امن جي چاٻي شام وٽ آهي: رابرٽ فسڪ
هن جنگ ۾ هڪ ڳالهه جي شام کي صفا پڪ آهي ته اسرئيل جي سمورين ڀڀڪين جي باوجود اسرائيل کي نيٺ حزب الله جي مطالبن آڏو گوڏا کوڙڻا پوندا. اُن کان پوءِ عالمي چار چڱا گڏ ٿيندا ۽ لبناني گاديءَ واري هنڌ تي گڏ ٿيندا ۽ شام کي امن ڪرائڻ لاءِ مدد جي اپيل ڪندا. منهنجي خيال ۾ هن ويڙهه جي رٿا ايئن ئي آهي پر سوال اهو ئي آهي ته ڇا ايئن ٿيندو؟
لبنان اڃا مس مس جنگين کان ساهي پٽي آهي ۽ پنهنجي پيرن تي بيهڻ شروع ڪيو آهي، ۽ اها پاڻ ڀرائپ ئي اسرائيل جي اک ۾ ڪنڊي جيان چڀي ٿي، جڏهن ته حزب الله اسرائيل کي وڌ مان وڌ نقصان رسائڻ جي ڪوششن ۾ آهي ۽ مسئلو اُن ۾ ئي لڪل آهي ته، اسرائيل حزب الله کي قابو ۾ رکڻ لاءِ لبنان ۾ فوجون موڪليندو، جيئن جيئن اسرائيل لبنان ۾ مداخلت وڌائيندو تيئن تيئن اهو وڌيڪ ڌُٻڻ ۾ ڦاسندو ويندو.
حزب الله پاران گڏيل قومن جي مقرر ڪيل سرحد، Blue line کي پار ڪري اسرائيل ۾ داخل ٿيڻ يقيناً غلط قدم هو، جنهن جو جواب اسرائيل لبنان تي هوائي ۽ آرٽلري بمباري ڪرڻ سان ڏئي رهيو آهي. اها به ڳالهه پنهنجي جاءِ تي ته جڏهن اسرائيل مشتعل ٿي لبناني سرحد تي حملو ڪيو ته بيروت ۾ حزب الله جي حامين اُن حملي جي ”خوشي“ ۾ جلوس ڪڍيا ته چڱو ٿيو جو جهيڙو متو! لبنان جون عيسائي جماعتون، شيعا حزب الله جي ڪاررواين تي ناراضگيءَ جو اظهار ڪن ٿيون پر سندن حزب الله تي وس نه ٿو هلي.
لبنان تي اسرائيلي جهاز بمن جو مينهن وسائي رهيا آهن پر سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته ڇا شام به نشاني تي ايندو؟ شايد ايئن ڪرڻ سان جنگ جي باهه سڄي خطي ۾ پکڙجي وڃي. لڳي ايئن ئي ٿو ته اسرائيل کي نيٺ حزب الله سان قيدين جي مٽاسٽا ڪرڻي پوندي. مثال طور جنوري 2004ع تي اسرائيل 436 عرب قيدي آزاد ڪيا ۽ 59 لبنانين جا مڙهه شانائتي آخري رسمن لاءِ موٽائي ڏنا ۽ عيوض ۾ حزب الله ٽن اسرائيلي سپاهين عيوض 1150 لبناني ۽ فلسطيني قيدي آزاد ڪرايا. سو، حزب الله کي به خبر آهي ته اسرائيل کي به ته خبر پوي ته هي بي رحم راند کيڏي ڪيئن ويندي آهي؟ اهم سوال اهو آهي ته، ”قيدين جي تبديلي“ ٿيڻ تائين گهڻا ماڻهو اجل جو شڪار ٿي چُڪا هوندا؟“ ٻي ڳالهه اها به آهي ته اسرائيل هاڻ روايتي قومپرست گوريلا تنظيمن بدران بنياد پرست گوريلا تنظيمن، حزب الله، حماس سان رابطن جي ترديد ڪري ٿو. اُن ڳالهه ۾ وزن ٿي سگهي ٿو پر حزب الله جنهن ريت اسرائيل کي هنڌائتو ڌڪ هڻڻ لاءِ اهڙي وقت جي چونڊ ڪئي آهي جڏهن حماس جمهوري طريقي سان چونڊون کٽڻ کان پوءِ اسرائيل جي اقتصادي ناڪابندي هيٺ آهي ۽ غزه جي زمين تي اسرائيلي ٽينڪون گهمن پيون، سو کڻي هن ڀيري حزب الله اسرائيل تي حملي جي اڳرائي ڪئي هُجي پر همدرديون حزب الله سان رهنديون.
ٻي ڳالهه ته اڳ جڏهن به اهڙو جهيڙو مچندو هو ته تڏهن حافظ الاسد جيئرو هوندو هو جيڪو ڳالهه ٺاهي وٺندو هو، هاڻ سندس گاديءَ تي سندس پُٽ، بشار الاسد ويٺو آهي جيڪو پيءُ جيترو برجستو سياستدان ناهي. هاڻي ڏسون ته اُٺ ڪهڙي پاسي ويهي ٿو؟
(16 جولاءِ 2006)