پرل هاربر جي تباهي
جپاني هوائي جھازن جو پرل هاربر (بندرگاهه) تي حملو تواريخ جو هڪ حيرت انگيز واقعو چئي سگهجي ٿو. ستين ڊسمبر 1941ع تي باک ڦٽي مھل اهو شروع ٿيو ۽ چند منٽن ۾ پرل هاربر ۽ ان ۾ آمريڪن نيويءَ جا بيٺل طاقتور ۽ قيمتي پاڻيءَ جا جھاز تباهه ٿي ويا. ان حملي جي خبر آمريڪا جي صدر توڙي عوام کي وائڙو ڪري وڌو، جيڪي پنھنجو پاڻ کي جپانين کان گهڻو طاقتور ۽ باحفاظت سمجهي رهيا هئا.
هيستائين آمريڪا، جيڪو سڌيءَ طرح هن جنگ ۾ حصو نه وٺي رهيو هو، اهو هن حملي بعد جنگ ۾ ٽپي پيو ۽ هن جپان خلاف جنگ جو اعلان ڪيو.
’پرل هاربر‘ پئسفڪ سمنڊ ۾ هوائي ٻيٽ تي آهي. ”هوائي ٻيٽن“ جو جهڳٽو آمريڪا جي هڪ ڏورانھين رياست سڏجي ٿو. انهن ڏينھن ۾ آمريڪا جو صدر ’روزويلٽ‘ هو، جيڪو ٽيون دفعو صدر چونڊجي آيو هو ۽ جپان جو بادشاهه ’هيرو هٽو‘ هو.
جپانين جي هن اوچتي حملي تي آمريڪن کي ڏندين آڱريون ائين اچي ويون هيون، جيئن ان حملي کان سؤ سال کن اڳ آمريڪن جو ڪَلَ تي هلندڙ جھاز ٽوڪيو ۾ جپاني ڏسي حيران و پريشان ٿي ويا هئا. جپانين کي ان وقت اهڙن لوهي جھازن، انجڻين ۽ ڪل تي هلندڙ پنکي جي ڪا ڄاڻ ئي نه هئي، جيڪي جھاز ڪموڊور مئٿيو پيري، جپان حڪومت جي موڪل بنا ٽوڪيو ۾ زوريءَ ڌوڪي وٺي آيو هو. ان کان اڳ جپانين ڪنھن به ڌارئين کي پنھنجي ڌرتيءَ تي قدم رکڻ نٿي ڏنو ۽ نه وري پاڻ ئي ڪنھن ٻئي ملڪ ۾ ويا اٿي. جپانين پنھنجو پاڻ کي ڌارين ملڪن جي تھذيب، تمدن ۽ سوچن خيالن کان پري رهڻ ڪارڻ پنھنجو پاڻ کي پنھنجي ملڪ جي محدود دنيا ۾ قيد ڪري رکيو هو.
جپانين سان لھه وچڙه رکڻ ۽ سندن ملڪ ۾ گهڙڻ لاءِ آمريڪن گهڻيون لِک پڙهيون هلايون، پر جپانين پنھنجو پاڻ کي پاڪ صاف ۽ ڌارين جي گندگيءَ کان بچڻ جو اهو ئي طريقو ڳوليو ته ڪنھن به ڌارئين کي ويجهو اچڻ نه ڏنو وڃي. آمريڪا کان اهو برداشت نه ٿيو ۽ نيٺ ڏنڊي جي زور تي هو جپان ۾ ڌوڪي پيا.
8 جولاءِ 1853ع ۾ _ يعني 1857ع واري هندستاني بلوي کان چار سال کن اڳ وارن ڏينھن ۾، آمريڪن ڪموڊور پيري (Mathew Perry) انجڻ تي هلندڙ پنھنجي ڪاري رنگ جي جھاز کي زوريءَ ايڊو (Edo) وٺي آيو. انهن ڏينھن ۾ ٽوڪيو جو نالو ”ايڊو“ هو. هن بندوقن ۽ توبن جي زور تي پنھنجن ماڻهن لاءِ جپان ۾ رهڻ، واپار ڪرڻ ۽ تبليغون ڪرڻ جو اجازت نامو جاري ڪرايو. جپان جي ڌرتي، جنھن ۾ ٻن صدين لاءِ جپانين پنھنجو پاڻ کي دنيا کان ڌار ڪري رکيو هو، ان کي هاڻ ٻاهرين ماڻهن لاءِ کوليو ويو.
