شاهه عبداللطيف ۽ سنڌ جا مُفت خور ڦورو!
اها تاريخي حقيقت آهي ته سنڌ ۽ سنڌي قوم کي ڏُتڙيل ۽ ڊانواڊول رکڻ واري ڏوهه ۾ پراون کان وڌيڪ پنهنجا شامل رهيا آهن، سنڌي قوم کي پستيءَ جي پهاڙن هيٺ دٻائي رکڻ ۽ تنزل ڏي زوريءَ ڌِڪي وڃڻ کان وڌيڪ، سياسي اقتصادي ۽ ثقافتي سهونيت ۾ ڏيهي ڏاڍ ڏمرن پراون ظلمن کان کان وڌيڪ پنهنجن غدارن وڌيڪ سرگرم ٿي ڪم ڪيو آهي، ماضي حال ۽ مستقل کي ڌار نٿو ڪري سگهجي، اُهي سڀئي گڏيل ڪڙيون آهن، انهيءَ ڪري وسيع النظري ۽ روشن خياليءَ سان ڏٺو ويندو ته ٻه سئو سالن کان به گهڻو مٿي مرشد لطيف جي وقت جي صورت حال اڄ به ساڳيءَ حال ۾ نظر پئي اچي، اُن ۾ تر برابر به فرق ڪونهي آيو! اُن لاءِ مرشد لطيف ڪيترن ئي هنڌن تي اُنهن ظالمن ٺڳ لُٽيرن ۽ غدارن جي نشاندهي ڪئي آهي، اهڙا ظالم غدار ۽ ڦورو شاهه سائين جي وقت ۾ هُئا ۽ هينئر به آهن، رُڳو نالن ۽ چهرن جي مٽ سٽ آهي، باقي سندن ڌنڌو ۽ ڪردار ساڳيو آهي، شاهه سائينءَ جي وقت ۾ اهي سنڌ ۽ سنڌي قوم جا ويري اُٺن گهوڙن تي چڙهي هندستان جي مغل نسوار خور بادشاهن جي پيرن تي ڪري سر سجود ٿي بوٽ چٽيندا هُئا، اڄ وري سنڌ جا غدار ۽ نمڪ حرام بيماريءَ جا بهانا بنائي هوائي جهازن ۾ چڙهي آمريڪا وڃي، انگريزن جي چاپلوسي پيا ڪن، يا سندن ايجنٽ باليءَ جي ڀڙون ڀائرن جي جِي حُضوري پيا ڪن، يعني انگريزن جي چاپلوسي کان پوءِ وري انگريزن جي نظرياتي اولاد ڳڙالو تماڪو پيئڻ وارن جي پيرن تي ڪِري، پالتو جانورن وانگر پُچ لوڏ ڪري کين خوش ڪرڻ جي ڪوشش پيا ڪن!
اوهان کي سنڌ اندر هر طرف کان، چنيسر، قاضي قادن، نائونمل ۽ صوبدار جا عملي پيروڪار مِلندا، جيڪي شاهه سائينءَ جي وقت ۾ سنڌ مان لُور لُور ڪري، دهلي وڃي مُغل حڪمرانن اڳيان گيسيون وڃي ٿا سجدا ڪن، اُنهي مٿي جيترن ماڻهن جو سنڌي قوم جي ڳچيءَ ۾ ڦاهو پيل آهي، جن کي جاگيردار، ڀوتار، رئيس، وڏيرا، سردار، زميندار، مير، پير ٻيو الائي ڇا ڇا ٿا سڏائن؟ جيڪي حقيقت ۾ مفت خور، ڦورو، زبان خور ۽ وڌ مان وڌ ظالم آهن، اُهي فرعون صفت انسان صدين کان وٺي سنڌي ماروئڙن مٿان چٽيون ٿيا پيا آهن، اُنهن ظالمن جي خود غرضي، بي حيائي، بزدلي، بي شرمائي، نڪ نرڄائي ۽ غداري جي ڪري سنڌ ڌرتيءَ جي مٿان جڳ جهان جا رولاڪ، ڦورو، استحصالي، پيربار، سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن کي نهايت بيدرديءَ سان پٽيندا کائيندا رهيا آهن، اهڙين حالتن کي ڏسي شاهه سائين کي ڏاڍو ڏک رسندو هو ۽ ڌارين جي اهڙي دلال ۽ غدار کي مخاطب ٿي چوندو هو، اي ظالم ڌارين جا دلال! تون چور وانگر سنڌ جي غريب ماروئڙن جو رت پي مچي