دبئي ايئرپورٽ تي آمنا سان ملاقات
دبئي جھڙو عرب دنيا جو ايئرپورٽ جتي هرڪو عربي يا انگريزي ڳالهائي ٿو ۽ ڪنھن ڌارئين کي ڪھڙي خبر ته ملئي زبان ڇا ٿيندي آهي، اتي هي منھنجي واتان سندن لب و لھجي واري ملئي زبان ٻڌي وائڙيون ٿي ويون ته هي مڙسالو ڪير جو سندن Privacy ۾ دخل اندازي ڪرڻ سان گڏ ساڻن هجائتو پيو ٿئي. ڪون کي چٽڻ ته ان ئي وقت بند ڪري ڇڏيو هئائون. هاڻ ڏند ڪڍي کلڻ لڳيون. منھنجي سوال جي جواب ڏيڻ بدران هنن ويتر مون کان سوال ڪيو: Darimana Encik Datang _ سائين جن ڪٿان پيا اچن؟ هو ته هڪ هنڌ بيٺيون هيون پر آئون اڳتي وڌي رهيو هوس، ان ڪري انهن کان ٿورو پري نڪري ويس پر منھن ورائي چيومان:
”Dari Kuala Sungai Baru_ ڪئالا سنگائي باروءَ کان“
’ڪئالا سنگائي بارو‘ ملائيشيا جي هڪ ڳوٺ جو نالو آهي، جيئن پاڻ وٽ چوهڙ جمالي يا ٽنڊو ٺوڙهو. اهو ٻڌي ويتر حيران پريشان ٿي ويون ۽ ساڳي وقت کلڻ به لڳيون ته سٺو چرچائي ٿو لڳان. مون به سندن کل Enjoyڪئي پر ساڳئي وقت دل ۾ اهو به سوچيم ته جيئن هرهڪ پنھنجي صحيح ماڳ تي پھچي سڪون سان پنھنجي اڏام جو انتظار ڪري رهيو آهي، آئون به پنھنجي صحيح انتظار گاهه تائين پھچان، پوءِ ڀلي پيو چرچا ڀوڳ ڪريان. هيءَ فلائيٽ جي Missٿي وئي ته ٻي فلائيٽ اوساڪا لاءِ ڪا ڪلاڪ ڏيڍ بعد نه ويندي، پر پورن ٽن ڏينھن بعد آهي. گيٽ نمبر 27 ۽ 28 کانپوءِ 32 ۽ 33 نظر آيو. آئون في الحال ته پريشان ٿي ويس، پر پوءِ 32 تائين پھچڻ تي 30 ۽ 35 نمبر دروازا هڪ ٻئي جي ويجهو نظر آيا. 30 نمبر جي انتظار گاهه ۾ ليئو پاتم ته ڪو به نه هو. گيٽ جي ٻاهران ڳاڙهي پڳڙي ٻڌل (عرب امارات هوائي ڪمپنيءَ جي ڊريس پھريل) هوسٽس کان پڇيم ته فلائيٽ نڪري وئي ڇا؟
”نه، توهان اڃان پھريان آهيو.“ هن وراڻيو.
بورڊنگ ڪارڊ ڏيکاري انتظار گاهه ۾ هڪ اهڙي ڪنڊ کان اچي ويٺس، جتان دروازي کان ايندڙ هر هڪ نظر اچي سگهي. مون اهو ڏسڻ ٿي چاهيو ته هيڏي وڏي جھاز ۾ جپان لاءِ اهي ڪھڙا ٽي چار سؤ ماڻهو هتان ٿا چڙهن. پاڪستاني، عرب، يورپي يا جپاني به؟ دبئي پاسي ايترا جپاني ته نه هوندا. گهڻو ڪري اسان جا پاڪستاني يا عرب هجن پر جپان جھڙي مھانگي ۽ عجيب زبان واري ملڪ ۾ گهٽ ۾ گهٽ گهمڻ لاءِ ڪو پاڪستاني يا عرب ته نه ويندو، جو اسان پاڪستانين لاءِ جپان ويزا ڏکي ڪري ڇڏي آهي ۽ عربن جو زور رڳو مصر ۽ وڌ ۾ وڌ ترڪي ڏي آهي، جو هنن کي انگريزي زبان وارن ملڪن ۾ اوپرائپ ٿي محسوس ٿئي ۽ هاڻ نائن اليون کانپوءِ ته عرب پاڻ به آمريڪا توڙي يورپ ڏي وڃڻ کان ڪيٻائين ٿا.
