قومپرست پارٽيون پيپلز پارٽيءَ جو متبادل ڇو نه بڻجي سگهيون؟
بدقسمتيءَ سان پارلياماني سياست ڪندڙ قومپرست ڌريون هر صورت ۾ اقتدار تائين پهچڻ جي خواهش ۾ سنڌ جي لاءِ پارلياماني سياست ڪرڻ بجاءِ سنڌ جي نالي تي پارلياماني سياست ڪرڻ گهرن ٿيون، ان چڪر ۾ اهي پارٽيون سنڌ جي قومپرست سياست جي ٽن بنيادي اصولن کان هٿ کڻي وڃن ٿيون، اهي ٽي اصول آهن، مذهبي بنيادن واري سياست ڪندڙ ڌرين کان پاسيرو رهڻ، جاگيرداراڻي موقعي پرستي ۽ ويڪائو ٽولن کان پاسيرو رهڻ، اسلام آباد ۽ لاهور جي روايتي اسٽبلشمينٽ جي تابعداري نه ڪرڻ. جيڪڏهن انهن ٽن بنيادي اصولن تان هٽي سياست ڪرڻي آهي ته پوءِ سنڌ جون قومپرست ڌريون پيپلز پارٽيءَ جو متبادل ڇو بڻجي سگهنديون؟ انهن بنيادن تي مصلحت ڪرڻ کانپوءِ سنڌ جا ماڻهو ڀلا قومپرستن کي ووٽ ڇو ڏين؟ سنڌ جي حوالي سان جيڪي واعدا ۽ نعرا قومپرستن جي منشور ۾ لکيل آهن، سي ته سڀ پيپلز پارٽيءَ جي منشور ۾ به آهن، اصل فرق ته بنيادي اصولن جو آهي. ڏهاڪن تائين سنڌ جي قومپرست سياست سنڌ جي جيئڻ مرڻ جي مسئلن تي هڪ چٽي نظرياتي لائين سان سياست ڪندي رهي، جنهن ڪري ڪيترين ئي ٻين ڪمزورين جي باوجود سنڌ جي هيٺين ۽ وچولي طبقي وٽ سندن جدوجهد لاءِ دلي احترام رهيو آهي. اهو ئي سبب آهي، جو سنڌ ۾ وفاقي پارلياماني سياست ڪندڙ ڌريون به پنهنجي منشور ۽ نعرن ۾سنڌ جي قومپرست ڌرين جي نعرن ۽ مطالبن کي شامل ڪرڻ تي مجبور ٿي ويون، هاڻي جڏهن قومپرست سياست پنهنجي اصولي بنيادن کان هٿ کڻي وئي آهي ته پيپلز پارٽيءَ کان سخت بيزاريءَ جي باوجود به ماڻهو پارلياماني سياست ڪندڙ قومپرست ڌرين کي متبادل بڻائڻ لاءِ تيار ناهن. جيڪڏهن پارلياماني سياست ڪندڙ قومپرست ڌريون پنهنجي ٻانهن جي ٻل تي، پنهنجي نظرياتي لائين تي قائم رهندي، ڪا صاف شفاف سياست ڪن ها ته شايد سنڌ واسي کين ڪا جوڳي موٽ به ڏين ها، پر جڏهن سنڌ واسين ڏٺو ته سڄي زندگي جاگيردارن ۽ رت چوسيندڙ ڀوتارن خلاف سياست ڪندڙ ڌريون اليڪشن اتحاد وقت هڪٻئي سان گڏجڻ بجاءِ پير پاڳاري جي در تي قطار لڳائي بيهن يا ايندڙ حڪومت ۾ ڪو حصو ملڻ جي آسري تي ارباب رحيم سان گڏجي مهم هلائن ته پوءِ سنڌ واسي کين متبادل ڇو تصور ڪندا؟ ساڳي طرح سنڌ واسي ماضيءَ ۾ مذهبي انتهاپسنديءَ خلاف جدوجهد ڪندڙ ڌرين کي مذهبي ۽ فرقيوار تنظيمن سان اتحادن ۾ گڏ فوٽو سيشن ۾ ڏسن ته پوءِ کين ڪهڙي قسم جو متبادل تصور ڪندا؟ ٻيو ته ٺهيو، پر جڏهن قومپرست ڌريون ڏٺي وائٺي ناٽڪي انقلاب جي دعويدار قادريءَ جي آل پارٽيز ڪانفرنس ۾ وڃي پهچن ته پوءِ سنڌ واسي کين ڪهڙي جمهوري سياست جي نالي تي ووٽ ڏيندا؟ اڃا قادريءَ پاران ملڪ ۾ 35 صوبا ٺاهڻ وارن بيانن جون اخبارون رديءَ وارن وٽ به وڪرو نه ٿيون آهن، جو سنڌ جي قومي وحدت جون دعويدار قومپرست ڌريون سندس سڏ تي لاهور وڃي پهتيون. سنڌ واسي جڏهن ڏسن ٿا ته پارلياماني سياست ڪندڙ قومپرست به پيپلز پارٽيءَ جيان طاقت جو سرچشمو عوام بجاءِ اسٽيبلشمينٽ جي مهرن کي سمجهن ٿا ته پوءِ ان حوالي سان ته يقينن پيپلز پارٽي اقتداري سياست جي وڌيڪ سگهاري ڌر آهي، جيڪا وري به عوام جي ڪجهه نه ڪجهه پٺڀرائيءَ سان ڪن حالتن ۾ اسٽبشلمينٽ جي ايجنڊا سان ٽڪراءَ ۾ اچڻ جي سگهه رکي ٿي.
