ٽويوٽا معنيٰ ڀلي زمين
اهو ٻڌي ته هن جو نالو سوزوڪي آهي مون کي ڏاڍو تعجب لڳو ته هن همراهه جو نالو پڪ اپ گاڏي آهي، پر پوءِ خبر پيئي ته جپاني ماڻهن جي ذات جو نالو گاڏي ناهي پر گاڏيءَ جو نالو ان جي ٺاهيندڙ جي ذات تان آهي. ڪجهه ڏينھن بعد خبرون چارون ڪندي مسٽر سوزوڪي ٻڌايو ته، جپان ۾ سوزوڪي ذات جا ٻئي نمبر تي گهڻا ماڻهو آهن ۽ جپاني هر ذات جي ڪا نه ڪا معنيٰ آهي. اهڙيءَ طرح سوزوڪي جي معنيٰ گهنڊ جھڙو وڻ (Bell-Tree) آهي.
ان بعد هر ملندڙ جپاني جي ذات جي معنيٰ ضرور پڇڻ لڳس، جنھن سان ڪيترائي جپاني لفظ ياد ٿيڻ لڳا. جيئن Kena-ka معنيٰ سونو ٻار، Sen-ga هزار مبارڪون، Futagami صاحب جي ذات جي معنيٰ ٻه ديوتا، ڇو جو فوتا معنيٰ ٻه ۽ ڪامي (يا ’گامي‘) معنيٰ ديوتا. اسان جي اوساڪا آفيس ۾ ڪم ڪندڙ ڪلارڪ ڇوڪريءَ جو نالو ”مس مسالي وارو ٻيٽ“(Karashima) هو. ڪارا معنيٰ مسالي وارو ۽ شِيما جي معنيٰ ٻيٽ آهي، جيئن هيروشيما (وڏو ٻيٽ)، ڪاگوشيما (ڇٻيءَ جھڙو ٻيٽ) وغيره. اهي شھرن جا نالا آهن. يوڪوهاما ۾ اسان جي ڪمپنيءَ جي ڊاڪٽر جو نالو Dr.Kitou هو. ڪي معنيٰ شيطان تائو معنيٰ مٿو، يعني ”ڊاڪٽر شيطان جو مٿو“ _ جيتوڻيڪ ڊاڪٽر فرشتو صفت انسان هو. منھنجي هڪ مسواڙي گهر جي مالڪڻ جو نالو ”مسٽر ڏهه خوشبوئون“(Gomi) هو ۽ هڪ جو نالو ”مسز کڏ“(Hori) هو. بھرحال ان قسم جون کل جھڙيون ذاتيون هرهنڌ آهن. بگهڙ، ڪنهار، مرچ ۽ متقي ذاتيون ته اسان جي ڳوٺ ۾ به آهن. ٻيو ته ٺھيو انگريزن وٽ به آهن، جيئن ته Wood, Wolf، لئمب، ڄاهو (Hog) گولڊ سمٿ وغيره وغيره. جپان ۾ سالن تائين جاگيرداري نظام رهيو. ملڪ جي 96 سيڪڙو عوام ائين ڪت خلق تصور ڪئي وئي ٿي. باقي ٽي چار سيڪڙو پير مرشد سمجهي وئي ٿي، ۽ فقط انهن جي ئي ذات هئي.Meiji دؤر جي شروعات تائين (يعني 1860ع تائين) عام پبلڪ جي ڪا ذات نه هئي. ان بعد قانون ڪڍيو ويو ته هر جپانيءَ کي پنھنجي ذات (Family Name) رجسٽرڊ ڪرائڻو پوندو. حڪومت طرفان ڪا ذات رکڻ ضروري ٿيڻ تي ڪيترن پنھنجون ذاتيون ڀر وارن شھرن، ندين، جبلن ۽ وڻن ٻوٽن تان کڻي رکيون. جپان جون اڄ ٽيھارو کن ذاتين ۾’ياما‘ (جبل) اچي ٿو يا ’تا‘ (ٻني) اچي ٿي. جيئن ته ياما گچي، ياما دا، فوجي ياما وغيره. ڪيترين ذاتين ۾ وڻ (Ki) يا ٻيلو (Mori) اچي ٿو، جيئن Morishima (وڻن جو ٻيٽ)، ندين ۽ جبلن تي به ڪيترن ئي ماڻهن جون ذاتيون آهن، جيئن ته Ishikawa (پٿرائين ندي) يا Kawamura (نديءَ وارو ڳوٺ).