ڪَلَ تي هلندڙ جھاز ۽ توبن جي ڇانوَ ۾ ڌارئين جي گهر ۾ اچي، پنھنجي مرضي هلائڻ، جپانين لاءِ حيرت، ذلت ۽ اندر ئي اندر پچڻ پڄرڻ هو. ان وقت تائين جپانين جي حالت کوهه جي ڏيڏر واري هئي، جن اهوسوچيو به نه هو ته ٻاهر جي دنيا جا_ آمريڪن يا ٻيا، ايڏو اڳتي وڌي ويا آهن، جو چپوئن ۽ سڙهن تي ٻيڙا هلائڻ بدران، مشينن تي پيا هلائين. تير ڪمانن بدران بندوقن سان پيا مارَ ڪن _ ڦاٿي کان پوءِ ڦٿڪڻ ڪھڙو. بيعزتي جيڪا ٿيڻي هئي سان ٿي. پر هنن (جپانين) ان ئي وقت اهو پڪو پھه ڪيو ته شان سان زندهه رهڻ جو اهو ئي علاج آهي ته پاڻ کي به ائين ماڊرن ۽ طاقتور بنائجي. هتي جيڪو ڏاڍو سو ئي گابو آهي ۽ ڏاڍي ٿيڻ جا هنر هيٺاهين وٺي، دشمنن کان به سکڻ گهرجن.
۽ پوءِ جپانين آهستي آهستي پنھنجن سپاهين کي وڌيڪ تربيت ۽ ماڊرن ويڙهه سيکارڻ لاءِ فرينچن کي پگهار تي رکيو. انگريز جھاز ڪمپنين کي پنھنجي نيوي ٺاهڻ لاءِ مقرر ڪيو. جرمنن کان هنن ماڊرن سائنس جا راز سکيا ته آمريڪن کان ڪامرس ۽ وڻج واپار جون رمزون حاصل ڪيون. هو جپان ڇڏي ڏورانھن ملڪن ڏي نڪري پيا ۽ ويا زمينن ۽ واپار وڙي تي قبضو ڪندا. جپانين جي آمريڪا ڏي ته ايڏي لڏ پلاڻ ٿي جو 1922ع ڌاري جپانين جي وڌندڙ تعداد کي ڏسي، آمريڪا جي سپريم ڪورٽ اهو فيصلو صادر ڪيو ته هاڻ ڪنھن به جپانيءَ کي آمريڪن شھريت نه ملندي.
پر جپانين سان آمريڪن جي گهڻي کان گهڻي اڻ بڻت چين تان هئي. 1911ع ۾ منچو سلطنت جي پڄاڻِيءَ بعد چين جو مستقبل ڊانوان ڊول ٿي ويو هو ۽ روسين کي پري ڌڪي، جپاني چين تي ڇانئجي رهيا هئا. جپانين جي اک منچوريا علائقي جي ڪوئلي ۽ لوهه ۾ هئي، جيڪو کين پنھنجين فئڪٽرين ۽ جھازن کي هلائڻ لاءِ کتو ٿي. نتيجي ۾ جپان ويو ٿي چين تي پنھنجو قبضو ڄمائيندو. جپان جي هاڻ پھرين واري ڪمزور حالت نه هئي. هن جي فوج، جھاز، بندوقون بارود گهڻن کان بھتر ۽ ماڊرن هئا. دنيا ۾ سخت قسم جو ڏڪار هو ۽ آمريڪا جھڙا ملڪ به ٻئي کي ڪجهه چوڻ ڪرڻ بدران پنھنجي جياپي ۾ ئي پورا هئا.
