مڱيلڌي جي ڳالهه ڪير ٻڌندو
جيڪي مون جھڙا جھازي يا ٻيا، چين جي هوائي اڏن واري صوبي جي ڪنھن به شھر ۾ ويا هوندا، انهن کي محسوس ٿيو هوندو ته هي پرل نديءَ جي ڊيلٽا وارو حصو ماڻهن سان ڦاٽي ٿو. اٽڪل چار ڪروڙ آدمشماري ٿيندي ۽ ان کان گهڻا سوئر، ڪڪڙيون ۽ بدڪون هونديون، جيڪي ماڻهن سان گڏ گڏ پيون هلن ۽ گهرن ۾ رهن. ميڊيڪل جا ڄاڻو جڏهن به ڪنھن فلو يا اهڙي وچڙندڙ بيماريءَ جو سوچين ٿا ته هنن کي هميشه اهو خدشو رهي ٿو ته اهڙي بيماري هتان_ يعني چين جي هن علائقي مان ئي شروع ٿي هوندي. سائنسدانن جو چوڻ آهي ته اڄ کان ٻه اڍائي هزار سال اڳ پڻ چين مان انفلوئنزا نموني جي وبا شروع ٿي هئي، جنھن جو اثر پري پري تائين رهيو. اها بدڪن مان شروع ٿي هئي، جن کي چينين پاڻ سان گڏ رکڻ شروع ڪيو هو. دنيا جي سڀ کان مشھور وبا (پکڙندڙ بيماري) Bubonic Plague آهي، جيڪا 1347ع کان 1362ع جي وچ ۾ چين کان شروع ٿي ۽ ان وگهي اڌ يورپ ختم ٿي ويو. چون ٿا ته اها بيماري ڪوئن ۽ ڪتن تي وِهندڙ ٻگيهن مان ماڻهن کي لڳي ۽ بحر اسود جي بندرگاهن کان وٺي سسلي (اٽلي) تائين پاڻيءَ جي جھازن ۾ سفر ڪندڙ ماڻهن ذريعي پکڙجي وئي. ماڻهو هن بيماريءَ ۾ ائين تکو مرڻ لڳا جو ان وقت جي تاريخ نويس Boccaccioهڪ هنڌ لکيو آهي ته :
”Eating lunch with their friends and dinner with their ancestors in paradise.”
يعني: ماڻهو جيڪي صبح جو کلندي ڪڏندي نظر آيا ٿي، اهي شام تائين قبر حوالي ٿي ويا ٿي. هن بيماريءَ ۾ اٽڪل 40 ملين ماڻهو مري ويا هئا.
1918ع ڌاري چين جي ان ڏاکڻي علائقي مان هڪ ٻي وچڙندڙ فلو Spanish Fluجي نالي سان انسان ذات کي سوئرن مان لڳي. ان زماني ۾ هن علائقي جو غريب طبقو نوڪري مزدوري لاءِ مختلف ديسن ڏي وڃي رهيو هو ۽ هيءَ هسپانوي فلو ايتري ته پکڙي جو ٻه ملين ماڻهو مري ويا هئا. ياد رهي ته چين جي ڏاکڻن صوبن ۾ ٻن صدين کان آدمشماريءَ جي گهڻائي هڪ طرف آهي ته غربت ٻئي طرف، اهو ئي سبب آهي سنگاپور، ملائيشيا، انڊونيشيا کان پئسفڪ ۽ هندي سمنڊن جي ٻيٽن ڏي جيڪي چيني ويا سي غربت کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ چين جي ڏاکڻن علائقن مان ويا. سنگاپور ۽ ملائيشيا جي سفرنامن ۾ مون اهڙن ڪيترن چيني وڏن ماڻهن جي زندگيءَ جو احوال لکيو آهي، جن کي مائٽڻ ڏکڻ چين جي اباڻن ڳوٺن مان ان ڪري ڪڍي ڇڏيو، جو هنن وٽ ايترا اَن ڪڻا نه هئا، جو هو پنھنجن معصوم ٻارن کي کارائي سگهن. هو پيرين اگهاڙي گهران نڪتا، سڙهن تي هلندڙ جھازن (يا بعد ۾ ٻاڦ تي هلندڙ آگبوٽن) ۾ هو ڀاڙي نه هجڻ ڪري رستي تي ٻين خلاصين سان گڏ مزدوري ڪري سنگاپور ۽ ملائيشيا جھڙن ڌارين پٽن تي پھتا.
