هنگزو - چِين جو آڳاٽو ۽ ماڊرن شهر
دراصل هڪ ته چين جي شهرن جا نالا جرمني ۽ فنلئنڊ جهڙن ملڪن جي شهرن وانگر اوپرا ۽ اُچارڻ ۾ ڏکيا آهن ٻيو ته مائوزي تنگ جي سخت ڪميونزم واري دور ۾ چين ڌارين لاءِ آئوٽ آف بائونڊ رهيو. اها ٻي ڳالهه آهي ته جهازن جي نوڪريءَ ڪري اسان جو سامان کڻڻ يا لاهڻ لاءِ چين جي مختلف بندرگاهن ۾ اچڻ وڃڻ ٿيندو رهيو ٿي پر سچ ڳالهه اها آهي ته ان وقت به اسان لاءِ توڙي اڄ ڪلهه ڪنهن نئين ويندڙ شاگرد يا ٽوئرسٽ لاءِ چين جي شهرنجا نالا منجهائيندڙ آهن- جيسين ڪو وڏو عرصو چين ۾ رهي ۽ مقامي چيني ٻولي سکي. نه ته ٻي صورت ۾ چين جي شهرن بستين جا نالا: گئانگ زو، هنگزو، قئان زو، لان زو، فوزو، گئي زو اهڙو ئي منجهائيندڙ آهن جهڙو اسان وٽ آيل ڪنهن نئين ڌارئين: چيني، جرمن يا نارويجين لاءِ خيرپور، ميرپور، بهاولپور، شهداد پور، نصرپور وغيره يا ٽنڊو آدم، ٽنڊوباگو، ٽنڊوالهيار، ٽنڊو مستي، ٽنڊو سومرو، ٽنڊو قيصر ۽ ٽنڊو ٺوڙهو وغيره منجهائيندڙ آهن.
گذريل دفعي چين جي شهر هنگزو ۾ ڪيترائي هم وطني مليا. چيومان ته خوش نصيب آهيو جو هڪ تاريخي ۽ ماڊرن شهر ۾ رهو ٿا جنهن کان دنيا وڏي عرصي کان واقف رهندي اچي. چوڻ لڳا ته اهو ڪيئن؟
”شابس هجناو! هيترو وقت رهڻ بعد به هن شهر هنگزو جي اهميت جي خبر نه پيئي اٿانوَ. ماڻهو ته هتي اچڻ کان اڳ هن شهر کان واقف هوندا آهن.“
هنگزو اهو شهر آهي جنهن ۾ مارڪو پولو ۽ ابن بطوطا جهڙا سياح نه فقط وڏو عرصو رهي ويا پر هنن پنهنجي سفر نامن ۾ هنگزو جو تفصيلي احوال لکيو جنهن مان ان وقت جي دنيا (يورپ، آفريڪا ۽ ايشيا) جي ماڻهن کي چين بابت ڄاڻ ٿي. اڄ هنگزو چين جو بهترين ڪمرشل شهر مڃيو وڃي ٿو ۽ انٽرنيٽ انڊسٽريءَ ۾ دنيا ۾ مشهور آهي. سندس ڪيتريون ئي يونيورسٽيون ناليريون آهن جهڙوڪ:
1. زهيجيانگ يونيورسٽي، هنگزو- جيڪا 1897ع ۾ ٺهي.
2. زهيجيانگ يونيورسٽي آف ٽيڪنيڪل- 1953ع ۾ ٺهي.
3. هنگزو نارمل يونيورسٽي
4. هنگزو ڊيانزي يونيورسٽي
5. زهيجيانگ چائنيز ميڊيڪل يونيورسٽي
6. زهيجيانگ گونگ شانگ يونيورسٽي- 1911ع ۾ ٺهي.
7. زهيجيانگ انٽرنيشنل اسٽڊيز يونيورسٽي- 1955ع ۾ قائم ٿي ۽ ٻيا ڪيترائي تعليمي ادارا.
’زهيجيانگ‘ صوبي جو نالو آهي، جنهن جو ’هنگزو‘ وڏو شهر آهي.