ٿي پيو آهين ۽ ٿلهو ٿنڀرو بنجي غريبن مان جنهن کي تنهن کي وتين ٿو ٿونا هڻندو، ماريندو، پٽيندو، کائيندو، اي ظالم ڪنڌ ٿلها، پيٽ وڏا! تون ائين ٿو سمجهين ته تنهنجي اها بدمعاشي، اها وڏ ماڻهپائي، ظلم زيادتي سدائين لاءِ هلندي رهندي! اي مفت خور ظالم! تنهنجي ظلم جا ڏينهن بلڪل پورا ٿيڻ وارا آهن، ڇو ته تاريخ گواهه آهي ته هن ڌرتيءَ تي تو جهڙا ڪيترائي فرعون صفت پيدا ٿيا ۽ تو ئي وانگر ها بلڪل تو وانگر! ڪيترن ئي غريبن لاءِ ويل وهايائون، پر اڄ اُنهن ظالمن جو نالو نشان به ڪونهي، تون ڀلي غريبن سان ظلم ڪر، کين ماري وري مار، سن کي مڃ ڪري غريب مارائي، تون غريبن کي دڙڪا دهمان ڏئي هيساءِ، ڇيڙبيگو وهاءِ! بي گناهه غريبن جي ڳلن تي چماٽون هڻ، پر ياد رک، ٻين ظالمن وانگر تو کي به جڏهن گرفت ۾ آندو ويندو ته پوءِ توکي خبر پوندي، پوءِ تنهنجون اکيون کُلنديون، في الحال توکي محل ماڙين ۽ ڪَارُون واري اڻ کٽ دولت جو نشو آهي، اُنهيءَ نشي توکي اهڙو ته الوٽ ڪري ڇڏيو آهي، جو غريبن تي توکي ڪو رحم نٿو اچي، اڙي ظالم مسڪينن تي ڪوبه قياس نٿو ڪرين! دولت جي نشي ۾ ڄڻ انڌو ٿي ويو آهين، جو غريبن مان ڪنهن کي گار، ڪنهن کي لت، ڪنهن کي مُڪ، ڪنهن کي ٿُڪ، ڪنهن کي بُجو، اصل ائين کڻي چئجي ته ڪاري مرونءَ وانگر غريبن کي پيو ٿو مارين! تون بلڪل دولت جي نشي ۾ آهين، تنهنجي حالت اُن ڪُتي جهڙي آهي، جنهن کي ماس وارو تسڻيو هڏو ملي ويندو آهي، پوءِ آهستي آهستي اُن کي پيو ڪرٽيندو آهي ۽ ايندي ويندي کي پيو ڏاڙهيندو آهي، تنهنجي حالت به هو بهو اُن ڪُتي واري آهي، تو ته اهڙا ڪيئي هڏا هٿ ڪري پئي کاڌا آهن، پر توکي اُهو ڀُلجڻ نه گهرجي ته تو جيڪي غريبن سان ظلم ڪيا آهن، ڇا تن جي تو کي معافي مِلي ويندي؟ ائين هر گز ڪونه ٿيندو. خدا تو کان غريبن جي ذري ذري جو حساب وٺندو، ڇو ته اُهو سندس واعدو ٿيل آهي، تو پاڻ کي آباد ڪري غريبن کي برباد ڪيو آهي، اُن جو حساب ڪتاب ضرور ٿيندو، ڇو ته تو وانگر ان هڏي (دولت) تي هوڏ ۽ تڪبر هلندو پيو ٿو اچي، اُهو هڏو دولت، جيڪا تو غريبن جي رت ست مان ٺاهي آهي، ۽ تون ان مان مزن جو معراج پيو ٿو ماڻي، سو هڪ ڏينهن ختم ٿيڻو آهي، تو وانگر اُنهيءَ دولت کي گڏي ڪري رکندڙ ۽ مزا ماڻيندڙ، غريبن مٿان ظلم ڪندڙ تو جهڙا ظالم جا بُهتان ڪيئي هليا ويا، سندن دولت پوئتي پئي آهي، جنهن تي وري ٻين جو قبضو آهي، جنهن تي جهيڙ جهيڙان لڳي پئي آهي! مرشد لطيف اهڙن ظالم دولت وارن ڀوتارن سان اجهو هن طرح مخاطب ٿيو آهي، چوي ٿو ته:
هَڏي مَٿي هَوڏ، ڪَالهونڪَر ڪُتن جِي،
هَڏي اُها ئِي لَوڏ، ڪيئي چُوسيندڙ چَلي ويا.