دبئي ايئرپورٽ تان اوساڪا (جپان) ڏي وڃڻ لاءِ آئون جھاز جي اڏام لاءِ انتظار ڪرڻ دوران اهو سوچي رهيو هوس ته، هڪ هڪ ٿي مسافر گهڙڻ لڳا ۽ تعجب جي ڳالهه ته انهن ۾ گهڻائي جپانين جي هئي. ڪو اڪيلو اچي رهيو هو ته ڪو ٻارن ٻچن سان ته ڪي ٻه ٻه ٽي ٽي مرد يا عورتون اچي رهيون هيون. هڪ جپاني عورت سٿڻ قميص ۾ ٽن ڌيئرن ۽ هڪ پٽن سان هئي، جيڪي سڀ جينز ۽ بشرٽ ۾ هئا. ظاهر هو ته ان جپانڻ جو مڙس ڪو ايشيا جو هجي پر ضروري ناهي ته پاڪستاني هجي. هوءَ ڪنھن سک جي زال به ٿي سگهي ٿي، ڇو جو سکن جون ولائتي زالون به شلوار قميص ۽ دوپٽو اوڍين ٿيون. سندس اچڻ مھل سوچيو هوم ته موقعو ملڻ تي کانئس پڇندس ته سندس مڙس جي قوميت ڪھڙي آهي؟ پر پوءِ ان کي شايد اهم نه سمجهيم، جيتوڻيڪ ايئرپورٽ کان هوائي جھاز ڏي بس ۾ ويندي هوءَ منھنجي ڀرسان بيٺي هئي ۽ ٻارن سان انگريزي ۽ جپاني ۾ ڳالهائي رهي هئي ۽ ڪجهه ڪجهه لفظ اردو يا پنجابيءَ جا به ڳالهائي رهي هئي، پر آئون اهو چڱي طرح جهٽي نه سگهيس ته ٺيٽ پنجابي جا هئا يا اڙدوءَ جا. پر جي پنجابيءَ جا هجن ها ته به خاطري سان چئي نه سگهجي ها ته ڪنھن سک جي زال آهي. هوءَ اسان جي ڪنھن مسلمان پنجابيءَ جي به زال ٿي سگهي ٿي ته هندو پنجابيءَ جي به. هونءَ به دبئيءَ ۾ ڪھڙي قوم ۽ زبان جا ماڻهو آهن جيڪي نٿا رهن. اوساڪا جي ايئرپورٽ تان ٻي ڊوميسٽڪ فلائيٽ جو بورڊنگ ڪارڊ وٺڻ مھل پڻ هوءَ منھنجي پويان هئي. اتي هوءَ مون کان اوساڪا جي ريل سسٽم جو پڇڻ لڳي ته ڪھڙي سولي ٿيندي.
”تون جپان جي ٿي ڪري توکي خبر ناهي؟“ مون تعجب مان پڇيو.
”آئون جپان جي ضرور آهيان، پر اوساڪا ۾ ڪڏهن نه آئي آهيان. هميشه پنھنجي ڳوٺ چيبا (ٽوڪيو ڀرسان هڪ شھر) لاءِ ٽوڪيو ۾ لھندي آهيان.“
آئون سمجهي ويس ته هوءَ ٽوڪيو پاسي جي آهي پر مون وانگر پئسو بچائڻ لاءِ عرب امارات جي هن جھاز ۾ اوساڪا آئي آهي، جن ايندڙ مھيني جي آخر تائين پنھنجي اوساڪا واري نئين سروس شروع ڪرڻ لاءِ ٽڪيٽ ذري گهٽ اڌ ڪري ڇڏي آهي، نه ته مون کي جپان جي هڪ ڪنڊ فڪوڪا وڃڻو هو ۽ هن کي ٻي ڪنڊ ٽوڪيو ڏي.
