بش ڌٻڻ ۾ ڦاسي پيو: سيموئر هرش
فوج جي انتهائي ڄاڻو فوجي ماهرن مون کي ٻڌايو ته عراق ۾ دستا هٽايا ويندا. باقي هونئن اتي ٿيندڙ موتمار واقعن ۾ تيستائين اضافو ئي ٿيندو رهندو، جيستائين انهن تي مڪمل ڪنٽرول نٿو حاصل ڪيو وڃي. ”اسان جنگ کي گهٽائڻ جي ڪا به رٿابندي نه پيا ڪريون.“ واشنگٽن انسٽيٽيوٽ آف نيئر ايسٽ پاليسي جي ڊپٽي ڊائريڪٽر پئٽرڪ ڪلازن مون کي ٻڌايو پئي. ڪلازن جا خيال وائس پريذيڊنٽ ڊڪ چيني ۽ وزير دفاع ڊونالڊ رمز فيلڊ جي چوطرف رهندڙ ماڻهن جي ترجماني ڪن ٿا. ”اسان وڙهندڙ فورسز کي ٿڏي تبديلي چاهيون ٿا.“
عراي انفنٽري کي آمريڪي مدد ۽ جهاز راني وسيلي پنهنجي پيرن تي بيهارڻ. هاڻي جتي اسان کي پڪ هوندي ته عراقي فورسز ڪاميابي ماڻي سگهندا، اتي اهي ئي منهن ڏيندا، باقي فوجن جي واپسي جنگي ميدان ۾ سندن ڪاميابي تي منحصر آهي. هو چوي ٿو، ”اسان پنهنجي فوجي جٿن جو انگ گهٽائڻ چاهيون ٿا، جڏهن ته صدر بش انهن جي واپسي لاءِ به تيار آهي.“
ڇاڪاڻ جو هو اها ڳالهه چڱي ريت سمجهي ٿو ته آمريڪي عوام 2004ع جي چونڊن تائين عراقي مسئلي جو حل چاهي ٿو.“ ”بغاوت خلاف جنگ ختم ٿيڻ کان پوءِ عراق ۾ خونخوار گهرو ويڙهه به جنم وٺي سگهي ٿي پر اسان ۽ اسان جا اتحادي پوءِ به سوڀارا ٿينداسين.“ هو ٻڌائي ٿو. ”جيستائين ڪُرد ۽ شيعا اسان جا حمايتي آهن. اسان اتي وڃي سگهون ٿا. اسان اُتي ڪافي عرصي کان آهيون. ان ڪري عراق جي 80 سيڪڙو عوام اسان جو پيغام سمجهي ورتو آهي،“ پينٽاگون جي هڪ صلاحڪار مون کي ٻڌايو، ”جڏهن عراق ۾ اڃا تائين غير يقيني صورتحال آهي. تڏهن فوجون واپس گهرائي باغين کي ڇو موقعو فراهم ڪيو ويندو؟ مان نٿو سمجهان ته صدر بش ايئن ڪندو، جيستائين بغاوت مڪمل طور ختم نٿي ٿئي تيستائين، هو واپس نه ويندو ۽ اهو معاملو آمريڪا جي داخلي سياست کان وڌيڪ اهم آهي،“ هاڻوڪن، اڳوڻن فوجي ۽ انٽيليجنس علمدارن مون کي ٻڌايو ته صدر بش ان ڳالهه تي سهمت آهي ته عراق ۾ جمهوريت آڻڻ سندس ذاتي مشن آهي ۽ ان سلسلي ۾ هو ريپبلڪس توڙي ٻئي ڪنهن جي سياسي دٻاءُ ۾ نه ايندو.