قومپرست ڌريون ته اڃا ان سياست ۾ ڀانبڙا پائي رهيون آهن. جيڪڏهن سياست جي بنيادي اصولن تي اڄ اهي مصلحتون ٿي سگهن ٿيون ته سڀاڻي ان کان وڏن معاملن تي اڃا به وڏيون مصلحتون ٿي سگهن ٿيون. جيڪڏهن سنڌ حڪومت هڪ داٻي تي وزيرستان جي پناهگيرن کي روڪڻ بجاءِ هار پارائڻ لاءِ تيار بيٺي آهي ته قومپرست دوست وري هڪ حڪم تي 35 صوبا ٺاهيندڙ سياسي يتيم جي آستاني تي پهچڻ لاءِ سنبريا بيٺا آهن. سنڌ رڳو پيپلز پارٽي لاءِ ئي ڪارڊ ناهي، پر هر ڌر ان کي ڪارڊ ئي تصور ڪري ٿي. سنڌ واسي يقينن پيپلز پارٽيءَ جي ڪرپشن، ميرٽ جي لتاڙ ۽ جمهوري طور بدترين حڪمرانيءَ کان بيزار آهن ۽ ان مان جان آجي ڪرائڻ گهرن ٿا، پر کين آسمان مان نڪري کجور ۾ ٽنگجڻ جو ڊپ منجهائي ٿو. هو ڏسن ٿا ته اڄ جڏهن اقتدار کان ٻاهر هوندي، رڳو هڪ تعلقي ۾ داٻو هجڻ تي قومپرست ڌريون پلاٽن تي قبضن ۽ ڀتن تان هٿ کڻڻ لاءِ تيار ناهن ته پوءِ سڀاڻي سڄي سنڌ کين ملي وئي ته اهي پيپلز پارٽيءَ جي ڪرپشن کي به مات ڏئي ڇڏيندا. ساڳي طرح جڏهن هو قومپرست ڌرين کي انهن ڪردارن سان ڀاڪر پائيندي ڏسن ٿا، جن کي سنڌ جو ماڻهو سياسي طور پيپلز پارٽيءَ کان وڌيڪ ڌڪاري ٿو ته سندن ذهن ۾ اهو سوال اُڀري ٿو ته سڀاڻي سنڌ جي واڳ کين ملي وئي ته پوءِ ته سنڌ جو الائجي ڪهڙو حشر ڪندا. مسئلو اهو ناهي ته سنڌ واسين کي ڪو پيپلز پارٽيءَ سان وڌيڪ پيار آهي، پر مسئلو اهو آهي ته پيپلز پارٽيءَ جون مخالف ڌريون ان کان به خراب رڪارڊ رکن ٿيون ۽ قومپرست ڌريون وري پ پ مخالفت ۾ انهن بدتر ڌرين سان اتحادن جو حصو بڻجڻ ۾ هڪ منٽ نه ٿيون وڃائين.
