جپاني اخبارون، ٽي وي ۽ منگا
جپان جي سڀ کان گهڻي مشھور اخبار Yomiuri Shimbun آهي، جنھن جي سرڪيوليشن نه فقط جپان ۾ پر سڄي دنيا۾ وڏي ۾ وڏي آهي ۽ تقريباً ڏهه ملين_ يعني هڪ ڪروڙ ڪاپيون ڏهاڙي وڪامن ٿيون. اها ئي اخباري ڪمپني انگريزيءَ ۾ Daily Yomiuri نالي اخبار ڪڍي ٿي پر جپان مان نڪرندڙ انگريزي اخبار ۾ جپان ٽائيمس وڌيڪ مشھور آهي.
انهن کان علاوه انگريزي اخبارن ۾ Mainchi Daily ۽ Asahi Evening News به چڱيون مشھور آهن. ٻاهر جي ملڪن جي رسالن ۾ نيوز ويڪ ۽ ٽائيم رسالا جتي ڪٿي نظر اچن ٿا ۽ منھنجي خيال ۾ انهن جي قيمت پڻ سڄي دنيا کان وڌيڪ هتي جپان ۾ آهي ۽ دڪانن تي انهن جو في پرچو ست سؤ يين ۾ ملي ٿو. سي ٿيا پنھنجا ساڍا ٽي سؤ رپيا جو اڄ ڪلهه جپاني هڪ سؤYenپاڪستاني پنجاهه رپين برابر آهن.
جپان ۾ انگريزي اخبارن وانگر ڪجهه انگريزي رسالا به ڇپجن ٿا، جن مان Tokyo Journal گهڻن ماڻهن جي هٿن ۾ نظر اچي ٿو. يعني جپان ۾ رهندڙ ڌارين ملڪن جي ماڻهن جي هٿن ۾. جپاني ماڻهو’ٽائيم‘ يا ’نيوز ويڪ‘ جھڙو رسالو ڇو خريد ڪن جڏهن هنن وٽ اهي سڀ رسالا ۽ ويندي ريڊرس ڊائجسٽ جھڙا سندن زبان (جپانيءَ) ۾ ڇپجن ٿا. ائين اوساڪا ۽ ڪوبي پاسي هتي جو انگريزي رسالو Kansai Times Out ۽ نگويا پاسي Eyes رسالو پڻ چڱو هلي ٿو.
جپان ۾ هلندڙ ٽي وي اسٽيشن (Networks) ۾ اين. ايڇ. ڪي.(Nihon Hoso Kyokai) يعني جپان براڊ ڪاسٽنگ ايسوسيئيشن سڀ ۾ وڏي آهي. NHK جي بجيٽ ملڪ جي اسيمبلي Dietمنظور ڪري ٿي پر مڪمل طرح خودمختيار آهي. يعني سرڪار جي واه واهه ڪرڻ لاءِ نه هلائي وئي آهي. NHK جا ڪل چار چئنل آهن. ٻه سيٽلائيٽ وارا ۽ ٻه Terrestrial جيڪي ملڪ جي ٽيھه ملين ٽي وين ذريعي ڏٺا وڃن ٿا ۽ جن جي يعني فقط NHK جا جي انهن چئن چئنلن ڏسڻ جي ماهوار في 1320 يين آهي. يعني ساڍا ڇھه سؤ رپيا کن.
پرائيويٽ چئنل ۾ NTV (نپان ٽيليويزن نيٽ ورڪ) سڀ ۾ گهڻو هلي ٿو ۽ NTV جو سڀ کان وڏو شيئر هولڊر يومي اوري شمين نيوز پيپلز گروپ آهي. ان کان علاوه ٻيا به ڪيترائي اخباري گروپ ٽي وي چئنل هلائڻ ۾ حصيدار آهن. هن چئنل تان مختلف پروگرام اچن ٿا. ان کان علاوه ڊرامن جي لحاظ کان TBSچئنل مشھور آهي۽ خبرن کان T.V.Asahi آهي جيڪو لڳي ٿو ته Asahi اخبارن وارن جو آهي. ان کان علاوه Fuji TV پڻ مختلف Entertainment ڏئي ٿي. جپان ۾ هڪ ٻيو جپاني سيٽلائيٽ چئنل Wowow مشھور آهي جيڪو سال ۾ 500 کن فارين جون فلمون پڻ ڏئي ٿو. هن چئنل جي ماهوار في 2030 يين آهي.
نيشنل جاگرافڪ، ائنيمل پلينيٽ، ڊسڪوري، لالا جھڙا ڪيترائي ڌارين ملڪن جا چئنل ڪئبل ذريعي ملن ٿا، جن مان هر هڪ جي ٻڪ ٽڪن جي ماهوار في آهي.
منگا (Manga) _جپاني ڪامڪ (Comic)
جپان ۾ ڪامڪن جا ڪتاب ۽ رسالا ڏاڍو هلن ٿا. بلڪ ڪي ڪي ڪامڪن جا رسالا ته اهڙا ٿلها ٿا نڪرن جھڙا آلجبرا ۽ فزڪس جا ڪتاب، بلڪ ٽيلفون ڊئريڪٽري سمجهو. ڪامڪ نه فقط ٻار پڙهن ٿا پر وڏا پڻ.