-
مَتو آهين مَڇ، ٿُلهو تان ٿُونا هَڻي،
تَو جَا ڀَانئِين اَڇ، تَنهن پَاڻي پُنا ڏِينهَڙا.
صوفين جي سرواڻ صوفي شاهه عنايت، ميران پور جي ويجهو پنهنجي ڳوٺ، جنهن کي موجوده جهوڪ شريف چيو وڃي ٿو، جيڪو ميرپور بٺوري ضلعي ٺٽي ۾ آهي، اُتي اچي پنهنجو آستانو اڏيائين، اُتي انسان ذات جي رهبري، اتحاد، امن، محبت، غربت، شرافت ۽ ’جو کيڙي سو کائي!‘ وارو پيغام اچي ڏيڻ شروع ڪيائين، اُن وٽ سنڌ ۾ جاگيرداري، ڀوتار شاهي ۽ وڏيرا شاهيءَ جو راڄ هو، جيڪو مُغلن جي هٿ هيٺ هلي رهيو هو، جاگيردار، ڀوتار، رئيس، وڏيرا، دين ايمان، شرم حيا وِڪڻي اخلاق ۽ خودداريءَ کان دامن خالي ڪري، دهليءَ جي حاڪم موڪليل اعظم خان پٺاڻ، سنڌ جي گورنر جا غلام بنجي ويا هُئا، هنن جي حالت شاهه سائينءَ جي هن بيت جي سِٽ سان ٺهڪي ٿي اچي ته:
وَر سَان رَکين ڪَاڻ، کَر سَان کليو گُهمين!
سڄيءَ سنڌ ۾ جاگيردارن، ڀوتارن، رئيس وڏيرن ۽ ميرن پيرن باهه ٻاري ڏني هُئي. وڏيرا شاهي ۽ جاگيردارن چيو ويندو هو، غريت مند کي عداوتي چيو ويندو هو، خوددار کي سرڪش چئي ماريو ويندو هو، منافقت کي دانائي چيو ويندو هو، ڪاري کي هوشيار چيو ويندو هو، بيعزتي کي تهذيب چيو ويندو هو، چاپلوس کي اخلاق وارو چيو ويندو هو، اهڙين مصيبتن ۾ ڪيترن سارن شريف مظلوم ماڻهن ڀڄي اچي صوفي شاهه عنايت وٽ پناهه ورتي هُئي، جاگيردارن ڀوتارن ۽ رئيس وڏيرن جي پيداوار کي ڌڪ لڳو، سندن حاڪميت ڊانوانڊول ٿيڻ لڳي، اُنهن کي اها ڳالهه پسند ڪانه هُئي، جنهن ۾ مير شهداد خان، نور محمد پليجو، حمل جت، يارو ڪلهوڙو، بُلڙي شاهه ڪريم جا پير قابل ذڪر آهن، اُنهن سان مُلا مولوي به شامل ٿي ويا هُئا، دهليءَ جي حاڪم جي اجازت سان، سنڌ جي گورنر اعظم خان پٺاڻ سان گڏجي پنهنجي غدارن صوفي شاهه عنايت تي حملو ڪرايو ۽ ڪيترا مهينا جنگ جاري رهي، اُن ۾ هي ڪيفيت عجيب قسم جي هُئي ته ڪوبه صوفي فقير شهيد ٿي ٿيو ته کيس صوفي شاهه عنايت جي حُڪم موجب دهلن ڌڪڙن، چپڙي تنبور باجي ۽ سُرندي جي سازن، آوازن ۽ توحيد جي بول ڪلامن سان نچندي، ڪُڏندي نهايت خوشيءَ جو اظهار ڪندي دفنايو ٿي ويو، اُهو سڀ ڪجهه اُنهيءَ لاءِ ڪيو ٿي ويو ته