2013ع جي چونڊن ۾ قومپرستن جي شڪست جو هڪ وڏو ڪارڻ به اهو ئي هو، جو پنهنجي سياست جي بنيادن تي قائم رهڻ بجاءِ اهڙي ريل جو گاڏو بڻجي ويا، جنهن جي انجڻ گهر مان ٻاهر نڪرڻ لاءِ ئي تيار نه هئي. ان وقت به جيڪڏهن قومپرست ڌريون پنهنجي ايجنڊا تي ڪا گڏيل مهم هلائن ها ته شايد اهي هڪ مضبوط ڌر طور مقابلو ڪري رهيون هجن ها. ان چونڊ مهم ۾ ٻيون به ڪيتريون ئي ڪمزوريون هيون ۽ ممڪن هو ته قومپرست پارٽيون ڪي سيٽون حاصل نه به ڪري سگهن ها، پر گهٽ ۾ گهٽ سڃاڻپ پيدا ڪري وٺن ها. پارلياماني سياست ۾ هڪ نئين ڌر هجڻ سبب کين پير کوڙڻ ۾ وقت ته لڳي ها، پر اهي ان ميدان جي کيڏاڙين ۾ته ڳڻجڻ لڳن ها. پرائي ڪِلي تي ڪُڏڻ جي نتيجي ۾ اڄ پارلياماني سياست ۾ کين ڪير به ڌر طور تسيلم ئي نه ٿو ڪري، جن جي درن تي نواز شريف پاڻ لنگهي آيو هو، اڄ اهي کيس ياد به ناهن. درحقيقت پارلياماني سياست ۾ قومپرست ڌريون پنهنجو اميج وقت ٺهڻ کان اڳ وڃائي ويٺيون آهن، جيڪڏهن کين ڪنهن شارٽ ڪٽ واري ايڊوينچر مان ڪا اميد آهي ته کين ممتاز ڀٽي کان وڌيڪ حصو ته بهرحال نه ملي سگهندو، تنهن ڪري پارلياماني سياست ڪندڙ قومپرست ڌرين کي پنهنجي سياسي ڪردار ۽ اوليتن جو نيئن سر جائزو وٺڻو پوندو. سنڌ ۾ پيپلز پارٽيءَ جي هوندي پارلياماني سياست ۾ سندس متبادل بڻجڻ لاءِ جيڪڏهن ان کان بهتر ڌر بڻجڻ ممڪن نه هجي ته پاڻ کي گهٽ ۾ گهٽ ان کان گهٽ خراب ثابت ڪرڻ لازمي آهي. جيڪڏهن وڏيرن جي مقابلي ۾ وڏن وڏيرن سان اتحاد ڪرڻا آهن ۽ پاڻ کي قومي سطح تي سيڪيولر هجڻ جو تاثر پيدا ڪندڙ پيپلز پارٽي جي مخالفت ۾ مذهبي ۽ فرقيوار ڌرين سان ڀائيچارو ڪرڻو آهي ۽ وڏي اسٽبلشمينٽ جو سڌو سنئون حصو بڻيل ڌر سان مقابلي ۾ اسٽبشلمينٽ جي ٽئين درجي وارن مُهرن سان هٿ ملائڻو آهي ته پوءِ عام سنڌ واسي قومپرستن کي ڪڏهن به متبادل طور قبول نه ڪندو.
سنڌ واسي اهڙي ڪنهن به سنجيده ڌر کي يقينن موٽ ڏيندا، پر ان لاءِ اهڙي ڌر کي پنهنجي اهليت ۽ ساک ثابت ڪرڻ ۾ وقت لڳندو. سنڌ ۾ اهو سياسي خال پيپلز پارٽيءَ جي ڪرپشن ۽ سنڌ سان سندس ويساهه گهاتيءَ جي نتيجي ۾ پيدا ٿيو آهي ۽ ان خال جو ڀرجڻ وقت جي گهرج آهي. پيپلز پارٽي پنهنجي چئن ڏهاڪن واري سياسي تاريخ ۾ ايتري نامقبول ڪڏهن به نه رهي آهي، پر بدقسمتيءَ سان ان جون مخالف ڌريون ساک ۽ اهليت جي ميدان ۾ ان کان وڌيڪ خراب رهيون آهن، ان نوعيت جي سياسي خال کي خيبرپختوخوا جي عوام گذريل چونڊن ۾ ڀرڻ جي هڪ ڪوشش ڪئي، جنهن ۾ پيپلز پارٽيءَ کان وڌيڪ مقبول ۽ قومپرست ڌر اي اين پي کي هنن اقتدار کان ٻاهر ڌڪي ڇڏيو، ان جو اهم ڪارڻ پي ٽي آءِ جي شڪل ۾ کين هڪ متبادل جو حاصل ٿيڻ هو. سنڌ ۾ پيپلز پارٽيءَ جي ڀيٽ ۾ نواز ليگ، فنڪشنل ليگ وغيره جو رڪارڊ وڌيڪ سنڌ دشمن رهيو آهي، جنهن ڪري عوامي سطح تي پيپلز پارٽيءَ کي وري به ڪجهه مارڪون وڌيڪ ڏنيون وڃن ٿيون، ان صورتحال ۾ پارلياماني سياست ۾ قدم رکندڙ قومپرست ڌرين وٽ هڪ بهترين موقعو آهي، جيڪو ضايع ڪري رهيون آهن.