1937ع ڌاري ڪنھن اهاني بھاني سان جپان چين سان وڏو دنگو فساد شروع ڪيو. هوائي حملن ذريعي شنگهائيءَ جا ڌاڻا ڪڍي ڇڏيا ۽ مھينو کن نانڪنگ جي خونريزي ڪندو رهيو، جنھن ۾ ٻن لکن کان مٿي چيني ڪسجي ويا. پر آمريڪن ڪجهه ڪڇي نه سگهيا. گهڻو ئي سوچيائون ته جپانين جون واٽون بند ڪجن پر پئسي خاطر آمريڪن جھاز جپانين لاءِ لوهه ۽ تيل ٽوڪيو پھچائيندا رهيا. ڏڪار ڪري سڀني لاءِ ڏاڍا ڏکيا ڏينھن اچي ويا هئا پر واپار واپار هو. جپانين جي همت هٽلر ڪري به وڌي رهي هئي. جنھن 1937ع کان 1940ع تائين يورپ جي ڪافي ملڪن جون چڱيون وايون بتال ڪري ڇڏيون هيون. آسٽريا، چيڪو سلاويڪيا، پولينڊ هڪ ٻئي پويان جرمنن اڳيان آڻ مڃيندو ويو. ڊچ آرمي هڪ هفتي ۾ چٿرجي وئي ۽ راڻي ولھيلمينا سر بچائي وڃي لنڊن کان نڪتي. فرانس مھيني اندر گوڏن ڀر اچي ڦھڪو ڪيو ۽ انهن ملڪن کي پنھنجن ئي فڪرن بيحال ڪري وڌو هو. سندن فرينچ _انڊوچيني بيٺڪي راڄن (ويٽنام، لائوس ۽ ڪمبوڊيا) وغيره ۾ ڇا ٿي رهيو هو يا ڇا ٿيندو ان جو سوچڻ لاءِ فرانس کي نه موقعو هو ۽ نه مھل. برطانيه، نازي حڪومت جي حملن جي خوف کان، پنھنجو ساهه بچائڻ ۾ پوري هئي. سندن ڏور اوڀر جا راڄ: سنگاپور، ملايا، هانگ ڪانگ ۽ برما جي بچاءُ لاءِ ڇا ٿي ڪري سگهي. وڌ ۾ وڌ رکي رکي چرچل، انهن ملڪن جي حفاظت لاٰءِ تقريري (زباني) ڀڀڪيون ڏنيون ٿي.
جپان جي ان وقت جي وزيراعظم ڪونويي (Fumimaro- Konoye محسوس ڪيو ته فرينچن، ڊچن، انگريزن ۽ پوچوگالين جي ڏکڻ اوڀر ۽ ڏور اوڀر وارن ٻيٽن کي پنھنجي گهيري ۾ آڻي پنھنجي واپاري سلطنت کي وڌائڻ جو هي صحيح ۽ سٺو موقعو آهي. ڇو ته انهن جا يورپي ڪرتا ڌرتا هزارين ميل ڏُور پنھنجي جان آجي ڪرائڻ ۾ پورا آهن ۽ کين ڪھڙي پئي آهي جو اهڙي موقعي تي ڌارين جي جان بچائڻ جو جوکم کڻن. سيپٽمبر 1940ع ۾ جپان نازي جرمني ۽ فاشسٽ اٽليءَ سان معاهدو ڪري هن سان ٻٽ ٿيو ۽ جپان گهر ڪئي ته انگلينڊ وارا چين جي طرفداري ۽ مال موڪلڻ لاءِ برما وارو رستو بند ڪن ۽ فرانس جپان کي، انڊوچين ۾ هوائي اڏن ٺاهڻ جي جهل پل نه ڪري.