دبئي ايئرپورٽ تي اسان کي ڪلاڪ کن وهڻو پيو جو اُڏام ۾ دير ٿي وئي هئي. ڪو ڪم ڪار نه هجڻ ڪري پڙهڻ شروع ڪيو ٿي يا ڪنن ۾ بٽڻ وجهي ريڊيو ٻڌو ٿي. پاڻ سان گڏ آيل دوستن يا ٻارن ٻچن سان به نٿي ڳالهايو، جيئن ٻيا ويٺل ڊسٽرب نه ٿين. جپانين جي اها پراڻي عادت آهي، چاهي بس ۾ هجن يا ريل ۾، پنھنجي منھن ويٺا هوندا. پيھه پيھان ۾ به ڪتاب پيا پڙهندا يا اکيون ٻوٽي پنھنجي منھن سوچيندا رهندا. هڪ ٻئي سان زور سان ته ڇا آهستي به نه ڳالهائيندا ۽ هينئر هيترن ڄڻن هوندي به انتظار گاهه ۾ اهڙي ئي ماٺ هئي، جنھن لاءِ انگريزيءَ ۾ Pin drop خاموشي چيو ويندو آهي. ۽ اتي ان ماٺ ۾ ٽيھه سالن جو سٿڻ قميص ۽ وڏي ڏاڙهيءَ سان هڪ ٺاهوڪو افغان اندر گهڙيو. هن کي به اسان سان گڏ اوساڪا هلڻو هو جو هن جي هٿ ۾ به ساڳي رنگ جو بورڊنگ ڪارڊ هو (جنھن تي هوائي جھاز ۾ ويھڻ لاءِ سيٽ جي ريزرويشن ۽ نمبر لکيل ٿئي ٿو).
هو ڪنھن ڪرسيءَ تي ويھڻ بدران پنھنجي بئگ واري ٽرالي سان سڀني اڳيان وچ تي بيٺو رهيو. هر هڪ ڪا نواڻ چاهي ٿي ۽ هاڻ هي افغان سامهون اچي ويو ته هر هڪ جون نظرون هن ۾ کپي ويون. پر هو پنھنجيءَ ۾ مست رهيو. ڪا دير قميص ۽ ان مٿان پھريل ڪاري جئڪيٽ جو هڪ هڪ ڪري کيسو ڦوليندو رهيو. پنا، ڪارڊ، ڊائري، رومال، چاٻين جا ڇلا، جپاني نوٽن جي ٿپي، دبئي يا شايد ڪنھن ٻئي ملڪ جا نوٽ... وغيره. هو ويو هڪ هڪ کيسي جي چڪاس ڪندو. جپاني به عادت جي خلاف هن کي ڏسڻ لڳا ۽ مون وانگر هو اهو ئي سوچي رهيا هوندا ته هي ڇا پيو ڳولهي. آخر هن کي اهو پني ڀور هٿ اچي ويو جنھن تي ڪو ٽيليفون نمبر لکيل هو. نمبر ئي لکيل هوندو جو ان بعد هن اهو پنو هٿ ۾ کڻي اتي ٽيبل تي رکيل ٽيليفون ۾ هٿ وڌو. هو ڪا دير نمبر ملائيندو رهيو پر هر دفعي نمبر نٿي لڳو يا انگيج هو ۽ هن همراهه فون جو رسيور رکي ڪاوڙ مان زور سان گار ڏني ٿي. ٿي سگهي ٿو ته گار نه ڪجهه ٻيا ئي لفظ چئي سندس نمبر واري دوست يا فون ڪمپنيءَ تي چڙ جو اظھار ڪيو ٿي. هال ۾ ويٺل سڀني جون اکيون هن ۾ کتل هيون. ان وقت اٽڪل ڏيڍ سؤ کن جپاني گڏ ٿي چڪا هئا ۽ اهڙو ڏهاڪو کن ٻين ماڻهن جو، جن ۾ فقط ٻه ٽي پاڪستاني ۽ ٻيا يورپي لڳا ٿي. جپاني جيڪي گوڙ گهمسان ۽ ماڻهن جي ميلي ۾ به پاڻ کي ذهني طرح الڳ ٿلڳ ڪري پنھنجي ڪم_ پڙهڻ، ميوزڪ ٻڌڻ، ننڊ ڪرڻ ۾ ماهر هوندا آهن، انهن جي به هن موقعي تي Concentration ٽٽي پئي ۽ ڪتاب بند ڪري، ريڊيو بند ڪري، ننڊن مان سجاڳ ٿي، هن همراهه جي شڪل ۽ سندس زور زو سان ڪاوڙ مان ڳالهايل لفظ ٻڌڻ لڳا. سمجي ته اسان مان ڪو به نٿي سگهيو جو هو خبر ناهي نج افغاني يا افغانستان جي ڪا ٻي ٻولي ڳالهائي رهيو هو. آخر فون نه لڳڻ ڪري ان جي پچر ڇڏي اڳين قطار مان هڪ ڪرسيءَ تي ويٺو. پر ٻه منٽ ويھي وري ٽپ ڏئي اٿيو ۽ هڪ دفعو وري فون نمبر ملائين ۽ هن دفعي يڪدم لڳي ويو ۽ پوءِ ته بس همراهه نان اسٽاپ شروع ٿي ويو. لڳو ٿي ڪو Long Distance ڪال ڪري رهيو هو ۽ ٻئي پاسي وارو يقيناً سندس آهستي ڳالهائڻ به ٻڌي رهيو هوندو پر هي نمبر ملڻ جي خوشيءَ ۾ هيڪاندو Excite ٿي زور زور سان ڳالهائي رهيو هو. ان انتظار گاهه جي آخري وارا ته ڇا ٻاهران لنگهندڙ به ٻڌي رهيا هئا ۽ هال ۾ ويٺل سڀ، هڪ دفعو وري پنھنجا ڪم ڇڏي هن درويش کي ڏسڻ لڳا، جيڪو زور زور سان ڳالهائڻ سان گڏ ڪڏهن خوشيءَ وچان ٽھڪ ڏئي رهيو هو ته ڪڏهن مرڪندي فون جي ٻي طرف واري همراهه کي دڙڪا ڏئي رهيو هو. هن کي اهو هوش به نه هو ته اسان سڀ کيس ڏسي رهيا آهيون. اهو جي هوش هجيس ها ته ڳالهائڻ دوران نڪ جي کوٽ کوٽ ڪرڻ ۽ پچيون ڪڍي فون واري ٽيبل کي ڇو هڻي، اسان جي دل ڪچي ڪري ها. يا ته هن کي انهن Mannersجي ئي خبر نه هوندي. اسان جا ڪيترا Action اهڙا هوندا آهن جن جي اسان ڪا پرواهه نه ڪندا آهيون. اسان جي سوسائٽي ۾ انهن کي قبول ڪيو وڃي ٿو، بلڪ قبول نه ڪرڻ جھڙا هجڻ جي باوجود هلندڙ چلندڙ انهن ڳالهين کي ڏسي عادي ٿي ويا آهن ۽ ان کي روز مره جي Routuine سمجهن ٿا. پر هڪ بين الاقوامي هنڌ تي ان کي ڪيڏو ننديو وڃي ٿو. اها ئي ڳالهه آئون پنھنجي شاگرد کي ٻڌائيندو آهيان ته ضروري ناهي ته توهان کي ڪنھن پاڪستاني جھاز تي نوڪري ملي، جتي سڀ ماڻهو اسان جھڙا هجن. ڌارئين جھاز تي ڪيترن ملڪن، مذهبن ۽ زبانن جا ماڻهو ٿين ٿا ۽ اتي ڪا به اهڙي ڳالهه يا Action اسان جي ملڪ ۽ مذهب کي بدنام ڪري وجهي ٿو ۽ ڪيتريون ئي ڳالهيون آهن، جيڪي اسان کي خراب نٿيون لڳن پر دنيا ته ان کي خراب سمجهي ٿي. اسان وٽ ته بس اسٽاپ وٽ به ڀت جي اوٽ ۾ مرد حضرات پيشاب ڪن ٿا. ڀلي عورتون پيون لنگهن، ڀلي ڀتين تي منع ناما لکيا پيا هجن.