مخالف، پنهنجا پراوا، اُهو سمجهن ۽ دنيا جا ماڻهو ڏسن ته صوفي حق جي راهه ۾ پنهنجي سِر جي قرباني کِلندي ڪُڏندي، نَچندي ڳائيندي وڄائيندي ڏئي رهيا آهن، سندن خيال هو ته حق جي راهه ۾ قرباني نهايت خوشيءَ سان ڏجي ته بهتر آهي، اُنهيءَ لاءِ روڄ راڙو ڪرڻ گناهه آهي! حق جي راهه ۾ وڙهي مرڻ افضل عبادت سمجهي ويندي آهي، حق جي راهه ۾ سِر ڏئي اُن تي خوشيءَ جو اظهار ڪرڻ جو هي طريقو، پهريان پهريان صوفي شاهه عنايت شروع ڪيو هو، جيڪو اڄ تائين هلندو ٿو اچي، ڪوبه صوفي لاڏاڻو ڪندو آهي ته کيس راڳ ويراڳ، سازن آوازن سان دفن ڪيو ويندو آهي، آخر 1621ع ۾ وڏي مڪاريءَ سان صوفي شاهه عنايت کي مير شهداد گرفتار ڪرايو، شهيد ٿيڻ کان اڳ ۾ صوفين جي سرواڻ حضرت صوفي شاهه عنايت هي بيت چيو ته:
سَر دَرِ قدم، يار فدا شدچه بجاشد
اين بارگران بود، ادا شدچه بجا شد!
معنيٰ حق جي راهه ۾ سِر قربان ڪرڻ سان زندگيءَ جي بُنيادي جود مون لهي وڃي ٿو، اهو فرض آءٌ هينئر پورو ٿو ڪريان! بس صوفي شاهه عنايت چئي پورو ڪيو، هوڏانهن جلاد جي تلوار سندس سِر ڌڙ کان ڌار ڪيو، پوءِ ته ڪيئي فقير پنهنجي مرشد تان ڪُڏي ڪُڏي ڪنڌ ڪپايا، جيڪي بنا غسل، بنا ڪفن جي هڪ کُوهه ۾ دفن ٿيا، جنهن کي گنج شريف سڏيو ويندو آهي، پوءِ ته سڄي جهوڪ شريف کي باهه ڏئي ساڙيو ويو، اُنهيءَ واقعي جو شاهه سائينءَ تي ڏاڍو اثر ٿيو ۽ ڏاڍي ڏُک مان چيائين، اڄ اُهي وسنديون ويران ٿي ويون، اوطاقون خالي ٿي ويون، مَڙهيون مڪان خالي ٿي ويا، جنهن جڳهه تي طالب حق سچ جا ٻول ٻڌائيندا هُئا، سي ڄڻ لڏي ويا آهن، اُنهن جاين کي خالي سڏي منهنجو من پيو ماندو ٿئي، ۽ وڌيڪ چيائين ته اُهي خالي جايون مون کي ماري رهيون آهن، اُنهن جي حق پرستيءَ جون ڳالهيون ٻُڌي دل پئي خوش ٿيندي هُئي، سي فقير لڏو ٻڌي الاهجي ڪيڏانهن هليا ويا آهن، اُهي مور ۽ هنج ڄڻ مري ويا آهن، اُنهن مورن ۽ هنجن جي جاءِ تي ڪُوڙا ڪانئر اچي ويٺا آهن. مرشد لطيف پنهنجي خيالن جو اظهار اجهو هن طرح ڪيو آهي، چوي ٿو ته:
اَڄ نَه اَوطَاقَن ۾ طَالب تَنوارِين،
آديسِي اُٿي وِيا، مَڙهيون مُون مَارِين،
جَي جِيءُ کي جِيارين، سي لاهوتِي لَڏي وِيا!