بش جي مذهبي نقطئه نظر بابت ويجهڙ ۾ ئي سندس هڪ اڳوڻي عملدار، جيڪو ساڻس سندس پهرئين حڪومتي دور ۾ ويجهو هو، ان پنهنجي ڏنل هڪ انٽرويو ۾ سندس مذهبي عقيدي ۽ عراق ۾ جنگ بابت ٻڌايو ته 11 ڊسمبر 2001 جي دهشتگرد حملي کان پوءِ بش مون کي ٻڌايو ته ”عراق ۾ دهشت گردي خلاف جنگ ڪرڻ لاءِ خدا تعاليٰ کيس اماڻيو آهي.“ ”ايئن بش ان ”فقري“ جي آڌار 2002ع جون چونڊون کٽيون“ سندس حق ۾ تاثر جڙيو.“ اڳوڻو عملدار چوي ٿو. عام طور تي بش چونڊن ۾پنهنجي ٻيهر سوڀ کي دهشتگردي خلاف جنگ ۾ ريفرينڊم قرار ڏنو. جڏهن ته نجي ڪچهرين ۾ وري ان کي شيطاني قوتن کي منهن ڏيڻ ٿي چيائين. اڳوڻو عملدار ٻڌائي ٿو ته چونڊون کٽڻ کان پوءِ صدر بش عراق جو ڊگهو دورو ڪيو، هن ٻڌايو ته مون کيس چيو ته: ”اسان جنگ ڪو نه پيا کٽون“ تڏهن هن وراڻيو ته: ”ڇا هارايون پيا؟“ مون چيو: ”اڃا تائين ته نه.“ هو چوي ٿو ته صدر بش منهنجي ان جواب تي نهايت ناراض ٿيو. مون کيس اڃا ڪجهه وڌيڪ ٻڌائڻ پئي چاهيو، پر هن ٻڌو اڻ ٻڌو ڪري ڇڏيو. ”آمريڪي فوج ۾ خود فوج جي اهليت ۽ عراق ۾ وڌيڪ ٻن يا ٽن سالن تائين رهي سگهڻ بابت خدشا آهن،“ بروڪنگس انسٽيٽيوٽ جي فوجي مامرن جي ماهر مائيڪل اوهينون مون کي ٻڌايو. هن جو اهو پڻ چوڻ آهي ته، ”آمريڪي فوج کي جيڪڏهن اتي رکڻ جو به فيصلو ڪيو ويو تڏهن به فوج ان مان خوش نه هوندي ۽ اتي زميني فوج جو انگ وڌيڪ وڌائي سگهڻ ممڪن نه آهي.“ اهو به واضح رهي ته ڪيترائي سينيئر فوجي جنرل عراق ۾ هجڻ واري معاملي تي فرسٽريشن جو شڪار آهن. پر پنهنجي ڪيريئر کي صاف رکڻ لاءِ کليل طور ان ڳالهه جو اظهار نٿا ڪن. ”حڪومت پڻ ان ڳالهه کان ڊنل آهي ته اهي جنرل عوام ۾ نه وڃن ته چڱو.“ هڪ اڳوڻي ڊفينس جي عملدار مون کي ٻڌايو. سي آءِ اي جي هڪ رٽائرڊ سينيئرعملدار مون کي ٻڌايو ته ويجهڙ ۾ ئي سندس ساٿين مان ڪجهه عراق جي دوري تي ويا جتي جونيئر آفيسرن ۽ ڪيترن ئي جنرلن پاڻي مٿي کان گذري وڃڻ جون ڳالهيون ٿي ڪيون. پر رمز فيلڊ سان ٿيل هڪ ڪچهري ۾ جنرلن اها تنقيد بس رڳو پاڻ تائين ئي محدود رکي.
پنسلوانيا جي سينيئر ڊيموڪريٽس جان مرٿا سان هڪ مٿين سطح جي فوجي ڪمانڊر، عراق ۾ فوجي حوالي سان پيش ايندڙ مشڪلاتن جو خانگي طور ذڪر ڪيو، ان کان پوءِ صدر بش ۽ سندس اتحادي ان وقت ڏاڍو ڪاوڙيا جڏهن 17هين نومبر تي مرٿا هائوس ۾ تقرير ڪندي عراق مان ڇهن مهينن اندر آمريڪي فوجن جي واپسي جو مطالبو ڪيو. اها تقرير معلومات سا ٽٻاٽٻ ڀريل هئي. مثال طور مرٿا جو اهو چوڻ ته گذريل سال هڪ هفتي دوران ڏيڍ سئو حملا ڪيا ٿي ويا جن جو انگ هاڻي ان کان به وڌي ويو آهي. هن وڌيڪ چيو ته عراق ۾ انهن حملن سبب گهٽ ۾ گهٽ 50 هزار آمريڪي فوجي متاثر ٿيندا. جڏهن ته عراق ۾ آمريڪين کي پنهنجي دشمن طور ڏٺو وڃي ٿو. مرٿا وائيٽ هائوس جي انهن دعوائن جو پردو به چاڪ ڪيو ته عراق ۾ ٿيندڙ بغاوت ۾ پرڏيهي ويڙهاڪ اهم ڪردار ادا ڪري رهيا آهن. مرٿا چواڻي هينئر تائين آمريڪي فوجي هڪ به پرڏيهي کي پڪڙي ناهن سگهيا. حالانڪه اولهائين صوبي انبار ۾ شام جي سرحد ويجهو انهن خلاف ويڙهه لڳارتار جاري آهي. ان ڪري اهو خيال ته حملي آور ٻاهران اچن ٿا، اسان سوچيون ٿا ته ان جو ست سيڪڙو به امڪان مشڪل ٿو لڳي. مرٿا ان خيال جو آهي ته عراق مان آمريڪي فوجي جٿا فوري طور واپس گهرايا وڃن. ”بش انتظاميا جا ماڻهو مٿس اڃا سخت ڪاوڙيل آهن ڇاڪاڻ جو هو سندن پاليسي لاءِ سياسي توڙي ٻين حوالن کان خطرو آهي.“ اڳوڻي دفاعي عملدار ٻڌايو.