هن وقت هي همراهه جيڪو زور زور سان ڳالهائي، ٽھڪ ڏئي نڪ مان گينگا ڪڍي رهيو هو، اهو منھنجين نظرن ۾ ته کڻي افغاني هو، پر اتي ويٺل جپانين يا يورپي ماڻهن لاءِ هن جي شناخت مسلمان هئي. جيئن هڪ سک جي قوميت کڻي انڊيا هجي يا ڪئناڊا يا آمريڪا پر اسان لاءِ هن جي شناخت مذهب جي معرفت آهي. ان ڪري ٻاهر جي دنيا ۾ اسان کي ترجيترو به بدافعالو نه ٿيڻ کپي جو اسان جي مذهب تي ڪو آڱر کڻي. پنھنجي ڳوٺ يا گهٽي ۾ ته هرڪو پنھنجي نالي يا فئمليءَ سان سڃاتو وڃي ٿو، پر ٻاهر جي دنيا ۾ ملڪ ۽ مذهب جي ذريعي سڃاڻپ رهي ٿي.
هي افغان جيڪڏهن هن وقت جپان يا ڪنھن ٻئي ڌارئين ملڪ ۾ ڳالهائي رهيو آهي ته وڏو امير چئبو جو ايڏي دير کان يڪو پيو ڳالهائي. جي دبئي ۾ ئي پيو ڳالهائي ته شايد سنگاپور وانگر دبئيءَ ۾ به لوڪل ڪال مفت آهي. ٺھيو شڪر ٿيو نڪ صاف ٿي ويو ۽ هن پچين ڪڍڻ جي پچر ڇڏي.... پر هي وري ڇا! عجيب ماڻهو آهي ڳالهائڻ وقت مڙيئي سندس هٿ مشغول هئڻ کپي. سٺو ٿئي ها سندس نڪ جون پچيون اڃا ختم نه ٿين ها ۽ اڳيان کنهڻ بدران نڪ جي ئي کوٽ کوٽان ڪندو رهي ها. توڙي جو کڻي سٿڻ اندر هٿ وجهي نه کنهي رهيو هو پر ماڻهن جي ميڙ ۾ سٿڻ مٿان کنهڻ به ته صحيح نه آهي. ڪيترائي جپاني مرد توڙي عورتون عجيب محسوس ڪري رهيا هئا پر هن همراهه کي ڪا پرواهه نه هئي. هو پنھنجي دوست يا مائٽ سان زور زور سان ڳالهائيندورهيو، ٽھڪ ڏيندو رهيو ۽ کنهندو رهيو. پوءِ مس مس فون جي جان ڇڏڻ بعد جنھن ڪرسيءَ تي اچي ويٺو، ان جي سامهون هڪ جپاني زال مڙس ويٺل هئا. هن ويھڻ سان جپاني عورت کي ٽڪ ٻڌي ڏسڻ شروع ڪيو ته سندس اکين Angle نه بدليو. اهي زال مڙس پنھنجي سيٽ بدلائي ٻئي هنڌ وڃي ويٺا.
آئون چانھه پيئڻ لاءِ ڪمري کان ٻاهر نڪتس. هوٽلن کان علاوه هڪ ننڍڙي چانھه ۽ ڪافيءَ جي پيڊي (ڪاٺ جي ڪئبن) هئي. مون اتان چانھه وٺي پيئڻ بھتر سمجهيو جو هوٽل جي ڀيٽ ۾ هتي وڌيڪ سستي ٿئي ٿي ۽ سيلف سروس ڪري وقت بچيو پوي. دڪان جو مالڪ ته ڪو دبئي جو مڪاني عرب ئي هوندو. فلپينو ڇوڪريءَ پني جي گلاس ۾ چانھه جي پتي ۽ کير جو چمچو وجهي نلڪو کولي گرم پاڻيءَ سان ڀري ڏنو ته کنڊ پاڻهي وڃي وجهه.