يا
سَاٿِي نَه پَسَان سي، جي هُيَم هِينئَڙي ٿُوڻِيُون،
هَاڻي ڪِنين جي، اَڱڻ وَڃي اَوريَان.
يا
ڇَر تي ڇَڏئي پيرڙا، ڪي هَنج اُڏار،
سَڄڻ تُنهنجِي سَار، صَديون رَهندي سَاهه ۾.
جِن غدارن، ڌارين، ڌاڙيلن سان گڏجي، حضرت صوفي شاهه عنايت کي شهيد ڪرايو ۽ سندس فقيرن کي بيگناهه شهيد ڪرايو، اُنهن غدار ظالمن کي مخاطب ٿي مرشد لطيف چيو، اي گندا غدارئو! اوهان ڌارين جا دلال بنجي، لالچ لوڀ ۾ اچي، سنڌ جا مور مارائي ڇڏيا آهيو، ائين ڪرڻ سان اوهان کي ڪو شرم ڪونه آيو! جو هيڏو سارو ظلم ڪرائي ڇڏيو، اُنهيءَ کان سُٺو هو، اوهان زهر کائي مرو ها! اوهان پنهنجن سان غداري ڪئي آهي، جنين به اُهو ڪُڌو عمل ڪيو آهي، اُنهن کي سنڌي سڏائڻ جو ڪو حق ڪونهي، اُنهن سان مِٽي مائٽي آهي ڪانه، جيڪو ڌارين جو دلال بنجي، پنهنجن کي ٿو مارائي! شاهه سائينءَ پنهنجي خيالن جو اظهار ڪندي فرمايو آهي ته:
هِي مُنهن ڏيئي ٻن، تُون وِهُه کَائِي نَه مَرين،
تَان جي مَلير ڄَايُون، توسِين سَڱ نَه ڪَن،
پوءِ تُون ڪِيئن مَنجَهان تِن، پَاڻ ڪوٺائين مَارئي!
تاريخ گواهه آهي ته بادشاهن ۽ رُوحاني مذهبي اڳواڻن جو پاڻ ۾ پراڻو ڳٺ جوڙ رهيو آهي، جو خليفي با يزيد پنهنجي ڀاءُ جمشيد کي پئسا ڏئي مارايو، خليفي محمد ثالت تخت تي ويهڻ سان 19 ڀائرن کي قتل ڪرائي ڇڏيو، سلطان سليمان، پنهنجي پُٽ مصطفيٰ ۽ پنهنجي دوست وزير اعظم کي قتل ڪرائي ڇڏيو،
حجاج بن يوسف گورنريءَ دوران لکين ماڻهو مارايا، جن مان هڪ لک پنجويهه هزار ماڻهو ته پنهنجي هٿن سان ماريا هُئائين، اورنگزيب عالمگير پنهنجي پيءُ شاهجهان کي قيد ڪري پاڻ تخت تي ويٺو ۽ پنهنجي وڏي ڀاءُ دارا شڪوه ۽ ننڍن ڀائرن سان گڏ صوفي بزرگ سرمد کي قتل ڪرائي ڇڏيو، تُرڪيءَ جي خليفي سلطان محمد ثاني پنهنجي ننڍڙي کير پياڪ ڀاءُ کي پنهنجن هٿن سان گُهٽا ڏئي ماريو! اُنهيءَ لاءِ ته متان وڏو ٿي مون کان اقتدار وٺي! ايترن ظلمن جي باوجود به فتواباز مُلا مولوي گڏجي چوڻ لڳا ته ’السطان ظل الله علي الا رض‘ يعني بادشاهه زمين تي خدا جو سايو آهن! ۽ ٻين ڪيترن ئي مذهبي مُلن مولوين گڏجي اِها فتويٰ جاري ڪري چيو ته، وقت جا بدشاهه ڪيترا به گُنهگار ڇو نه هُجن، پر قيامت جي ڏينهن سڀئي بخشيا ويندا! هوڏانهن وري قرآن شريف ۾ سوره نِمل جي آيت