پرل هاربر واري حملي جي سلسلي ۾ هڪ اهم شخصيت جو هتي ذڪر ڪرڻ ضروري ٿيندو ،جنھن جو نالو ٻي وڏي لڙائيءَ جي حوالي سان اڪثر کنيو وڃي ٿو. اهو هو سوا پنج فوٽو بندرو جپاني، جنھن جو ڄمڻ وقت نالو ايسو روڪو تڪانو هو. تڪانو سندس ذات هئي، باقي ايسو روڪو Iso Roku نالي جي معنيٰ ڇاونجاهه (56) انگ آهي. جنھن وقت پاڻ ڄائو هو، ان وقت سندس پيءُ جي عمر ڇاونجاهه سال هئي. پاڻ ڇھون ۽ آخري پٽ هو. سندس پيءُ ڪو نالو ڳولڻ بدران مٿس پنھنجي عمر جو انگ ’ڇاونجاهه‘ نالي طور رکيو. پاڻ غريب جو ٻار هو پر جپانين جي رسم رواج موجب، هڪ امير گهراڻي کيس پنھنجو ڪري نپايو، پڙهايو ۽ وڏو ڪيو ۽ جپان جي رسم موجب کيس نئون نالو ’ياماموتو‘ ڏنو.
ياماموتو جو آمريڪا سان واسطو هڪ شاگرد جي حيثيت سان ٿيو، جڏهن هو گريجوئيشن لاءِ هارورڊ يونيورسٽيءَ ۾ هو. ان بعد واشنگٽن ۾ جپان پاران نيول اٽيچي ٿي رهيو. پاڻ جپان جي نيول فلائيٽ اسڪول جو آفيسر پڻ رهيو، جتي هن مستقبل ۾ هوائي فوج جو اهم ۽ طاقتور ٿيڻ جو اندازو لڳايو.
۽ هاڻ اهو ياماموتو ستونجاهه سالن جو اڇي مٿي وارو ائڊمرل ياماموتو هو، جنھن جپان جي گڏيل ٻيڙي Fleet جي ڪمانڊ ڪئي ٿي. هن کي شھنشاهي نيويءَ جي بچاءُ واري پاليسي پسند نه هئي، جيڪا اها هئي ته آمريڪا جيڪو طاقتور ملڪ آهي، جڏهن حملو ڪري ته ان بعد پٺتي اچي پنھنجي ملڪ ۾ لڪجي ۽ ڪنھن نموني سان آمريڪا جي ڀلي همت وڌي ۽ هو اڃا به اڳتي ڌوڪي اچي. هڪ دفعو جڏهن هو جپان جي اندرئين پاڻيءَ ۾ پھچي ويو ته پوءِ ان تي حملو ڪجي. (جپان چئن اهم ٻيٽن: هونشو، ڪيوشو، شڪاگو ۽ هوڪيدو جو نالو آهي. انهن ٻيٽن جي چوڌراري جيڪو سمنڊ آهي، ان کي جپان جو ’اندريون سمنڊ‘ سڏجي ٿو.) پرل هاربر تي حملو ڊسمبر ۾ ڪيو ويو، پر ان ئي حملي ڪرڻ جو منصوبو سال ڏيڍ اڳ، ياماموتو جي دماغ ۾ آيو هو. ان تي حملي بابت هن گهڻو اڳ، پنھنجي هڪ آفيسر سان خيال آرائي ڪئي هئي ته ڇو نه پرل هاربر ۽ ان ۾ بيٺل آمريڪي جھازن کي هوائي بمن رستي تباهه ڪيو وڃي.
