“تماماچان” لڌڙو
هي اڻ ڪوڙيل ڏاڙهي ۽ ڊگهين مُڇن وارو سامونڊي جانور ”لُڌڙو“ جنھن کي انگريزيءَ ۾ Sealسڏجي ٿو (لئٽن ۽ سائنسي نالو Erignathus Barbatus اٿس)، جپان جي اتر واري بحرِ آرڪٽڪ جي برگ سمنڊ کان خبر ناهي ڪيئن ڀُلجي يا رُلي پني يوڪوهاما ۽ ٽوڪيو جي پسگردائيءَ ۾ جتي تاما TAMA ندي سمنڊ ۾ ڇوڙ ٿي ڪري، اتي اچي نڪتو آهي ته هاڻ واپس وڃڻ جي نٿو ڪري. ٽوڪيو ۽ يوڪوهاما بندرگاهن وارن علائقن۾ جتان تاما ندي لنگهي ٿي، اتي سامونڊي نظاري لاءِ آيل ماڻهن کي رکي رکي هي لڌڙو ڏيکائي ڏئي ٿو. هڪ طرف عام ماڻهو ۽ ٻار کيس پاڻيءَ مان منھن ڪڍندو ڏسي خوش ٿين ٿا ته ٻئي پاسي جانورن جي بچاءَ واريون ڪميٽيون پاڻيءَ ۾ ڄاريون وجهي کيس ڦاسائڻ جي چڪر ۾ آهن ته هي ڦاسي ته کيس هن محدود پاڻيءَ مان ڪڍي جھاز ۾ چاڙهي اتر جپان واري برنگ سمنڊ ۾ ڇڏجي، جتي پنھنجن ٻين لڌڙن سان گڏ ويڪري ۽ صاف سمنڊ ۾ هو خوش رهي. هتي تاما نديءَواري هن حصي ۾ جتي نديءَ ذريعي يوڪوهاما شھر جو گند ڪچرو اچيو ٿو لنگهي، اتي هو ماڳھين بيمار نه ٿي پوي. پر هي لڌڙو اڃا ڪنھن کي وٺ نٿو ڏئي ۽ عام پبلڪ ته اهو ئي چاهي ٿي ته هو هتي ئي رهي ۽ کيس ٻار ٻچا ڏسي پيا خوش ٿين.
جيئن ته هي لڌڙو (Seal) تاما نديءَ ۾ نظر آيو، ان ڪري هن جو پيار مان نالو ئي ’تاما_چان‘ رکيو ويو آهي. اخبارن يا ٽي ويءَ جي ڪا خبر ايندي ته خبر جو عنوان ئي هوندو ”تاماچان اڄ فلاڻي هنڌ نظر آيو“. تاماچان کي ڏسڻ لاءِ اڄ فلاڻي فلاڻي اسڪول جا ٻار ويا، جن هن کي پنھنجي خرچيءَ مان فلاڻيون فلاڻيون شيون وٺي کارايون... وغيره وغيره.
جپان ۾ مرد، عورت توڙي ست اٺ سال جي ٻار جي نالي پويان SAN(سان) ملايو وڃي ٿو، جھن جو مطلب صاحب يا صاحبه آهي. پر نئين ڄاول ٻار يا سال ٻن جي ٻار کي جپاني ’سان‘ بدران ’چان‘ سڏين، جيڪو پيار جو لفظ آهي. پر ٻڪر جھڙي ڏاڙهيءَ ۽ ٻلي جھڙين مڇن وارو هي پوڙهو کڳو لڌڙو جپان جي ٻارن ۽ وڏن کي اهڙو وڻي ويو آهي جو هن کي پيار مان ’چان‘ سڏڻ لڳا آهن، جيتوڻيڪ هن جھڙا ٻيا ڪئين لڌڙا ٽوڪيو جي ائينو ۽ اوساڪا جي چڙيا گهرن ۾ ڌوڙ پيا پائين ۽ ’چان‘ ته ڇا پر ’سان‘ سڏجڻ جا به لائق نه آهن پر هن لڌڙي جي ڀاڳ سان ڪھڙي ريس.
