چِين بابت ڪجهه عام ۽ خاص ڳالهيون
• دنيا جي پهرين پيپر ڪرنسي (نوٽ) اڄ کان چوڏهن سؤ سال اڳ چين تيار ڪئي.
• سال 2009ع کان چين ۾ فيس بڪ، Twitter ۽ دي نيو يارڪ ٽائيمس اخبار بلاڪ ٿيل آهي جيئن اڄ ڪلهه اسان وٽ يو ٽيوب تي بندش آهي.
• چين ۽ مڪائو ٻيٽ کي جيڪا پل ڳنڍي ٿي ان تي پهچي ڊرائيور پنهنجي ڊرائيونگ جو رخ بدلائين ٿا. چين کان ايندڙ هن پل تي پهچي پنهنجي گاڏي جو رخ کاٻي کان ساڄي پاسي Right Hand Drive ڪن ٿا ڇو جو چين ۾ گاڏيون سعودي عرب ۽ ڪويت وانگر پنهنجو ساڄو پاسو وٺي هلن ٿيون پر هانگ ڪانگ ۽ مڪائو جيڪي آهن ته چين جا ٻيٽ پر برطانيا ۽ پورچوگال جي راڄ ۾ هجڻ ڪري اتي ٽرئفڪ جا قانون اهي هلندا اچن جيڪي انگلنڊ ۽ پورچوگال ۾ آهن.
• چين جو پورو نالو ’پيپلس ريپبلڪ آف چائنا‘ (PRC) آهي جنهن جي گاديءَ جو شهر بيجنگ (پيڪنگ) آهي جنهن کي هاڻ بيجنگ سڏيو وڃي ٿو. ملڪ جو صدر زي جنپنگ آهي. چين جي پکيڙ 96 لک چورس ڪلوميٽر آهي ۽ ان حِساب سان چين روس ۽ ڪئناڊا بعد دنيا جو ٽيون نمبر وڏو ملڪ آهي جنهن جي آدمشماري 1.3 بلين آهي.
• چين جي چوڌاري بارڊر تي ملڪ آهن: ڪوريا، منگوليا، روس، ڪزاخستان، ڪرغستان، تاجڪستان، انڊيا، پاڪستان، افغانستان، نيپال، ڀوٽان، ميانمار (برما)، لائوس ۽ ويٽنام. چين جي گهڻن ماڻهن جو واسطو ٻڌ ڌرم سان آهي ان کان علاوهه ٻيا وڏا مذهب آهن: تائوزم، اسلام، عيسائيت وغيره. چين ۾ جيڪي اهم چيني ٻوليون ڳالهايون وڃن ٿيون اهي آهن: منڊران، ڪئنٽونيز جيڪا Yue به سڏجي ٿي، فوزو، هوڪين، گَن، زيانگ، هڪا وغيره. سڄو چين 23 صوبن ۾ ورهايل آهي. سڪي جو نالو رين مذبين (RMB) ۽ يئان آهي.
• دنيا جي چوٿون نمبر ڊگهي ندي يانگ زي (Yangtze) ندي چين ۾ آهي جيڪا 5800 ڪلوميٽر يعني 3604 ميل ڊگهي آهي ۽ چين جي ييلو ندي، جيڪا 4670 ڪلوميٽر يعني 2900 ميل ڊگهي آهي دنيا جو ڇهون نمبر ڊگهي ندي آهي.
• اڄ ڪلهه چين آمريڪا بعد دنيا ۾ ٻئي نمبر تي وڏي ايڪانامي جو مالڪ آهي.
• 2003ع ۾ چين دنيا جو ٽيون ملڪ ٿيو جنهن خلا ۾ ماڻهو موڪليو.
• دي گريٽ وال (وڏي ديوار) دنيا جي وڏي ۾ وڏي ماڻهن جي ٺهيل شيءِ (Structure) آهي. جيڪا 8850 ڪلوميٽر يعني 5500 ميل ڊگهي آهي جنهن کي ’ديوارِ چين‘ به سڏجي ٿو.