چين جي گهڻي آدمشماريءَ کان علاوه ٻي ڳالهه جيڪا دنيا پسند نٿي ڪري، اها آهي چينين جو جانورن جي ويجهو رهڻ ۽ تقريباً هر قسم جو جيت جڻيو ۽ جانور کائڻ. پرل نديءَ جي ڊيلٽا جنھن بابت مٿي به لکي آيو آهيان، اتي ڪروڙين ماڻهن جي ڳتيل آدمشماريءَ سان گڏ اها پڻ مڃيل حقيقت آهي ته دنيا جون سڀ کان گهڻيون ڪڪڙيون، بدڪون ۽ سوئر نظر اچن ٿا.
1968ع کان 1972ع تائين اسان جو هانگ ڪانگ کان ڏکڻ چين جي مختلف بندرگاهن ۾ ڪيترائي دفعا اچڻ وڃڻ لڳو رهيو ٿي. اهو مائوزي تنگ جو دؤر هو. هونءَ ئي سڄي چين ۾ سخت غربت جو عالم هو، پر چين جي هنن ڏاکڻن صوبن ۾ بيحد غربت هئي. ڪجهه غربت ڪري ۽ ڪجهه هتي جي ڪلچر ڪري ٻار ته هميشه بنا ڪڇن ۽ چڍين جي اگهاڙا نظر آيا ٿي ۽ هر گهٽي ۾ سوئر ۽ ڪتا ليٽيل نظر آيا ٿي ،جن جي وچ ۾ ٻار، ڪڪڙيون ۽ بدڪون!
سئم ڪانگ جھڙن بندرگاهن جي مارڪيٽن ۾ ڀولڙن ۽ ڪتن جو گوشت ته وڪاميو ٿي، پر نور، نوريئڙا، نانگ، ڪُميون، خبر ناهي ڪھڙا ڪھڙا جانور کاڌا ويا ٿي. پر اهو آهي ته ان قسم جا جيت جڻيا ۽ جانور کائڻ جو وڏو سبب غربت ۽ پيٽ جي باهه اجهائڻ هو، پر اڄ جو چين پنھنجي اميري ۽ دولت جو اظھار ڪرڻ لاءِ اهي عجيب قسم جا جانور کائڻ جو شوق پورو ڪري ٿو. انهن مان ڪيترا جانور مختلف ملڪن ۾ سرڪاري طرح حفاظت هيٺ هجڻ ڪري (انهن جي بچاءَ تي سخت پھرو هجڻ ڪري) يا ڪيترا جانور جيڪي چينين جي خيال ۾ مٿ مطابق مرد جي شھوت وڌائين ٿا، انهن جو ملڻ مشڪل هجڻ ڪري تمام گهڻي قيمت تي وڪامن ٿا. يا ڪيترا جانور جھڙوڪ ڪتو وغيره جيڪو ڪوريا ۾ رڌڻ پچائڻ تي جهل ناهي، (جيتوڻيڪ هاڻ مون ٻڌو آهي ته ڪوريا وارا به قانون پاس ڪري سختي ڪري رهيا آهن ته ڪتي کي رڌيو پچايو نه وڃي) ان کي ڪُھڻ بدران ڏنڊي سان ڌڪ هڻي ماريو وڃي ٿو، جنھن جو ڪوڪڙاٽ هوٽل ٻاهران پڻ ٻڌڻ ۾ اچي ٿو. هنن جو چوڻ آهي ته ڪتي کي مارڻ سان هن جي رت ۾ گرمائش اچي ٿي ۽ گوشت لذيذ ۽ نرم (Tender)ٿئي ٿو. ملائيشيا جھڙا ملڪ جتي ظاهريءَ طرح ڪتي جھڙن جانورن جي هوٽل ۾ رڌڻ تي پابندي ٿيل آهي، پر امير چيني شوقينن جو اهڙن جانورن کائڻ جي سڌ پوري ڪرڻ لاءِ هوٽلن وارا پوليس ۽ ٻين واسطيدار ادارن کي وڏيون رشوتون ڏئي پنھنجن مانوارن گراهڪن کي خوش ڪن ٿا. ظاهر آهي ته اهڙي طرح شيءِ مھيا ڪرڻ جو وڏو اگهه ٿيو وڃي پر اڄ جا چيني خاص ڪري جيڪي امير ملڪن ۾ رهن ٿا ۽ وڏا ڪاروبار اٿن، اهي ان کي Status Symbol سمجهي، ان تي خوب پئسي جو خرچ ڪن ٿا.