” پئسا گهڻا؟“ مون پڇيو. جواب ۾ هن دبئيءَ جو سڪو ٻڌايو، جيڪو مون وٽ نه هو ۽ نه سمجهه ۾ آيو. مون کيس پنج ڊالرن جو نوٽ ڪڍي ڏنو ۽ هن مون کي فقط ٽي ڊالر واپس ڪيا، يعني چانھن جي ڪوپ جي قيمت ٻه ڊالر (115 رپيا!) ايڏي مھنگي چانھه ته اسٽاڪھوم ۽ ڪوپن هيگن جي هوائي اڏن تي به نه آهي ۽ هي اسان جي ملڪ جا درويش ماڻهو دبئي جي ڊيوٽي فري ايئرپورٽ جي ويٺا تعريف ڪن. ”ڏاڍو سٺو آهي، تمام سستو آهي، واهه جو شيون آهن..“ سٺو ضرور آهي پر شيءِ ت ڪا به سستي ناهي. خبر ناهي اهي ڪھڙي قسم جا ماڻهو آهن، جن وٽ بي انتھا دولت هجڻ سان گڏ Easy moneyآهي جو ائين وتن وڃائيندا.
آئون چانھه پي واپس انتظار لائونج ۾ آيس ته مسافرن سان کچا کچ ڀريو پيو هو. ٽن حصن کان مٿي جپاني هئا. منھنجو جتي ٿيلهو رکيل هو، ان جي ڀر واري ڪرسيءَ تي هڪ حجاب سان ڇوڪري ويٺي هئي، جنھن کي پري کان ته سمجهيم ته عرب آهي پر پوءِ پنھنجي ڪرسيءَ ويجهو پھتس ته ڏٺم ته هوءَ جپاني هئي۽ ڀر ۾ اسڪرٽ ۾ ويٺل ٻي جپاني ڇوڪريءَ سان ڳالهائي رهي هئي. ڪمال آهي! ڪڏهن ڪڏهن قدرت ڪيئن دل جون سوچون پوريون ڪري ٿي. جپاني ماڻهن کي مذهب لاءِ ڪو خاص لاڙو ناهي. ڪئين سالن کان هزارين عيسائي پادري جپان ۾ عيسائيت جي تبليغ ڪندا رهيا پر جيڪي ڪجهه جپاني عيسائي ٿيندا رهيا، انهن ۾ گهڻا فقط نالي ماتر. جپانين جي دماغ ۾ فقط پئسو ۽ پورهيو آهي. مذهب يا سوشل سائنس جھڙن سبجيڪٽن ڏي هنن جو ڌيان گهٽ ٿو وڃي. ستر واري ڏهاڪي ۾ جپان ۾ چڱا تبليغي مولوي اسلام جي پرچار لاءِ ايندا هئا پر ڪنھن جپانيءَ جو مسلمان ٿيندي نه ٻڌوسين. اسان جي ملڪ جي ڪجهه همراهن جپاني ڇوڪرين سان شادي ڪري هنن جو اسلامي نالو ضرور رکيو ۽ کانئن ڪلمو پڙهائي مسلمان هجڻ جو اعلان ڪيو، پر ڪا جپاني عورت يا مرد اسلام جو صحيح معنيٰ ۾ پابند نظر نٿي آيو، جنھن مان متاثرٿي سگهجي. هاڻ چوٿو صديءَ بعد جڏهن آئون وري جپان وڃي رهيو آهيان ته ڪيترن هنڌن تي خبر پيئي اٿم ته اڄڪلهه جپاني اسلام بابت ڪافي معلومات وٺن ٿا ۽ ڪيترائي جپاني مرد مسلمان ٿيا آهن. باقي عورتن ۾ گهڻائي انهن جي آهي جيڪي عرب يا پاڪستاني مردن سان شادي ڪن ٿيون. يعني هڪ مسلمان سان شادي ڪرڻ تي هنن کي مسلمان ٿيڻو پوي ٿو. انٽرنيٽ تي به ڪجهه جپاني مرد مسلمانن جا اسلام تي مضمون پڙهي ڏاڍو متاثر ٿيس ۽ هاڻ ملڪ ڇڏڻ وقت پڪو پھه ڪيم ته ڇا به ٿي پوي ته ڪجهه وقت ڪڍي اهڙن مسلمان