ڪيترن جپانين جون ذاتيون پاڻي ۽ چشمن تي به آهن، جيئن ته ڪَوئي زومي (Koizumi) معنيٰ پاڻيءَ جو ننڍڙو ڦوهارو. اڄڪلهه جي جپاني پرائيم منسٽر جي اها ذات آهي. جانورن ۽ ماٿرين تي به ڪيتريون ئي ذاتيون آهن، جيئن ته Kumagai معنيٰ رڇن جي ماٿري، Kamemura معنيٰ ڪُمين جي ڳوٺ. گلن جي نالن سان به ذاتيون آهن پر ڪچن چانورن ۽ رڌل چانورن (ڀت) تي ته ڪيتريون ئي ذاتيون آهن. چانور جپاني ماڻهوءَ جي زندگيءَ جو اهم حصو آهن. چانور جپانين جو Staple کاڌو آهي، جيئن اسان وٽ ڪڻڪ. جپانين جو وڏو ‘اَن نور’ ڀت (Gohan) آهي. پاڻ وٽ ”ماني“ لفظ جي معنيٰ چپاتي، اڦراٽو، نان به آهي ته سڄي ماني Full Meal به آهي. چونداسين ماني کاڌئي؟ معنيٰ ٻوڙ ماني، دال ڀت وغيره کاڌئي. اهڙي طرح جپان ۾ ڀت (Gohan) فقط رڌل چانور (ڀت) به آهي ته سڄي ماني به. ميزبان پڇندو:
Asa gohan-o tabe mashitaka
تو ڀت کاڌو آهي_ يعني پوري نيرن جنھن ۾ چانھه، ڊبل روٽي، ڀت، مڇي سڀ ڪجهه اچي ويو. Asa معنيٰ صبح ۽ ’اسا گوهان‘ معنيٰ صبح وارو ڀت يعني ”نيرن“ اهڙي طرح Hiru Gohan معنيٰ ”منجهند وارو ڀت“ ، جيئن پاڻ وٽ چون ”منجهند جي ماني“.
جپان ۾ ڪيتريون ئي ذاتيون ڌنڌن تان آهن، جيئن انگريزن جون Blacksmith ، گولڊ سمٿ وغيره آهن ۽ اسان وٽ لوهار، ڀوڳڙي (ڀڳڙا ٺاهڻ وارو)، سونارو وغيره. (ڀرڳڙي الڳ ذات آهي).
منو صدي کن اڳ 1930ع ۾ شوجيرو نالي هڪ جپانيءَ جنھن جي ذات Ishi-Bashi هئي، معنيٰ پٿر جي پُل (Bridgestone) ، تنھن همراهه ٽائر ٺاهڻ جي هڪ فئڪٽري لڳائي، جنھن جو نالو اشي باشي ڪمپني رکڻ بدران انگريزي ترجمي وارو نالو “برج اسٽون” رکيو. اڳتي هلي ان ڪمپنيءَ جا ٽائر ۽ سائيڪلون ايڏو ته سٺيون ثابت ٿيون، جو سڄي دنيا ۾ “Bridgestone” جي نالي کان هر هڪ واقف ٿي ويو. ذرا سوچيو ته مسٽر اشي باشي وانگر ٻيا جپاني به پنھنجي ڪمپنيءَ جو نالو جپاني ذات بدران انگريزي ترجمي وارو رکن ها ته دنيا جي رستن تي هلندڙ لکين ڊرائيور ٽويوٽا ۽ متسوبشي نالي وارين گاڏين بدران Rich Field ۽ Triple Diamonds نالي وارين گاڏين ۾ هلن ها، ڇو ته ٽويوٽا معنيٰ ڀلي زمين ۽ متسوبشي معنيٰ ٽي هيرا.