ان کان اڳ ان حملي بابت جنھن به اظھار ڪيو ٿي ته اهو چئي رد ڪيو ويو ته پرل هاربر جپان کان تمام پري آهي. (ظاهر آهي ان وقت ته ڇا هاڻ به ڪي اهڙا هوائي جھاز نه آهن، جيڪي اوستائين وڃي حملو ڪري وري پنھنجي ماڳ تائين موٽي اچن. ڇو جو هوائي جھاز ۾ پيٽرول جي ٽانڪي پوري پني ٿئي ٿي. ٻي صورت ۾ ايئرڪرافٽ ڪئريئر موڪلڻ جي ضرورت هئي. انهن پاڻي وارن جھازن تي، هوائي جھاز، پرل هاربر جي ويجهو تائين ڌوڪي سگهن ٿا ۽ انهن جھازن تان ئي اهي ٽيڪ آف ۽ لئنڊ ڪري سگهيا ٿي. پر اهو به هڪ جوکائتو ۽ گهٽ اميد وارو ڪم هو جو هڪ ته جپان کي ملايا سنگاپور وغيره تي حملا ڪرڻ لاءِ نيوي ۽ ايئرفورس جا گهڻي کان گهڻا جھاز کتا ٿي ۽ ٻيو ته پرل هاربر ۾ اندر گهڙڻ جو رستو بيحد اڻانگو آهي ۽ آمريڪن نيويءَ جا جھاز بيحد وڏي حفاظت ۾ اتي بيٺل هئا.
پر ياماموتو ان حملي بابت سنجيدگيءَ سان سوچي، پنھنجن خاص ماڻهن سان ان بابت صلاح مشورو ڪيو. ان ڪم لاءِ متسو فوچيدا چونڊيو ويو. هو ان وقت چاليھه کن سالن جو هو. هو بيحد دلير ۽ هوشيار پائليٽ هو ۽ جرمني جي ڊڪٽيٽر هٽلر جو ايتري قدر پرستار هو جو هن هٽلر جي شخصيت مان متاثر ٿي پنھنجيون مڇون به ٽٿ برش جھڙيون رکيون هيون. ياماموتو فوچيدا کي پائليٽ تيار ڪرڻ ۽ اڳتي هلي انهن جي اڳواڻي ڪري پرل هاربر تي حملي لاءِ تيار ٿيڻ لاءِ چيو. ياماموتو آمريڪا سان جنگ جوٽڻ نٿي چاهي پر هن اهو ئي سوچيو ته جي جپانين کي اهڙي جنگ لاءِ مجبور ڪيو ويو ته آمريڪا شروعات ڪري، ان کان اڳ ئي مٿس پھريون ئي وار اهڙو زور سان ڪجي جو آمريڪا دل شڪستو ٿي وڃي ۽ چڱيءَ طرح مقابلو ڪري نه سگهي ۽ پوءِ آمريڪا، سندن طرفان امن لاءِ پيش ڪيل رٿ، قبول ڪري سگهندو.
جپان چين تي قبضو ڪري، پنھنجي من مستي ڪرڻ چاهي ٿي، پر آمريڪا چين حڪومت جي مدد ڪري جپانين جا ڏند کٽا ڪندو رهيو ۽ کين اهو ئي چوندو رهيو ته چين کي ان جي حال تي ڇڏي ڏيو. پر جپان ايشيا جي مڙني ملڪن تي پنھنجو حق ڄمائڻ چاهيو ٿي ۽ هو آمريڪا جي ان قسم جي ڳالهه مڃڻ لاءِ هرگز تيار نه هو. بھرحال ٻنهي جي وچ ۾ ان بابت واشنگٽن ۾ ڳالهين جي دور بابت تياري ٿي ۽ اڃا اهي شروع ئي مس ٿيون ته جپان چين جي اتراهين حصي سان گڏ، هن جي هيٺين ڏاکڻي حصي تي به قبضو ڪري ورتو. هونءَ جو آمريڪا يا يورپ جي ملڪن جو چين سان، ڏاکڻن بندرگاهن ذريعي واپار پئي هليو، اهو لنگهه ۽ رستو به بند ٿي ويو. نه فقط ايترو پر انگلينڊ جو ملايا ۽ برما تي ڪنٽرول به خطري ۾ پئجي ويو.