جپاني مردن ۽ عورتن سان ضرور ملندس. مون ته جپان پھچي جپان جي مختلف شھرن ۾ (جتي مسجدون آهن) وڃي، اتان ڪجهه جپاني مسلمانن جو معلوم ڪري انهن سان ملڻ جو سوچيو هو ته قدرت هتي ئي هڪ مسلمان جپانيءَ سان ملرايو آهي سو به عورت سان. جيڪڏهن هيءَ ڇوڪري شادي شده نه آهي ته اڃا به بھتر. ڇوجو ان جو مطلب اهو ٿيو ته هوءَ مڙس جي ڪري مجبور ٿي مسلمان نه ٿي آهي، پر هن واقعي صحيح معني ۾ اسلام کان متاثر ٿي اسلام قبول ڪيو آهي... وغيره. آئون اهي ڳالهيون سوچيندو رهيس پر ڀر ۾ ويٺل هن جپاني ڇوڪريءَ سان ڳالهائڻ مناسب نه سمجهيم جو جپاني ماڻهوءَ سان ائين ڳالهائي کانئس مذهب جو پڇڻ هڪ Privacy ۾ دخل اندازي ڪرڻ برابر آهي. ڪراچيءَ جي جپان قونصليٽ ۾ جپاني آفيسر مسٽر اتاڪا منھنجو 22 سالن کان سڃاڻو آهي. ڪجهه سال اڳ هو مسلمان ٿيو ۽ هاڻ عظمت الله نالو اٿس پر اڄ تائين چاهيندي به هن کان مذهب بدلائڻ جو نه پڇيو اٿم. گذريل سال حج ڪري آيو ته ان جي به رستي هلندي کيس مبارڪ ڏنم. سو هن ڌارئين عورت سان ائين ڳالهائڻ اوپرو ليکبو. اهو ئي سوچيم ته ٿي سگهي ٿو ته جھاز ۾ ڪٿي ويجهو سيٽ هجڻ ڪري ڳالهائڻ جو موقعو ملي وڃي. آئون اهو ئي سوچي رهيو هوسته هن ڀر واري جپاني عورت سان ڳالهائڻبدران مون کي ڪجهه چيو پر آئون سندس ڳالهائڻ بنھه جهٽي نه سگهيس ته آيا هن جپانيءَ ۾ ڪجهه پڇيو يا انگريزيءَ ۾.
مون ڪنڌ ويجهو ڪيو يعني ٻڌڻ ۾ نه آيو وري چئه. هن ڪجهه پڇڻ تي چاهيو پر هوءَ عربيءَ ۾ ڳالهائي رهي هئي. هڪ جپاني عورت کي عربيءَ ۾ ڳالهائيندو ٻڌي مون کي تعجب لڳو ۽ شرم به ٿيو ته هڪ مسلمان جي حيثيت ۾ اسان کي عربي نٿي اچي ۽ هوءَ پئي Expect ڪري ته شايد آئون عربي سمجهان ٿو.
”ساري! مون کي ته عربي نٿي اچي. توکي انگريزي اچي ٿي؟“ مون اهو جملو انگريزيءَ ۽ جپاني ۾ ورجايو.
”ها انگريزي به اچيم ٿي.“ هن چيو. ”مون اهو ٿي پڇڻ چاهيو ته پنھنجي اڏام ٿوري دير کانپوءِ اڍائي بجي ٿيڻي آهي، فجر نماز جو ڇا ٿيندو؟“
”ڇا مطلب؟ جي تون طرف جون پڇين ٿي ته ڪھڙي طرف پڙهجي ته جھاز ۾ پنھنجي سيٽ تي ويھي پڙهي سگهين ٿي، چاهي کڻي جھاز ڪھڙي به طرف وڃي رهيو هجي. يا ڀلي ڪنهن طرف مڙي به رهيو هجي.“ مون ٻڌايومانس.
”نه اها ته مونکي به ڄاڻ آهي ۽ اهو به سمجهان ٿي ته قصر نماز پڙهبي، يعني فقط ٻه رڪعتون. آئون وقت جو ٿي پڇان، جيئن هتي دبئي ۾ فجر نماز ته 5 وڳي صبح جو پڙهجي ٿي.“ هن چيو.