چين جي هن شهر هنگزو جو به ڪئنٽن (گئانگزو) ۽ زيتون (Quanzhou) وانگر اسلام سان پراڻو واسطو رهيو آهي. شروع ۾ ان بابت لکي چڪو آهيان ته سمنڊ رستي هن پاسي ايندڙ ڪيترائي عرب سوداگر هن شهر ۾ پڻ ٽڪي پيا ٿا خاص ڪري چين جي سانگ (Song) گهراڻي جي دورِ سلطنت ۾. 1848ع ۾ هنگزو لاءِ مشهور هو ته چين ۾ هي شهر اسلام جو مضبوط قلعو آهي. هنگزو ۾ رهندڙ اسان جا شاگرد، واپاري ۽ ٽوئرسٽ ان ڳالهه جو اندازو شهر ۾ موجود ڪيترين ئي عرب اسٽائيل عمارتن مان لڳائي سگهن ٿا. ان قسم جي عمارت سازي (Architecture) جا تاريخي نمونا توهان کي هنگزو جي ڪميونٽي اسٽريٽ ۽ ڪنچ (Qinghe) لين تي جام نظر ايندا.
هنگزو شهر جي زونگشان (Zhongshan) روڊ تي چين جي مشهور مسجد ”فونيڪس ماسق“ آهي جيڪا Zhenjiao مسجد به سڏي وڃي ٿي ۽ ٽانگ (Tang) گهراڻي جي دور حڪومت (618ع کان 907ع) ۾ ٺهي ۽ گئانگ زو (ڪئنٽن) جي هئائي شينگ (Huaisheng) مسجد بعد ٻئي نمبر تي پراڻي مسجد آهي.
هنگزو جي زونگشان روڊ واري هن مسجد ’فونيڪس‘ جي ڊگهي تاريخ آهي. اها مسجد سانگ گهراڻي جي سلطنت (960ع کان 1279ع واري دور) ۾ باهه لڳڻ ڪري شهيد ٿي وئي. ان بعد ان جي ڪيترائي دفعا مرمت ٿيندي رهي ۽ منجهس واڌارو ايندو رهيو. 1281ع ۾ قبلائي خان جي حڪومت جي ڏينهن ۾ چين ۾ رهندڙ عربستان جي هڪ علاوالدين نالي عرب امام، هنگزو ۾ وڌندڙ مسلمان ڪميونٽي جي ضرورت محسوس ڪندي هُن هِن فونيڪس مسجد ۾ 570 چورس ميٽرن جي ايراضيءَ جي هڪ هال جو واڌارو ڪيو. ان کان پوءِ به هيءَ مسجد وقت گذرڻ تي ڊهندي رهي ته ٺهندي به رهي. 1646ع ۾ چنگ (Qing) گهراڻي جي حڪومت هن مسجد کي نئين سنئين کان ٺهرايو، ان وقت هيءَ مسجد چين ۾ وڏي ۾ وڏي مسجد مڃي وئي ٿي. علاوالدين صاحب جو مقبرو به هن مسجد ۾ آهي. اڄ هن مسجد جي پکيڙ 2600 چورس ميٽر آهي. مسجد جو آرڪيٽيڪچر اسلامي ۽ چيني عمارتسازيءَ جو مڪسچر آهي. هنگزو ۾ رهندڙ اسان جي ملڪ جي شاگردن کي منهنجي اها ئي صلاح آهي ته هنگزو ۾ رهڻ دوران هن تاريخي مسجد کي ضرور ڏسن.
چين جي هن شهر هنگزو جون ڳالهيون ته کوڙ آهن. بهتر ٿيندو هن شهر ۾ رهندڙ اسان جي هم وطني شاگردن ۽ نوڪري ڪندڙن مان ڪو هتي جو سفرنامو لکي جيئن ملائيشيا بابت اتي تعليم وٺندڙ ڊاڪٽر عبدالحفيظ لغاري، ڊاڪٽر شاهمرد چانڊيو، ڊاڪٽر عبدالستار ساند ۽ ٻين لکيا آهن.