ايستائين ڪم پيو هلي ها ته به ڳالهه آئي وئي ٿي وڃي ها ۽ وڌ ۾ وڌ چيبا، سائتاما، ڪانا گاوا يا نگاتا ۽ فڪوشيما ۽ ٻين ويجهن ضلعن (پريفيڪچرن) تائين اها ڳالهه ماڻهن جي وات تائين هجي ها، سا به فقط جپانين تائين. جپان ۾ رهندڙ ڌاريان ته بلڪل ئي نوٽيس نه وٺن ها، پر پوءِ يوڪوهاما جي ”نشي وارڊ“ (جتان شناختي ڪارڊ، پاسپورٽ وغيره Issueٿين ٿا) تن مڙئي ڪجهه مزي خاطر ۽ ڪجهه سستي مشھوريءَ خاطر تاما چان (ان لڌڙي) کي ”جيو من هيو“Certificate of Residence جاري ڪيو. جپان ۾ هن سرٽيفڪيٽ (جنھن کي جپانيءَ ۾ Jyuminhyo سڏجي ٿو)، جي اڳيانآمريڪا جو ’گرين ڪارڊ‘ به ڪجهه ناهي. هن کي هڪ قسم جو جپاني پاسپورٽ چئي سگهو ٿا، جيڪو ورلي ڪنھن غير جپاني يعني ڌارئين کي ملي ٿو. جپان ۾ ڪيترا اهڙا ڪورين ۽ چيني جيڪي Zainichi سڏجن ٿا، سالن کان رهيا پيا آهن، جن جا پيءَ يا ڏاڏا ٻي وڏي لڙائيءَ کان به پھرين اچي رهيا پر انهن مان به ڪيترن کي اڃا ”جيو منھيو“Certificate of Residence نه مليو آهي. ڪيترن جپاني مردن يا عورتن جون ڌارين ملڪن جون زالون يا مڙس هتي سالن کان رهيا پيا آهن يا ڪيترا فارينر هتي سالن کان نوڪريون ۽ بزنيس پيا ڪن ۽ جيتوڻيڪ هو Residency ٽئڪس (Juminzei) به ڏين ٿا، پر انهن کي به اهو سرٽيفڪيٽ ڏيڻ کان جپاني حڪومت لنوايو وڃي.
۽ هاڻ جڏهن هن جانور (لڌڙي) کي اهو سرٽيفڪيٽ ڏيڻ جو اعلان ڪيو ويو، Publicity Stunt خاطر ئي سھي، ته باقي ٻين جانورن يعني جپان ۾ رهندڙ ڌارين ماڻهن کي بي عزتيءَ جي حد تائين اهو عجب لڳو ته هنن کي به “جيو منھيو” Certificate of Residence ڇو نه ملڻ کپي. جپان ۾ رهندڙ ڪيترا فارينر هڪ ڏينھن ته لڌڙي جي شڪل جا چوغا پائي پنھنجي منھن تي هن جھڙيون مڇون ۽ کاڏيءَ تي کنڀ وارن جو هڻي جلوس جي صورت ۾ يوڪوهاما جي هڪ پارڪ ۾ اچي گڏ ٿيا ته جيئن جپاني ماڻهن ۽ حڪومت کي خبر پوي ته سالن کان رهڻ جي باوجود هنن کي جپانين جھڙو ڇو نٿو سمجهيو وڃي، يعني اهو سرٽيفڪيٽ کينڇو نٿو ڏنو وڃي، جڏهن ته هو هيڏو ٽئڪس ڏين ٿا ۽ جپان جي ترقيءَ ۾ Contribute ڪن ٿا ۽ هوڏانھن هڪ ککي لڌڙي کي اهو سرٽيفڪيٽ ملي ويو، جيڪو بنا ويزا جي هن ملڪ ۾ گهڙيو، هن کي ڪا مقرر پوسٽل ائڊريس ڪانهي، ڪو ٽئڪس نٿو ڏئي، جپاني ڳالهائڻ جي قابليت نه برابر اٿس ۽ هن ان سرٽيفڪيٽ (جيو منهيو) لاءِ جپان حڪومت کي درخواست نه ڏني ۽ هيڏانھن ڪيترا اسين انسان آهيون جيڪي ان Status جي لائق آهيون، پر سرٽيفڪيٽ نٿو ملي. بھرحال ڪجهه چرچي ۽ ڪجهه نموني نموني سان، جپان ۾ رهندڙ ڌارين جپان حڪومت اڳيان آواز اٿاريو آهي ته اسان کي ريزيڊينسي سرٽيفڪيٽ ۽ فئملي رجسٽري سرٽيفڪيٽ ڇو نٿو ڏنو وڃي، جڏهن ته جپان OECD (آرگنائزيشن آف ايڪانامڪ ڪو آپريشن ائنڊ ڊولپمينٽ) ملڪن مان آهي. ياد رهي ته جپان ۾ ڌارين (يعني غير جپانين) کي مٿين سرٽيفڪيٽ بدران Certificate of Alien Registration ڏنو وڃي ٿو، جنھن جي گرين ڪارڊ جيتري به Value ناهي، جيڪو آمريڪا ۾ پاسپورٽ کان اڳ ڏنو وڃي ٿو.