• چين 1949ع ۾ آزاد ٿيو يعني اسان کان ٻه سال پوءِ. ان وقت چين جي حالت بيحد خراب هئي. ماڻهو آفيم ۽ هيروئن جي عادي هجڻ کان علاوه، منجھن ٻيون به ڪيتريون ئي خرابيون هيون. مائوزي تنگ جيڪو جديد چين جو باني سڏجي ٿو تنهن ڏنڊي جي زور تي منجھائن اها عادت ڪڍي کين دنيا جي هڪ محنتي قوم بنايو.
• چين جي ڪميونسٽ پارٽيءَ طرفان بيجنگ ۾ هڪ انسٽيٽيوٽ قائم ٿيل آهي جِتي پارٽي جي ميمبرن کي مختلف شعبن ۾ وزير، مشير ۽ چين جي لاءِ نئي قيادت تيار ڪرڻ جي تربيت ڏني وڃي ٿي. هن ٽريننگ بنا ڪنهن به ماڻهوءَ کي وزير يا مشير ٿيڻ جي قابل نٿو سمجھيو وڃي.
• چيني ماڻهن جي چوڻي آهي ته جيڪڏهن توهان هڪ سال جي منصوبه بندي ڪرڻ چاهيو ٿا ته مڪئي پوکيو، جيڪڏهن ڏهن سالن جي ته وڻ پوکيو ۽ صدين جي ته پوءِ ماڻهن کي تعليم ڏيو ۽ تربيت يافته بڻايو.
• چين ۾ چوريءَ جي سزا موت آهي. چور جي مٿي ۾ گولي لڳائي وڃي ٿي ۽ گوليءَ جي قيمت ان چور جا وارث جيستائين ادا نه ڪندا آهن انهن کي لاش کڻڻ جي اجازت نه هوندي آهي.
• چون ٿا ته ايوب خان جي دور ۾ واهه جي آرڊيننس ڪامپليڪس جي تعمير ڪئي وئي ته چين جي هڪ وفد ان جو اچي دورو ڪيو ۽ انهن ان دورري دوران بلڊنگ ۾ پاڻيءَ جو سيمو ڏٺو. ميزبان شرمساريءَ مان چيو ته خبر ناهي ڇو جيتوڻيڪ نئين عمارت ٺهي آهي پر منجھس پاڻي سِمي رهيو آهي. چين جي وفد جي هڪ همراهه مرڪندي چيو ته شروع شروع ۾ اسان جون سرڪاري عمارتون به سمنديون هيون پر پوءِ هڪ وار جڏهن ان جي ٺاهڻ واري ٺيڪيدار کي گولي هڻي اڏائي ڇڏيوسين ته ان کانپوءِ ڇت نئين ٺهي هجي يا پراڻي جي مرمت ڪرائي هجي، مجال آهي جو ڪِٿان به پاڻيءَ جو ڦُڙو ٽِمي.
• چون ٿا ته رچرڊ نڪسن هڪ دفعو چيني صدر چواين لائي سان مليو ته ان کي هڪ تصوير ڏني جنهن ۾ چواين لائي پنهنجي گهر جي لان ۾ ويهي اخبار پڙهي رهيو هو ۽ اخبار جون سرخيون به چٽي طرح نظر اچي رهيون هيون. چواين لائيءَ نڪسن کان پڇيو ته توهان هي فوٽو ڪيئن ڪڍيو؟ رچرڊ نڪسن فخر مان ڳاٽ اوچو ڪندي چيو ته اسان وٽ هڪ سؤ ملين ڊالر جي سيٽلائيٽ ٽيڪنالاجي آهي جيڪا دنيا ۾ فقط اسان وٽ ئي آهي. هيءَ تصويرَ اسان ان ذريعي ڪڍي آهي. چوائن لائي مرڪندي اٿيو ۽ پنهنجي ميز جي خاني مان هڪ فوٽو ڪڍي آيو ۽ صدر نڪسن کي پيش ڪيو. ان تصوير ۾ صدر نڪسن وائيٽ هائوس جي هڪ ڪمري ۾ آئي اي جو ڪانفيڊينشل (راز وارو) فائيل پڙهي رهيو هو. هيءَ تصوير ڏسي نڪسن جي منهن جو پنو لهي ويو ۽ چيني صدر چوائن لائي کان پڇيائين ته هيءَ تصويرَ توهان ڪيئن ڪڍي. چوان لائي چيو ته توهان آمريڪن جيڪو ڪم سؤ ملين ڊالرن جي ٽيڪنالاجي سان ڪريو ٿا اسان فقط هڪ سؤ ڊالرن جي ٽيڪنالاجيءَ سان ڪريو وٺون. صدر نڪسن وضاحت گهري ته چوائن لائي چيو ته اسان وائيٽ هائوس جي هڪ ملازم کي سؤ ڊالر ڏئي اها تصويرَ حاصل ڪئي.