آمريڪا جي صدر روزويلٽ جپان جي ان گستاخيءَ تي کيس سزا طور، آمريڪا ۾ موجود مال ملڪيت کي سوگهو ڪرڻ جو حڪم ڏنو ۽ جپان سان هلندڙ واپار تي بندش وجهي ڇڏي. نتيجي ۾ جپان کي تيل، لوهه، ڪيميڪل ۽ مشينريءَ جو سامان ملڻ بند ٿي ويو. ان ئي وقت ڊچن ۽ انگريزن به جپان سان ساڳي قدم کڻڻ جو اعلان ڪيو. جپانين لاءِ آمريڪا توڙي ڊچن ۽ انگريزن جو اهو قدم، ڪاپاري ڌڪ هو. جپان کي اوڀر جي ملڪن ۽ ٻيٽن تي قبضو ڪرڻ لاءِ تيل ۽ لوهه جھڙين شين جي سخت ضرورت هئي، جيئن هو پنھنجا ”جھازن ۽ هٿيارن“ جا ڪارخانا هلائي سگهي، جن ذريعي ئي هو دنيا تي حڪومت ڪرڻ جو خواب پورو ڪري سگهيو ٿي. جپان پاڻ ته اهڙو ملڪ آهي جتي نه لوهه ٽامي جون کاڻيون آهن نه گئس تيل جا کوهه ۽ نه وري اناج ڏيندڙ ڌرتي. اهڙو ملڪ ڪچي مال لاءِ ٻين ملڪن تي ئي ڀاڙي سگهي ٿو.
1940ع جي آخر ڌاري ڪونوي استعيفيٰ ڏني ۽ ’توجو‘ جپان جو نئون وزير اعظم ٿيو. جپان جي مليٽري ليڊرن هاڻ جيتوڻيڪ آمريڪا سان جنگ جوٽڻ جو پڪو پھه ڪيو پر هنن اڃا پرل هاربر تي اوچتو حملو ڪري آمريڪا کي حيرت ۾ وجهڻ لاءِ رضامندي نه پئي ڏيکاري . پر ياماموتو پنھنجي ڳالهه تي قائم رهيو ته، ”جپان اٿندي ئي آمريڪا تي اهڙو وار ڪري جو هنن جي نيوي لولي لنگڙي ٿي پوي ۽ آمريڪا جھڙي طاقتور ملڪ سان مقابلو ڪرڻ جو اهو ئي طريقو آهي جنھن طريقي سان سوڀ جي اميد نظر اچي ٿي.“
پر جنگي کيڏن مطابق ان ڳالهه جو ڀؤ پنھنجي جاءِ تي هو ته جپاني ٻيڙو جيڪو سوين بمبار جھاز کڻي پرل هاربر ڏي روانو ٿيندو، ڪٿي رستي تي آمريڪا جي نظر چڙهي ويو ته ڌاڻا ڌاڻا ٿي ويندو ۽ هيڏا هوائي جھاز ۽ پاڻيءَ جا جھاز منٽن ۾ برباد ٿي ويندا. پر ياماموتو پنھنجي راءِ تي اٽل رهيو. ”جيڪڏهن پرل هاربر تي حملي لاءِ رضامندي نه ڏني وئي ته پوءِ آئون پنھنجي سڄي اسٽاف سميت استعيفيٰ ڏئي ڇڏيندس.“ هن چيو .