هڪ يورپي همراهه هڪ ڏينھن هتي جي هڪ مشھور بوڪ اسٽال Quest ۾ ڪتابن جي Veriety جو جائزو وٺندي چيو:
مون کي اها ڄاڻ هئي ته جپاني ٻارن جي حسابن جي قابليت جو مقابلو دنيا جي ڪنھن ملڪ جو ٻار ڪري نٿو سگهي، پر مون کي اها هتي اچي خبر پيئي آهي ته جپاني ٻار توڙي وڏا جيترو ڪامڪس جا ڪتاب پڙهن ٿا يا انهن جي جپان ۾ جيتري کپت آهي، اوتري دنيا ۾ ڪٿي به نه آهي.“
جپاني لفظ Manga در اصل هر قسم جي ڪارٽونن لاءِ آهي. چاهي ڪامڪ بوڪ هجن يا اخبار رسالن ۾ ڪارٽونن جون پٽيون، جيئن ڪنھن زماني ۾ جنگ اخبار جي مشھور ڪامڪ پٽي (Strip) ”ٽارزن ڪي واپسي“ هوندو هو.
جپان ۾ ڪتابن جي دڪانن ۾ گهڙبو ته سڀ کان گهڻي جاءِ هنن منگا جي والاريل هوندي. مزي جي ڳالهه اها ته هنن ڪامڪ ڪتابن(Manga) جا ٽائيٽل هميشه انگريزي ۾ ٿين.
جپان ۾ هي منگا (ڪارٽون) ٺاهڻ وارا هزارين آهن ۽ جيئن ته هنن رسالن/ ڪتابن (Manga) جو وڏو وڪرو آهي ان ڪري هي آرٽسٽ توڙي لکڻ ۽ ڇاپڻ وارا تمام گهڻو ڪمائين ٿا ۽ سندن شان شوڪت فلمي اداڪارن جھڙو آهي. جپان ۾ منگا جو وڏو بزنيس هجڻ جو اندازو فقط ان مان لڳائي سگهجي ٿو ته منگا جي هڪ هفتيوار رسالي “شونين جمپ” (Shonen Jump) جون هر هفتي پنج ملين_ يعني اڌ ڪروڙ ڪاپيون ڇپجن ٿيون.
جپان هونءَ شريف ملڪ سمجهيو وڃي ٿو پر انهن ڪامڪن جا صفحا اٿلائيندي اسان ايشيائي ماڻهو ته ڇا پر يورپي به ڇرڪيو وڃن، جو انهن ۾ ڪي ڪي مار ڌاڙ جا ۽ ويندي اگهاڙا پوز ڏنا وڃن ٿا جو سئيڊن جا ماڻهو به تعجب کائين. هونءَ جپاني سينسر ٻاهر جي ملڪن جي رسالن تي ايڏو سخت آهي جو عورت جي اوگهڙ جا ٻيا حصا ته ڇا پر لڪيل جاين جي وارن (Pubic hair) تي به سخت اعتراض ڪري ٿو، پر منگا ۾ ڏنل اوگهڙ تي هتي جو سينسر بورڊ اکيون ٻوٽيو ڇڏي. ڪن ڪن Manga (ڪامڪن) ۾ خاص ڪري عورتن جي لاءِ ڇپيلن ۾، جنسي تعلقات (Sexual Activity) پڻ عام ڏيکاري وڃي ٿي. ساڳي وقت ڪي ڪي منگا شاگردن جي تعليم ۽ پڙهائڻ لاءِ پڻ ڇپجن ٿا ۽ ٻار پڙهي هوشيار پڻ ٿين ٿا. اهي فزڪس ۽ ڪيمسٽري جون شيون جيڪي هونءَ هڪ ٻار کي سمجهڻ ۾ ڏکيون لڳن، سي هنن Manga ذريعي سولي طرح سمجهيو وڃي ۽ ان لاءِ Benkuyo Manga (پڙهائيءَ جا ڪامڪ) ۽ Jitusma Manga (پريڪٽيڪل ڪامڪ) مشھور آهن جيڪي هاءِ اسڪول جي سبجيڪٽن کان وٺي انٽرنيشنل فائننس ۽ ڪامرس جھڙن عنوانن لاءِ فائديمند آهن.
ٻارن لاءِ اڄڪلهه سڀ کان گهڻو پسنديده منگا ”دورائيمن“ جو آهي. دورائيمن هڪ روبوٽ ٻلي آهي، جنھن جا پھرين 1970ع ۾ ڪتابي صورت ۾ ڪارٽُون شروع ٿيا. ان جي مختلف ڊزن کن ڪتابن جون اڄ تائين ڪروڙ کن ڪاپيون وڪرو ٿي چڪيون آهن. هاڻ هو هن ٻلي (ڊورائمن) جي پاپولر ٽي وي سيريز پڻ آهي، جنھن کي پڻ ٻار وڏي شوق سان ڏسن ٿا. هن ڪردار جا ڪيترائي رانديڪا، اسٽيشنري جو سامان، گنجيون، ٽي شرٽون جپان ۾ وڪامن ٿيون.
منگا تي ٺھيل ڪجهه جپاني ٽي وي سيريل آمريڪا ۾ به مشھور آهن جيئن ته Astro_Boy(جنھن کي هتي جپان ۾ Testsuan سڏين ٿا) ۽ هن جو آرٽسٽ تيزوڪا اوسامو جي شھرت هالي ووڊ جي ٽاپ آرٽسٽن کان به وڌيڪ آهي.