• مٿينءَ ڳالهه ۾ کڻي گهڻي صداقت نه هجي پر اها حقيقت آهي ته مائوزي تنگ جي قيادت ۾ چينين لڳاتار محنت ۽ جدوجهد سان اهڙا ڪم ڪري ڏيکاريا جو دنيا کي، خاص ڪري آمريڪا کي ڏندين آڱريون اچي ويون. مونکي ياد آهي ته 1970ع جي شروع وارن مهينن ۾ چين ۽ اوسي پاسي جي ملڪن ۾ هي چرچو مشهور هو ته ڪنهن آمريڪن کان پڇيو ويو ته توهان سرنگهه ڪيئن ٿا ٺاهيو.... يعني جبل جي ٻي پار ريل گاڏي وڃڻ لاءِ ٽنل ڪيئن ٿا ٺاهيو؟ هن وراڻيو ته: ”ان تي ڪجهه مهينا پيپر ورڪ ڪندا آهيون ڊزائنون ٺاهيندا آهيون ته جبل جي ڪهڙن هنڌن تان کوٽائي شروع ڪجي جيئن کوٽائي ڪندڙ ٻه ڌريون هڪ هنڌ پهچن.“ چينيءَ کان جڏهن ساڳيو سوالُ پڇيو ويو ته هن چيو ته ”ڇا جو پيپر ورڪ ڇا جو اسڪيچ ورڪ. اسان وٽ ماڻهن جي ته کوٽ آهي ئي ڪانه. کوٽائي ڪندڙن جون به ٽيمون ٺاهي هڪ کي هڪ طرف لڳائيندا آهيون ته ٻي ٽيم کي جبل جي ٻي پاسي کان. ٻئي ٽيمون کوٽائي ڪندي هڪ هنڌ ملي ويون ته ٺيڪ نه ته هڪ رستو وڃڻ جو ته ٻيو رستو اچڻ جو يعني هڪ IN ته ٻيو OUT.
• چين جا ماڻهو ديوار چين کي اهميت نٿا ڏين. هنن جو چوڻ آهي ته هنن تي جنگ مڙهي وئي ته هو پاڻ ديوار چين بڻجي ويندا. چين جا ماڻهو سپر پاور ته نٿا بنجڻ چاهين. انهن جي بس اها ئي خواهش آهي ته اسان هڪ خوشحال ۽ پُر امن قوم رهون.
• چين جي ماڻهن جو احتجاج ڪرڻ جو پنهنجو نرالو طريقو آهي. جنهن ڏينهن هو احتجاج ڪن ٿا ان ڏينهن تي هو اسان وانگر سڀ ڪم ڇڏي وهڻ بدران 24 ئي ڪلاڪَ ڪم ڪندا رهن ٿا.
چين جي انقلابي صدر مائوزي تنگ مرڻ وقت پنهنجي قوم کي وصيعت ڪئي هئي ته منهنجي ورسي واري ڏينهن تي غم ۾ پنهنجون فئڪٽريون ۽ ڪاروبار بند رکڻ بدران ان ڏينهن نارمل ڪم کان ٻه ڪلاڪَ وڌيڪَ ڪم ڪجو. اڄ به چين جا ماڻهو مائوزي تنگ جي ورسي واري ڏينهن تي ٻه ڪلاڪ مفت اوور ٽائيم ڪن ٿا.