ جيترو به جپان توهان ڏٺو آهي، ان کي گهڻو ڪري سمجهو... ڇو ته يقين ڪريو جيترو جپان توهان کي الطاف شيخ گهمايو آهي، ايترو جپانين به ڪونه ڏٺو هوندو!
ڪنھن به ڪتاب ۾ مھاڳ رڳو ان ڪري لکايو ويندو آهي ته جيئن پڙهندڙن کي ٻڌائي سگهجي ته، جيڪڏهن هيءَ ڪتاب نه ڇپجي ها ته وڏي تباهي اچي وڃي ها ان ڪري الطاف به مھاڳن تي گهڻو زور ڏيندو آهي. مون کي چيائين ته ”ٻه ٽي اکر لکي ڏي...“ ۽ مون کي وري جپان تي لکڻ سٺو ان ڪري لڳي رهيو هو، ڇو ته جپاني ٻوليءَ ۾ مون کي سنڌيءَ جا لفظ مليل محسوس ٿيا، جنھن مان مون کي پڪ ٿي ته اسان جي ٻولي جا پنج ڇا... ڪا ست اٺ هزار سال پراڻي آهي. اهي لفظ آهن، هيرو شيما، ناگا ساڪي ۽ چُون چُون... اهي سنڌيءَ ۾ به استعمال ٿين ٿا. هيرو اسان وٽ ڪيترائي نوجوان آهن. شيما اسان جي پاڙي ۾ رهندي آهي. ناگا کي اسان ”نانگا“ ڪري چوندا آهيون، ساقي ته اسان جي هر ڏهن ماڻهن ۾ ڳولبو ته چار ساقي ملندا باقي رهيو، چُون چُون... اهو ته اسان وٽ سنڌيءَ ۾ جهرڪيو چونديون آهن!
جپان دنيا جو پھريون نمبر جمھوري ملڪ آهي، جتي برداشت Tolerance ايترو ته بھتر آهي، جو توهان ڪنھن به جپانيءَ کي سنڌيءَ ۾ ڇا به چئو، هو دل ۾ نه ڪندو... جپاني ٻولي دنياجي سولي ٻولي آهي، ڇو ته اها سکڻ لاءِ توهان کي دماغ استعمال ڪرڻ جي ضرورت نٿي پوي... بس ڪجهه جهرڪيون پاليو ۽ جپاني سکو... جيڪڏهن توهان ڪنھن هوٽل تي وڃي ويھي چئو ”پين پين پوُن پان“ ته پڪ سان اهو ڪنھن ڊِش جو نالو هوندو... جيڪڏهن ڊِش جو نالو نه نڪتو، ته پوءِ توهان جي پنھنجي ڊش ڀڳل هوندي... انهن ڳالهين جي ڪري جپان ڏاڍي ترقي ڪئي آهي. جيئن مون کان هڪ دوست پڇيو ته ”ڇا، تون ڪڏهن جپان ويو آهين؟“ چيومانس ”ها...“ پڇيائين ”جھاز ۾؟“ چيومانس، ”نه... خواب۾!“


امتياز ابڙو
پھرين جنوري 2005
abro_imti@rediffmail.com
abro_imtiaz@hotmail.com
(ڪاوش اخبار جي ٿورن سان)