نمبر 34 پاري 19-27 (قال الذين) ۾ آهي ته: معنيٰ! بادشاهه جڏهن به شهرن ۾ داخل ٿيندا آهن ته اُنهن شهرن کي تباهه برباد ڪري ڇڏيندا آهن، عزت وارن کي ذليل ڪري ڇڏيندا آهن، اُنهيءَ ڪلام پاڪ جي گواهي جي باوجود به جن مُلن مولوين پيٽ ۽ پئسي تي بادشاهن جي پُٺڀرائي ڪئي، يا بادشاهي ذهنيت وارن وڏن ماڻهن جي پُٺڀرائي ڪئي ۽ اُن جي عيوض ۾ چندا چوڙيون ۽ سڻڀيون مانيون ٽُڪر کائي، اُنهن جي وڪالت ڪندا رهيا، صوفي شاهه عنايت، مخدوم بلاول، سرمد ۽ ٻين اهڙن عظيم بُزرگن کي، بادشاهن ۽ سندن ڇاڙتن وٽ لالچ تي وِڪامي مُلن مولوين ڪُفر جون فتوائون جاري ڪري بيگناهه مارائي ڇڏيائون، پوءِ اهڙن ويڪائو فتواباز مُلن مولوين کي مرشد لطيف ڏاڍو ننديو ۽ شرمايو آهي. اي مُلئو! انهيءَ ۾ تون ايمان وارو هرگز نٿو ٿي سگهين، جو ڪلمو پڙهي پاڻ کي ڪلمي گو ٿو ڪوٺرائين، تُنهنجو اندر ته شِرڪ ۽ شيطانيت سان ڀريو پيو آهي، تو ظاهر ۾ ڏاڙهي به رکرائي آهي، نمازون به پڙهين ٿو، روزا به رکين ٿو، تسبيح به پيو سورين، جبن ۽ دستارن ۾ ويڙهيو به وتين ٿو، پر اندر ۾ شيطاني بُت بنيو پيو آهين، سنڌ جي سرزمين ڪيترن ئي بزرگن کي جنم ڏئي پنهنجي گود ۾ پاليو، جن جا مقبرا ۽ مزارون سنڌ جي ڪُنڊ ڪڙڇ ۾ نظر پيون اچن، اهڙن بزرگن ۾ شاهه، سچل، سامي، شاهه عنايت، مخدوم بلاول ۽ شاهه حيدر سنائي پنهنجو مٽ پاڻ ٿي گذريا آهن، اُنهن بزرگن سنڌي قوم کي حق، سچ ۽ پاڻ ۾ ٻڌي ايڪي جو سبق ڏنو ۽ پيار، محبت، غيرت، شرافت، انسانيت تي ثابت قدم رهڻ لاءِ چيو، ڌارئي ڌاڙيل ۽ استحصاليءَ سان ٽڪر کائڻ جو سبق ڏنو، ڪيترن پيرن وري پاڻ کي ڏن، تعويذن، ڌاڳن، سڳن، پِٽ پاراتي ڏيڻ، جِن ڀُوت ڪڍڻ، بهشت جي دلاسي ۽ دوزخ جي دَڙڪي وغيره تائين محدود ڪري ڇڏيو، جنهن سان سنڌي قوم جي وڏي ۾ وڏي تباهي ٿي، ۽ ٿيندي پئي اچي، انهيءَ تباهيءَ جو ڪوبه ڪاٿو ڪرڻ مشڪل ۽ تمام مشڪل ڪم آهي! ساڳيءَ وقت سنڌي قوم کي اُن تباهيءَ کان بچائڻ به گهڻو مشڪل آهي! اهڙن نام نهاد پيرن ڀوين ۽ مذهبي ٺڳن سنڌي قوم کي مستقل غلاميءَ ۾ رکڻ لاءِ هر ڌارئي ظالم جو ساٿ ڏنو، اُن ضمير فروشيءَ ۾ وڏيون وڏيون رقمون وٺي پنهنجا ڀڀ ڀريندا رهيا، غريب مسڪين مت جي مُوڙِهل انسانن کي ڪوڙيون ڪهاوتون ٻُڌائيندا رهيا، جي منهنجي پڙ ڏاڏي يا پڙ ناني