هن لڌڙي نه فقط جپان ۾ رهندڙن جي موڊ خوشگوار ڪئي آهي پر ٽائيم، نيوز ويڪ جھڙن ڌارين رسالن ۽ اخبارن ۽ BBCجھڙن T.V چئنل تان پڻ خبرن ۾ دلچسپ مضمونن جو عنوان رهيو آهي. جپان مان نڪرندڙ هڪ انگريزي اخبار Japan Timesجيڪا جپان ۾ سڀ کان گهڻي پڙهي وڃي ٿي، هن لڌڙي لاءِ email سروس به شروع ڪئي آهي ۽ ماڻهو هن Seal لاءِ جيڪي به دلچسپ نياپا tama-chan20@hotmail.com ائڊريس تي موڪلي رهيا آهن، اهي ڇپي پڻ رهيا آهن. هڪ ٻه مزاحيه نياپا جيڪي گذريل هفتي جي اخبارن مان نوٽ ڪيا ٿم.
• واهه واهه! تاماچان جي لئه! کيس يوڪو هاما جي ’نشي_ڪو‘ وارڊ آفيس بنا گهُرَ جي سرٽيفڪيٽ ڏئي ڇڏيو. چئبو ته اهو لڌڙو جيڪو Bering Sea ۾ ڄائو ان کي ملڻ صحيح آهي، باقي جپان ۾ رهندڙ ٻين ڌارين لاءِ نه، جيڪي ڳرا ڳرا ٽئڪس ڏين ٿا ۽ هن ملڪ ۽ قوم جي خذمت ڪن ٿا.
• آئون به Seal (لڌڙو) ٿيڻ چاهيان ٿو (ٽوڪيو ۾ رهندڙ هڪ ترڪ).
• هڪ لڌڙي کي بنا درخواست ڏيڻ جي جپان جو ريزيڊنسي سرٽيفڪيٽ ملڻ اسان ڌارين لاءِ وڏي بي عزتي آهي، جيڪي سالن کان هتي جپان ۾ ڌوڙ پيا پايون (جپاني زال جو جرمن مڙس).
• ڀلا تاماچان لڌڙي سان شادي ڪرڻ سان مون کي پڻ ان سرٽفڪيٽ جو آسرو ٿي سگهندو؟ (جپان ۾ پنجن سالن کان رهندڙ هالينڊ جي هڪ ڇوڪري).
• جلدي ڪر. وارو ڪر جيئن تون لڌڙي سان شادي ڪرڻ واري پھرين ڇوڪري قرار ڏني وڃين. جي تون ان موقعي جي تاڙ ۾ نه آهين ته پوءِ ٻئي نمبر تي آئون تيار آهيان پر تاماچان ته نَر Seal آهي هن ملڪ ۾ هڪ نر جو ٻئي نر کي شاديءَ لاءِ Proposal ڏيڻ خبر ناهي ڪيئن لڳندو؟ (هڪ انگريز مرد)
• شاديءَ لاءِ Proposal جي ڪھڙي ضرورت آهي. ڊچ ڇوڪري! هڪ لڌڙو ته بالٽي ڀريل مڇين مان ئي خوش ٿي ويندو (هڪ جپانيءَ جو خط)
• تاماچان کي ته سرٽيفڪيٽ ملي ويو، مبارڪ هجيس، پر هن جھڙا ٻيا ڪيترا لڌڙا_جيڪي ٽوڪيو جي Ueno چڙيا گهر ۾ آهن، انهن جو ڇا ٿيندو؟ انهن کي تاماچان کان به وڏو عرصو جپان ۾ ٿي ويو آهي. لڳي ٿو ته اهيEntertainer ويزا تي ئي رهندا.