”در اصل اڍائي بجي جھاز ۾ چڙهڻ بعد فجر نماز اٽڪل ڏيڍ ڪلاڪ بعد يعني دبئي جي وقت مطابق چئين ڌاري پڙهڻي پوندي جو ان وقت جھاز راجستان به ٽپي ويندو ۽ اتي جو مڪاني وقت ساڍا پنج هوندو. يعني سج اڀرڻ وارو هوندو. بھتر آهيته ان کان به ڪجهه اڳ پڙهجي يا ايئرهوسٽس کان پڇجانءِ ته هوءَ پائليٽ کان پڇي ٻڌائيندي ته هاڻ رات جي اوندهه بريڪ ٿي آهي.“
”مھرباني، تنھنجي مھرباني.“ هن چيو، پوءِ سندس ڀر ۾ ويٺل جپاني ڇوڪريءَ سان ڳالهائڻ ۾ شروع ٿي وئي. مون کي خوشي ٿي ته هاڻ آئون هن کان سندس بابت پڇي سگهان ٿو. ٻه منٽ کن ترسي پوءِ سُمي ماسين (ايڪسڪيوزمي) چئي سندس ڌيان پاڻ ڏي ڇڪايم، ۽ هن منھنجي ڳالهه ٻڌڻ جي قبوليت ۾ مُرڪي اظھار ڪيو. ”هڪ ڳالهه ته ٻڌاءِ،“ مون انگريزي ۾ پڇڻ شروع ڪيو. ”تون مسلمان ڪيئن ٿئينءَ؟ ڇا تنھنجو مڙس مسلمان آهي، ان ڪري توکي ٿيڻو پيو؟“
”نه نه، منھنجي اڃا شادي به نه ٿي آهي.“ هن وراڻيو.
”پوءِ ته ويتر ڪمال جي ڳالهه آهي ۽ جي تون دل ۾ نه ڪرين ته توکان مسلمان ٿيڻ بابت ڪجهه پڇان ۽ ٿي سگهي ٿو ته اخبار ۾ به ان بابت لکان.“ مون پنھنجو ڪارڊ کيس ڏيندي پڇيو.
”او نو پرابلم. منھنجو اسلامي نالو آمنا آهي ۽ هي منھنجي ڀيڻ آهي.“ هن ڀر ۾ ويٺل ڇوڪريءَ سان پڻ تعارف ڪرايو، جيڪا سندس ڊريس مان ۽ پڻ شڪل مان لڳو پئي ته جپاني آهي. آمنا ٻڌايو ته سندس ڀيڻ جو اڃا ٻڌ ڌرم سان واسطو آهي، جيڪو سندن وڏن جو مذهب آهي. بھرحال هن جپاني مسلمان ڇوڪريءَ سان جيڪا ڳالهه ٻولهه ٿي، ان جو مختصر احوال هن ريت آهي ته، هوءَ ويھن سالن جي عمر ۾ موراڪو گهمڻ وئي، جتي هن جو رهڻ هڪ مسلمان عورت جي گهر ۾ ٿيو، جنھن جي اخلاق مان هوءَ ڏاڍي متاثر ٿي ۽ هن کان کيس اسلام جي خبر پيئي.
”ايتري قدر جو هن سان گڏ آئون به نماز پڙهڻ لڳيس، پر مسلمان ٻن سالن بعد ٿيس.“ آمنا ٻڌايو.
آمنا گذريل ٻن سالن کان شام ملڪ جي شھر دمشق ۾ رهي ٿي جتي هڪ مدرسي ۾ اسلامي تعليم سان گڏ عربي به سکي رهي آهي. هينئر ٻن هفتن جي موڪل تي هوءَ پنھنجي ڀيڻ (جيڪا هن وٽ گهمڻ لاءِ هفتو کن اڳ دمشق آئي هئي)، سان گڏ پنھنجي ڳوٺ نگويا (جپان) وڃي رهي هئي. اوساڪا جي هوائي اڏي تي لھڻ مھل آمنا نگويا (گهر) ۽ دمشق (مدرسي جي) ائڊريس ۽ پنھنجي تصوير ڏيندي وڌيڪ تفصيل ٻي ملاقات تائين رکيائين. نگويا وڃڻ ٿيو ته وڌيڪ خبرن جو احوال ٻئي هنڌ ضرور ڪبو.