مُئل ٻلي جياري هُئي! اهڙي وڏي ڪُوڙ تي اٻوجهه غريب مريد سبحان الله سبحان الله ڪندا رهيا! ڪنهن چيو منهنجي بابي، ڏاڏي ڀت تي چڙهي، اُن ڀِت کي گهوڙو ڪري ڊوڙايو، وري به انڌي عقيدي جا ماريل مريد سبحان الله سبحان الله ڪندا رهيا، ڪنهن چيو ته منهنجو نانو روزاني فجر جي نماز مديني ۾ پڙهي موٽي ايندو هو ته پوءِ به مريد اُن کي سچ سمجهي سبحان الله سبحان الله ڪندا رهيا! غريب اٻوجهه ماڻهن کي بليڪ ميل ڪري کين هيٺ پَٽ تي سُمهاري پاڻ کٽ تي سُمهندا هُئا، جي ماني کائيندا ته چادر سان جهنڊ جهنڊالو ڪري لِڪي کائيندا، مطلب ته غريبن سان رُڳو ٺڳي، دوکو پيا ڪندا هُئا، غريبن سان دوکو ڪرڻ ۾ کين حيا شرم جو ذور به ڪو نه ايندو، عقيدي جا انڌا ۽ جاهل مريد انهيءَ ۾ خوش ته سائينءَ جي دُعا سان ڄاڻ لَک پتي ٿيا سون، انهيءَ آسري ۾ سال به سال پاڻ پيا ڦُرائيندا، جيئن پوءِ تيئن ويندا قرضن مرضن ۾ مبتلا ٿيندا ۽ ٺڳ پير ويندا ڏينهون ڏينهن لک پتي ۽ ڪروڙ پتي ٿيندا، اهڙن ڦورو پيرن کي مرشد لطيف ڏاڍو ننديو آهي، چيو اٿس ته:
جَنهن سَنياسِي سَانڍيو، گَندي ۽ گِراهه،
اُنهيءَ کان اَلله اَڃا آڳاهُون ٿِيو.
مرشد لطيف صاف صاف فرمايو آهي ته اهي پير، جيڪي سَڻڀيون مانيون کائيندا ٿا وتن ۽ ڏن پَٽ وٺندا ٿا وتن، اهي ڪوڙا، مَڪار ۽ ٺڳ آهن، جيڪي غريبن کي ڦُري ٿا کائين، اهي پاڻ کي ڪافي ڪرامت وارا ۽ الله وارا ٿا چوائين، پر هو الله وارا ڪونه آهن، هو ته دوکيباز ۽ مڪار آهن، الله وارا سچا اُهي آهن، جيڪي ڪنهن قسم جي لالچ نٿا رکن نه وري اهڙي قسم جي گُهر ٿا ڪن، هُو غريبن سان ڀلائي ٿا ڪن ۽ ڀلائيءَ جون کين صلاحون ٿاڏين، اُنهن اڳيان خوبصورت ڇوڪريون اچي ناز نخرا ڪنديون، پر سچا مرشد انهن ڏي نهاريندا به ڪونه ۽ نه وري ڪنهن پئسي ڏوڪڙ جي لالچ ۾ ايندا، سچا مرشد سچا لاهوتي اهي آهن، جن کي ڪنهن قسم جو طمع نه هُجي، مرشد لطيف اهڙن مرشدن لاءِ هن ريت فرمايو آهي ته:
ڪَاڪ نَه جَهليَا ڪَاپڙِي، مَوهيا ڪَنهن نَه مَال،
جي ڇَوريَن ڏِنا ڇَال، تَه به لاَهوتِي لَنگهي وِيا.
ڌڻي شال! سنڌي قوم جي هر فرد کي شيطان طبيعت مُلا جي مَڪر، بدنيت ڏَن اوڳاڙو پير ۽ فرعون صفت جاگيردار ڀوتار ۽ رئيس وڏيري جي ظُلم کان بچائي.
[جاڳو اخبار ڪراچي، اربع 12 آگسٽ 1992ع ۾ ڇپيل]