هاڻ هڪ پنگولن (ماڪوڙيون کائيندڙ) سيڙهه جھڙي جانور جي گوشت مان ڇا سواد ٿي سگهي ٿو! بقول هڪ چينيءَ جي ان جو گوشت جھڙو رٻڙ ۽ ڪاٺ جو ٻورو. يا بقول هن جي ”ڪيترين ٻلين ۽ چچين مٿان ڪھڙي به اوچي ساس ۽ڪيچپ هڻي کاءُ ته به کائڻ ۾ مزو نٿو اچي. پر رڳو هڪ ٻئي تي لئه رکڻ خاطر تها سان هي شيون ٽيسٽ ڪيون آهن، کائين ٿا.“
ملائيشيا جي شھر ”جوهور بارو“ جي هڪ هوٽل جي مالڪ جي چواڻي جيڪو پاڻ واسينگ نانگ (Cobra Snakes)رڌڻ پچائڻ جو ماهر سمجهيو وڃي ٿو، ”ڪيترا چيني ماڻهو ان قسم جا جانور سواد يا بک ڪري نٿا کائين، پر شوبازي ۽ ڏيکاءُ لاءِ ته اسان وٽ ڌن دولت آهي.“
“Chinese businessmen come here to prove their wealth”
اهڙيءَ طرح کاڌي جي شوقينن کي ڪجهه هوٽل وارا پنھنجن اشتھارن ذريعي چريو ٿا بنائين، جيئن’ڪئنٽڪي چڪن فرائيڊ‘ وارن جو هڪ خاص جملو Finger Licking Good آهي، تيئن هنن هوٽل وارن جو چاهي تريل ڪوئو هجي يا رڌل ڪتو، بقول هنن جي ايڏو سوادي جو آڱريون چٽيندا وتندائو. يا وري هي هوٽل وارا پنھنجي گراهڪ کي هر وقت اها ڳالهه دماغ ۾ ويھاريندا رهن ٿا ته سندن فلاڻي يا فلاڻي رڌل جانور ۾ يا ان مٿان ٻرڪيل فلاڻي پائوڊر ۾ مردانگي وڌائڻ جي طاقت آهي.
بھرحال هن سارس بيماريءَ گهڻن چيني شوقينن جو دماغ ٺڪاڻي لڳايو آهي ته ان قسم جي جيت جڻين ۽ جانورن کي کائڻ توڙي انهن کي ڀاڪرن ۾ کڻي چميون ڏيڻ ۾ بي سوادي هڪ طرف آهي ته بيماري ٻئي طرف. هاڻ دنيا ايڏي ڳنڍجي وئي آهي جو چين جي ڳوٺ ۾ پيداٿيندڙ سارس ڪئناڊا جھڙي ڏورانھين ملڪ تائين يڪدم پھچيو وڃي. چين جي حڪومت به بدناميءَ کان بچڻ لاءِ ڏنڊو کنيو آهي ۽ جانورن جي ويجهو رهڻ يا ڪتا، ٻِلا، نانگ بلائون، ڪوئا ڪاڪروچ جھڙيون شيون هوٽلن ۾ رڌڻ تي سختي شروع ڪئي آهي_ خاص ڪري چين ۽ ڪوريا جون اهي غلط حرڪتون سندن پاڙيسري صاف سٿري ملڪ جپان لاءِ به مٿي جو سور ثابت ٿين ٿيون. ان ڪري هن ڀيري يورپ ۽ آمريڪا سان گڏ جپان به چين تي خوب ڇوهه ڇنڊيا آهن. پوءِ اها ٻي ڳالهه آهي ته جپان پنھنجي پر تڪلف فطرت ڪري چين کي اهي لعنتون ۽ بُجا ظاهري طرح نه پر هٿ تي رومال ويڙهي ڏنا آهن. ڪيترن ئي ملڪن جي اخبارن ۽ رسالن ته چين جي انهن هوٽلن جا مينيو ۽ فوٽو به ڏنا آهن، جن ۾ ان قسم جون شيون رڌيون پچايون وڃن ٿيون. پر اها ٻي ڳالهه آهي تهڪيتريون ئي اهڙيون شيون، جيڪي چينين لاءِ ڇڏڻ نا ممڪن آهن جو هو انهن شين کي بيماريءَ جي پاڙ نه پر علاج سمجهن ٿا. ڪجهه ڏينھن اڳ چين جي هڪ صوبي Jiangsu جو هيلٿ ڊائريڪٽر سارس بيماريءَ کان بچڻ لاءِ ماڻهن کي نصيحت ڪري رهيو هو ته گهڻي کان گهڻا ڪوبرا نانگ کائو، جيئن توهان جي جسم ۾ گرمائش پيد اٿئي ۽ سارس جھڙين وبائن جو مقابلو ڪري سگهو.
هي ائين آهي جيئن لياقت جتوئيءَ جھڙو فيڊرل منسٽر اسلام آباد ۾ ويھي عوام کي تتر کائڻ جا فائدا ٻڌائي. اهڙي حالت ۾ تترن جي بچاءَ واري کاتي جي سپاهيمڱيلڌي شارباڻيءَ جي خيرپور ناٿن شاهه۾ ڇا هلندي جو اتي جي وڏيرن کي تترن جي شڪار کان منع ڪري.