آخرڪار جپان جي شھنشاهه ۽ مليٽري جي ليڊرن ياماموتو جي رٿ کي پسند ڪيو ۽ پرل هاربر تي حملو ڪرڻ لاءِ ٽارگيٽ تاريخ ستين ڊسمبر مقرر ڪئي. 17 نومبر تي ائڊمرل ياماموتو ان مھل ئي روانا ٿيندڙ جھازن ۽ ان جي عملي کي ’خليج سائڪي‘ جي فوجي سکيا واري ارادي ۾ الوداعي دعوت ڏني: ”جپان جي سونھري تواريخ ۾ اهڙا ڪئين مثال ملندا جن ۾ جپان ڪيترن ئي طاقتور دشمنن جا ڏند کٽا ڪري ڇڏيا _ منگول، چيني، روسي _ ڪو به اسان اڳيان سينو ساهي نه سگهيو آهي.“ ياماموتو ان رات پنھنجي تقرير ۾ پنھنجن سپاهين کي چيو، ”هن آپريشن ۾ اسان کي وقت جي بيحد طاقتور دشمن سان مقابلو ڪرڻو آهي. مون کي اميد آهي ته سوڀ اسان جي ئي ٿيندي.“
پرل هاربر تي حملي ڪرڻ لاءِ روانو ٿيندڙ ٻيڙي، جي اڳواڻ فوچيدا (Fuchida) پنھنجن آفيسرن ۽ ياماموتو سان گڏ سُورومي (سڪل ڏنڀرو) ۽ ڪاجي گوري (اخروٽ) کاڌا، جيڪي جپاني عقيدي مطابق خوشي ۽ سوڀ جي علامت سمجهيا وڃن ٿا. ان بعد فوچيدا پنھنجي ٻيڙي کي پرل هاربر (Hawaii) ڏي هلڻ جو حڪم ڏنو. ان ٻيڙي ۾ ڇھه ته هوائي جھاز ڍوئيندڙ پاڻيءَ جا جھاز (ايئر ڪرافٽ ڪئريئر) هئا جن مٿان چار سؤ بمبار هوائي جھاز هئا _ جن کي پرل هاربر جي ويجهو پھچي هوائي بمباري ڪرڻي هئي. ان کان علاوه پاڻيءَ جا ٻه جنگي جھاز (Battle Ships) ، ٻه ڪروز، نَوَ ڊسٽرائر ۽ ڊزن کن ٻيا جھاز هئا، جن ۾ پائليٽ، عملو، راشن پاڻي، جھازن لاءِ تيل، توبون بارود ٽارپيڊو ۽ ٻيو اسلحو هو. تيرهن ميل في ڪلاڪ جي رفتار سان ساڍن ٽن هزارن ميلن جو سفر طئي ڪرڻ لاءِ هو روانا ٿيا.
انھيءَ دوران جپان هڪ ٻه دفعا آمريڪا وارن کي پنھنجي فيصلي تي ٻي نظر وجهڻ ۽ جپان سان واپاري تعلقات برقرار رکڻ لاءِ چيو، پر آخر تائين آمريڪا جو جپان لاءِ اهو ئي جواب رهيو: ”چين ۽ انڊوچين (لاؤس ويٽنام، ڪمبوڊيا وغيره) مان پنھنجي فوج کي هٽايو ۽ برطانيھ ۽ يورپ جي بيٺڪي راڄن ۾ پنھنجي داداگيري بند ڪريو.“
جپاني جھازن جو ٻيڙو هوائي ٻيٽ ڏي (جتي پرل هاربر آهي)، وڌندو رهيو پر آمريڪا کي ذرو به شڪ نه ٿيو ته اڳتي هلي کين اوچتو ڪاپاري ڌڪ لڳندو. هنن سمجهيو ته جپانين جو پورو زور اتي ئي اوسي پاسي جي ملڪن ۽ ٻيٽن ڏي آهي ۽ خبر پوءِ تڏهن پيئي، جڏهن ستين ڊسمبر جو صبح ساجهر جپاني ويڙهاڪ هوائي جھازن جي آمريڪي نيول جھازن مٿان ٺڪا ٺوڪي ٿي ويئي. جپاني ٻيڙي، پرل هاربر کان ٻه سؤ ميل کن پري لنگر ڪيرايو ۽ هڪ ئي وقت ٻن ٻن سؤ هوائي جھازن جي جهڳٽن پرل هاربر ۽ ان ۾ موجود آمريڪن نيول جھازن تي گولا وسائڻ شروع ڪري ڏنا. چند منٽن ۾ پرل هاربر، ٺڪائن، باهه، دونھين ۽ ماڻهن جي رڙين سان ڀرجي ويو.