مرٿا جي تقرير کان ٻه ڏينهن پوءِ ڏکڻ ڪوريا جي اوسان ايئر فورس بيس تي ڳالهائيندي صدر بش چيو ته، ”دهشتگرد عراق کي پنهنجي انسانيت خلاف جنگ ۾ مک محاذ طور استعمال پيا ڪن. جيڪڏهن انهن کي نه روڪيو ويو ته اهي دهشتگرد پنهنجي ايجنڊا کي اڳتي وڌائيندي انسانيت کي تباهه ڪري سگهن ٿا، اسان جي خواهشن تي وار ڪري اسان جي حڪومتن کي ويڳاڻپ جو شڪار بڻائي بليڪ ميل به ڪري سگهن ٿا. پر آءٌ توهان سان اها ڪمٽمينٽ ڪريان ٿو ته اهو سڀ ڪجهه منهنجي دور ۾ نه ٿي سگهندو.“ اڳوڻو دفاعي عملدار ٻڌائي ٿو ته ”هن کي ڪو به درد محسوس نه ٿيو. ڇاڪاڻ جو بش خيالي ڳالهين ۾ يقين رکندڙ آهي. ماڻهو مشڪلاتن جو شڪار ٿين ٿا، مري ٿا وڃن ته ڀلي مرن رڳو چرچ وڌندا رهن.“ ”ڊڪ چيني جهڙا ماڻهو کيس رڳو مذهبي آئيڊيلزم ۾ رکڻ چاهين ٿا،“ هن ٻڌايو.
بش جو عوام سامهون اچڻ به گهڻي ڀاڱي فوجي اڏن تي رٿيو ويندو آهي. چار ڏهاڪا اڳ صدر لائنڊون جانسن، جنهن پڻ اهڙي ئي هڪ عوامي حمايت کان وانجهيل جنگ شروع ڪئي هئي ته اهو پڻ اهڙن ئي عوامي فورمن تائين محدود ٿي ويو هو. ”جانسن اهو ڄاتو ٿي ته هو وائيٽ هائوس ۾ قيدي بڻجي رهجي ويو آهي. ”اڳوڻو عملدار ٻڌائي ٿو. ”پر بش کي ته ان جو آئيڊيا ئي ناهي. اندروني طور عراق ۾ زميني حملن بجاءِ هوائي حملا ڪرڻ بابت به آمريڪي فوج مونجهاري جو شڪار آهي. ايئرفورس جي ڪمانڊرن کي اهي به اعتراض آهن ته ٽارگيٽ جي چونڊ جيئن ته عراقي ڪندا ان ڪري اهي پنهنجي مخالفن جي چونڊ ٿا ڪن. جنگي ويڙهاڪن جي يا پنهنجي ئي فرقي جي ڪن ماڻهن جي، پوءِ ان جو ڏوهه آخر ڪنهن تي ايندو؟“ هڪ ٻئي جنگي منصوبه ساز ٻڌايو، جيڪو هاڻ پينٽاگون سان واڳيل آهي. ”ڇا ڪجهه عراقين کي القاعده سان تعلق هجڻ جي بنياد تي نشانو بڻايو ويندو يا بغاوت جي بنياد تي يا ايرانين کي؟ ان ڪري اهو نهايت پيچيده معاملو آهي.“ ايئرفورس جي رٽائرڊ جنرل چارلس هارنر ٻڌايو، هارنر 1991ع جي نار جنگ دوران اتحادين جي بمباري جو انچارج هو. ميجر مائيڪ سيڪسن ٻڌايو.