• جيڪڏهن توهان تاماچان لڌڙي سان شادي ڪندائو ته به توهان کي جپان حڪومت ريزيڊنسي سرٽفڪيٽ نه ڏيندي. وڌ ۾ وڌ تاماچان جي سرٽفڪيٽ ۾ ڏنل Pets(پالتو جانور) جي ڪالم ۾ توهان جو نالو لکندي سو به هٿ سان. (ياد رهي ته جپان جي آدمشماري وٺڻ مھل هر گهر ۾ رهندڙ پالتو جانورن جو تعداد به معلوم ڪيو وڃي ٿو ۽ جانور جي ڳچي يا ٽنگ ۾ ميونسپالٽي طرفان ڏنل نمبر هجڻ ضروري آهي. هتي جي جپاني شھرين جي ان سرٽيفڪيٽ تي انهن وٽ موجود پالتو جانور هٿ سان لکيا وڃن ٿا، جن جي مري وڃڻ يا ٻئي کي ڏيڻ يا وڪڻي ڇڏڻ تي رٻڙ سان اهو جانور سرٽيفڪيٽ تان ڊاهيو وڃي ٿو.)
• هن خط کي انگريزيءَ ۾ لکڻ سان ئي ان پويان موجود طنز مزاح سمجهه ۾ اچي سگهندو:
Concerning the consummation of the marriage- you’ve heard of “Sealed with a kiss” so I suppose this would be “kissed with a seal.”
• منھنجي خيال ۾ جپان ۾ رهندڙ اسان فارينرن کي تاماچان لڌڙي وانگر مڇون وڌائي، اگهاڙو ٿي تاما نديءَ ۾ ترڻو پوندو، پوءِ شايد يوڪوهاما جي نِشي وارڊ وارا اسان کي به ”جيو منھيو“ (ريزيڊنسي سرٽيفڪيٽ) ڏيڻ جو سوچين. (هڪ ڪورين جو خط جنھن جو پيءُ به جپان ۾ ڄائو پر سرٽيفڪيٽ اڃا نه مليو اٿس).
• منھنجي خيال ۾ تاماچان (جپانين هڪ ککي کي ڇا ته پيارو نالو ڏنو آهي!) هاڻ گائيجن (Gaijin)نه سڏبو، ڇو ته هاڻ هن وٽ ”جيو مِنھيو“ (هتي جي هجڻ جو سرٽيفڪيٽ) آهي.
ياد رهي ته جپان ۾ رهندڙ ڌاريون ”گائجين“ سڏجي ٿو ۽ ڪٿي ڪٿي، بلڪه آئون ته اهو چوندس ته گهڻو تڻو، جپانين لاءِ گائيجن معنيٰ ”ڄٽ“ پوءِ کڻي اهو آمريڪن هجي يا يورپي! ۽ ڏٺو وڃي ته جپانين جي حد کان وڌيڪ آداب ۽ تڪلفات جي مقابلي ۾ اسان هنن لاءِ ڄٽ ئي ٿياسين. اسان وٽ ڪو گلم تي جتيءَ سوڌو اچي ٿو ته ان کي ڄٽ ٿا چئون. جپاني ته اهي آهن جيڪي گهر جي اڱڻ تي به بوٽ سان نٿا اچن. بوٽ در ٻاهران لاهيندا، پوءِ ڪپڙي جي چپل ۾ هيڏانھن هوڏانھن هلندا پر ڪمرن ۾ ته اهي به نه پائيندا. پيرين اُگهاڙا هلندا ويندي اسڪولن ۾ به ٻار پنھنجا بوٽ لاهي پوءِ ڪلاسن ۾ وڃن. سو ان قسم جي سوين آدابن جو اسين ڪٿي ٿا مقابلو ڪري سگهون.
بھرحال ڀلا ڀاڳ کِکي (لڌڙي) جا جيڪو سرٽيفڪيٽ ملڻ بعد گائيجين نه سڏائيندو ۽ هو رات اندر اڻ آريي مان آري ڄام ٿي ويندو.