جپانين سگهوئي پنھنجو ڪم لاهي واپسيءَ جي راهه اختيار ڪئي پر ڪي ڏينھن آمريڪا جي دلين تي خوف طاري هو ته جپاني هتي ئي اوسي پاسي ۾ لٿل آهن ۽ لڪيا ويٺا آهن. اجهو ته بچيل ماڻهن ۽ جھازن تي ٻيو حملو ڪيائون. بھرحال هي دنيا جو مشھور هڪ طرفو حملو هو، جنھن ۾ آمريڪا کي وڏو جاني ۽ مالي نقصان رسيو. سندس اڍائي هزار کن فوجي ۽ جھازي مارجي ويا. انهن جو اڌ ته فقط هڪ جھاز ”ايرزونا“ تي مري ويو. اهڙو هزار کن ڦٽجي پيو. ان جي مقابلي ۾ جپانين جا سؤ کن خلاصي ۽ ايئرمئن مس مئا. تن مان پنجھٺ جپاني، سب مئرين (آبدوز جھاز) جي ٻڏڻ ڪري مئا. مالي نقصان ۾ آمريڪا جا ارڙهن جنگي جھاز ٻڏي تباهه ٿي ويا. جپانين جو فقط هڪ مٿيون آبدوز جھاز. اهڙيءَ طرح آمريڪي جھازن تي جيڪي هوائي جھاز هئا انهن مان اڍائي سؤ کن بنھه تباهه ٿي ويا يا ناڪارا ٿي ويا ۽ جپانين جي فقط اوڻٽيھه جھازن کي نقصان رسيو.
بھرحال پرل هاربر جي تباهي آڻي، جپان آمريڪا کي پھرين ملهه ضرور ماري، پر پوءِ آمريڪن به بچيل همٿ گڏ ڪري ٻي ملهه جپانين کي دسي. پرل هاربر تي جپاني هٿ چراند نه ڪن ها ته شايد آمريڪا بدلو وٺڻ لاءِ هيروشيما ۽ ناگاساڪيءَ تي طاقتور بم نه ڪيرائي ها ۽ جپاني انگريزن، فرينچن ۽ پورچوگالين جي بيٺڪي راڄن ۽ ٻيٽن تي موجون مزا ڪيو ويٺا هجن ها ۽ هانگ ڪانگ، ملايا، برما، انڊونيشيا ۽ سنگاپور جھڙا ڪيترائي ملڪ ۽ ٻيٽ جپان جي هٿ ۾ هجن ها ۽ ڪھڙي خبر ته ننڍو کنڊ، سريلنڪا ۽ عرب ملڪ به جپانين جي قبضي ۾ ٿي وڃن ها ۽ اڄ جيڪا انگريزي اسان وٽ هلي ٿي ان جي بدران جپاني هجي ها. پر پرل هاربر جي تباهي فقط آمريڪن لاءِ نه پر خود جپانين لاءِ پڻ نقصانڪار ثابت ٿي. تڏهن ته پرل هاربر تي جپانين جي بمباريءَ جو ٻڌي چرچل افسوس ڪرڻ بدران خوش ٿيو هو : ”هاڻ ڄاڻ ته اسان جي سوڀ ٿي.“ هن يڪدم چيو.
اهو ان ڪري جو هو سمجهي ويو ته انگلينڊ يا فرانس ۾ ته اها همت نه رهي آهي جو جرمني ۽ جپان جو هڪ ئي وقت مقابلو ڪري. هو تڏهن ئي کٽي سگهيو ٿي جڏهن آمريڪا هن جنگ ۾ ٽپي پوي ۽ جپان جھڙن ڏنگن ماڻهن سان منھن ڏئي. پرل هاربر جي تباهيءَ ڪري جپانين ڄڻ ته آمريڪا کي پنھنجي خلاف ان جنگ ۾ گهڙڻ جي دعوت ڏني ۽ پوءِ ٿيو به ائين. آمريڪا وٽ اهي بم هئا جن بابت ان وقت ڪو سوچي به نٿي سگهيو ۽ جپان جي مٿان فقط ٻه بم هڻڻ سان، جپانين کي، ڌارين ۽ ڏورانھن ملڪن ۾ ته ڇا پر پنھنجي وطن ۾ به لڪڻ جي جاءِ نه ملي.