”عراق ۾ جنگ جي شروعات کان وٺي آمريڪي فوج جي ميرين ايئر ڪرافٽ ونگ پنج هزار ٽن کان وڌيڪ گولا بارود اُڇلائي چڪي آهي. ”اهو انگ آپريشن جي پڄاڻي تائين اڃا به وڌيڪ هوندو.“
بغداد تي قبضي دوران گهٽ ۾ گهٽ ست سو آمريڪي ماريا ويا يا زخمي ٿيا. اتان جا عام شهري ڪيترا ماريا ويا. آمريڪي علمدارن انگ ٻڌائڻ جي ڪا زحمت نه ڪئي. پر تڏهن به ميڊيا ۾ آيل رپورٽن موجب ٻارڙن ۽ عورتن جو وڏو انگ موت جو نشانو بڻيو. ويجهڙ ۾ پڻ آمريڪي بمباري ۾ اضافو ٿيو آهي، جنهن ۾ گهڻو تڻو بغداد ۽ شام جي سرحد ويجهو سني آبادين کي نشانو بڻايو ويو. ليزر بمن سان ٿيندڙ انهن حملن ۾ گهڻو تڻو آبادين وارا علائقا ئي نشانو بڻجن ٿا. جڏهن ته ٺڪاڻن جي تصديق به نٿي ڪئي وڃي. جيڪا ڳالهه پٿر واري دور جي ياد ڏياري ٿي.
اينڊريو بروڪس، رائل فورس اسٽاف ڪاليج جي ايئرپاور اسٽڊيز جي اڳوڻي ڊائريڪٽر، جو چوڻ آهي ته بمباري سان بغاوت کي ختم نٿو ڪري سگهجي. ان سان رڳو ڪنهن هڪ علائقي کي نشانو بڻائي سگهجي ٿو. ايئن باغي وري ڪنهن ٻئي علائقي جو رخ ڪندا. هن اهو پڻ چيو ته مون سميت ٻيا ماهر به ان راءِ جا آهن ته عراق ۾ بمباري سان مسئلو حل نٿو ڪري سگهجي.
ٻئي طرف برطانوي وزيراعظم ٽوني بليئر ۽ بش انتظاميا ان راءِ جا آهن ته ڊسمبر جي چونڊن ۾ عراق جو وقتي وزيراعظم اياد علاوي اڪثريت حاصل ڪري وٺندو.
برطانيا جي هڪ اڳوڻي صلاحڪار مون کي ٻڌايو ته ٽوني بليئر اهو ٿو سمجهي ته ”علاوي ئي هڪ بهتر اميد آهي.“ ساڳي وقت کين اهو پڻ خوف آهي ته عراقي حڪومت تي شيعا فرقي سان تعلق رکندڙن جو ڪنٽرول رهندو، جيڪي ايران کي ويجها آهن ان ڪري عراق اندر ايران کي سياسي ۽ فوجي طور برتري حاصل هوندي، ليڪن اهي اها ڳالهه به سمجهن ٿا ته علاوي ئي اهڙو شخص آهي جيڪو عراق ۾ ايراني اثر کي منهن ڏئي سگهي ٿو. ان صورت ۾ به جڏهن سال کان پوءِ بش انتظاميا پنهنجون فوجون واپس گهرائيندي. بهرحال مجموعي طرح آمريڪا ۽ برطانيا ان ڳالهه تي متفق آهن ته علاوي جي عراق جي وزيراعظم ٿي وڃڻ جي صورت ۾ اهي ڪنهن قدر عراق جي صورتحال مان مطمئن ٿي سگهندا.
ٻئي پاسي اهو خدشو پڻ ڏيکاريو پيو وڃي ته آمريڪي فوج جي واپسي جي صورت ۾ عراق اندر سني، شيعا گهرو ويڙهه جنم وٺي سگهي ٿي. ڪيترن علائقن ۾ ته ويڙهه جهڙوڪر هينئر کان ئي شروع ٿي چڪي آهي ۽ آمريڪي فوج کي فرقيوارڻي ويڙهه ۾ ڌڪيو پيو وڃي. ان جي واضح مثال طور هڪ فوجي عملدار ٻڌايو ته اتر عراق جي طل افار واري علائقي ۾ هڪ آمريڪي برگيڊ علائقي ۾ شيعا فرقي سان واسطو رکندڙ فورسز کي تحفظ ڏيڻ لاءِ مقرر آهي، جتي اهي سندن چوڻ تي سنين کي ماري رهيا آهن. هڪ آمريڪي اسپيشل فورس جي رٽائرڊ سپاهي موجب، ”ماڻهن جي دل به مون وانگر ٽٽل آهي.“
(15 جولاءِ جنوري 2005)