ڪمپيوٽر ۽ انٽرنيٽ جي جهان ۾ جيئندڙ وچولي طبقي جي نوجوان جي تقاضا هڪ پڙهيل لکيل سُلجهيل، باڪردار ۽ ايماندار قيادت آهي، 70ع جي ڏهاڪي وارن مدي خارج بيانن، روين ۽ سياسي طريقن کي ڪهڙي به طرح قبول ڪرڻ لاءِ تيار ناهن. اڌ کان وڌيڪ آبادي، نوجوانن تي ٻڌل هجڻ جي باوجود قومپرست ڌرين وٽ کين پنهنجو حامي بڻائڻ لاءِ نه ڪو ٺوس پروگرام موجود آهي ۽ نه شخصيت ۽ ڪردار جي اها اوچائي آهي، جيڪا کين موهي سگهي. ٻي طرف اهي نوجوان ڀوتارڪي ڪرپشن ۽ ميرٽ جي لتاڙ سبب حڪمران ڌر کان به بري طرح بيزار آهن، هو انهن ڀوتارن جو متبادل ته چاهين ٿا پر کانئن اهو هضم نه ٿو ٿي سگهي ته پارلياماني قومپرست قادريءَ جهڙن سياسي ناٽڪ بازن ۽ عوام هٿان رد ٿيل ڀوتارڪي ٽولي جا اتحادي بڻجن. گذريل چونڊن ۾ سنڌ اندر پي ٽي آءِ جي ڪيترن ئي گمنام اميدوارن کي جيترا ووٽ مليا آهن، اهي ان حقيقت کي سمجهڻ لاءِ ڪافي آهن، مثال طور قاسم آباد جي تڪ 221 NA_ تي ترقي پسند پارٽي جي ڊاڪٽر رجب ميمڻ 18346 ووٽ کنيا ۽ سندس مقابلي ۾ تحريڪ انصاف جي سيد احمد رشيد 14544 ووٽ کنيا. ساڳي طرح قاسم آباد جي صوبائي اسيمبليءَ جي تڪ پي ايس 47 تي عوامي تحريڪ جي اياز لطيف پليجي 14901 ووٽ کنيا ته سندس ڀيٽ ۾ تحريڪ انصاف جي نور مرتضى ٿيٻي 8635 ووٽ کنيا، ٻنهي قومپرست اڳواڻن کي قاسم آباد واسي ورهين کان سڃاڻين ٿا، ان جي ڀيٽ ۾ پي ٽي آءِ جي اميدوارن جو اڳي ڪنهن نالو به نه ٻڌو هوندو، پر اهي هزارن جي انگ ۾ ووٽ کڻڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. منهنجي نظر ۾ انهن ووٽن جي گهڻائي ان مايوس ۽ ناراض نوجوانن جي آهي، جيڪي پيپلز پارٽيءَ مان بيزار آهن ۽ قومپرست ڌرين مان مايوس آهن. اهي مايوس ۽ ناراض نوجوان جيڪڏهن پي ٽي آءِ مان به مطمئن نه ٿيا ته پوءِ ممڪن آهي ته ڪنهن انتها پسند ڌر جي ور چڙهي ويندا، جيڪا کين اهو سمجهائڻ ۾ ڪامياب ويندي ته پارلياماني سياست پيپلز پارٽي ڪري يا قومپرست پارٽيون ڪن، وٽن کين آڇڻ لاءِ ڪجهه به ناهي. ان سياسي خال کي جيڪڏهن انتهاپسند ڌرين ڀريو ته پوءِ سنڌ هڪ ڀوائتي انارڪيءَ جي ور چڙهي ويندي، جنهن جي ذميواري رڳو رياستي ادارن تي نه، پر پارلياماني سياست ڪندڙ پيپلز پارٽي ۽ قومپرست پارٽين تي به هوندي.
(روزاني ڪاوش، اڱارو، 01 جولاءِ 2014ع)