انسان خطا جو گهر آهي
هڪ ڏينھن ظفر شيخ جي گهر ويٺا هئاسين ته سندس هڪ پاڪستاني دوست آيو. بوٽ جا ڪَشا کولي رهيو هو ته ظفر چيس: ”يار ڪمال آهي، چار سال توکي جپان ۾ رهئي ٿيا آهن ان هوندي به تون پاڪستان کان ڪھين وارو بوٽ وٺي آيو آهين.“
”چار سال ته تمام وڏو عرصو آهي.“ هن همراهه وراڻيو. ”جپان ۾ فقط چار ڏينھن بار بار جُهڪي ڪشا ٻڌڻ ۽ کولڻ سان ماڻهو اهڙي بوٽ کان بان ٿو ڪري. پر هي ڦاهو رڳو ان ڪري آئون کايو پيو هلان جو مڱينديءَ ڄمڻ ڏينھن جو تحفو ڪري موڪليو آهي.“ وري کيس ئي ڪا ڳالهه ڌيان ۾ اچي وئي. کِلي چيائين:
”يار منھنجي ٿيڻ واري زال به عقلمند چئبي. هينئر ئي پادر موڪلڻ شروع ڪيا اٿس.“
بھرحال سائين، جپان ۾ پائڻ لاءِ سليپر، گيتلو، سئنڊل، سپاٽو يا چاکڙي وغيره صحِيح شيءِ آهي. جنھن ۾ ڪشا يا ڪھيون نه هجن. نه ته ذري ذري گڪو ٿي ڪھيون کولڻ ۽ ٻڌڻ ۾ چيلهه ئي چٻي ٿيو وڃي.
مٿين ڳالهه ته رڳو جپاني گهر ۾ ٿوري دير لاءِ گهمڻ لاءِ آهي پر جي ڪنهن جپاني گهر ۾ يا جپاني نموني جي مسافر خاني ۾ ماڻهو رات ٽِڪيو ته پوءِ ته ڄڻ پنج رقمي ڇڏائڻي ٿي سا به ٻٽي موُر سان!
جپاني گهرن ۾ ڊرائينگ روم ۾ (گهڻو ڪري سمهڻ وارو ڪمرو به اهو ئي هوندو آهي) تاتامي (تڏو) يا غاليچو وڇايل ٿئي جو هڪ پاڪ پوتر شيءِ سمجهيو وڃي. ان تي بوٽ سان گهڙڻ اوترو ئي گناهه جو ڪم يا ڇرڪائيندڙ ڳالهه سمجهي وڃي ٿي، جيتري جوتن سميت ڪو مسجد جي حجري ۾ هليو وڃي. تاتامي (تڏي) تي پيرن اگهاڙو هلجي يا وري ان لاءِ ڪپڙي جا خوبصورت چمپل ٿين، جن ۾ پير جون اڳيون اڌ حصو ڍڪجيو وڃي، ان ۾ هلجي. اهو چمپل گهر جي هر ڀاتيءَ لاءِ ٿئي ۽ ڪجهه وڌيڪ مھمانن لاءِ رکيل ٿين، جيئن آيل مھمان استعمال ڪري سگهن ۽ اهي چمپل پائي گهر ۾ يعني ان مختصر ڪمري جي هڪ ڪنڊ کان ٻي ڪنڊ تائين، يا ڀر ۾ (جي ڌار بيڊروم آهي ته ان ۾) وڃي سگهجي پر ٽوائليٽ ۾ اهي چمپل پائي وڃڻ، مٿي بيان ڪيل گناهه کان به وڏو گناهه آهي. ٽوائليٽ لاءِ وري ڌار چمپل _ چمڙي، پلاسٽڪ يا ريگزين جا ڪجهه ساديڙا ٿين، جن کي پائي ٽوائليٽ ۾ وڃڻ کپي. ڪمري وارا چمپل ٻاهر رکي وڃجن ۽ نڪرڻ وقت ٽوائليٽ وارا چمپل نه فقط ياد ڪري لاهجن پر انهن جو منھن ٽوائليٽ ڏي ڪري رکجي، جيئن ٻيو ڪو وڃي (پوءِ ڀلي اهو ’ٻيو ڪو‘ توهان ئي هجو) ته سڌو پيرن ۾ پائيندو اندر وڃي. وهنجڻ جاءِ ته ٿئي ڪانه، سڀ پاڙي وارا موهن جي دڙي وانگر هڪ ئي پبلڪ باٿ روم ۾ (هڪ سؤ ڏهه يين ڏئي) گڏ وهنجن ۽ گلائون ڪن. ان لاءِ چمپل اهي پبلڪ باٿ وارا ڏين.
بھرحال اهي بنيادي فضيلت جون ڳالهيون آهن ۽ جپان ۾ رهڻ لاءِ انهن جي توهان کي مختصر طور ڄاڻ هجڻ تمام ضروري آهي ته گهر ۾ گهڙڻ کان اڳ جوتا لاهجن _ چاهي ميزبان ڪيترو به کلي ڳالهائي يا عزت ڏئي تاتاميءَ تي بوٽ سان هلڻ گناهه ڪبيرو آهي. تاتامي وارن چمپلن سا ٽوائليٽ ۾ هرگز نه وڃجي. ٽوائليٽ لاءِ الڳ چمپل استعمال ڪجن جي خاص ٽوائليٽ لاءِ ان جي در وٽ رکيل ٿين ۽ ٽوائليٽ وارا چمپل نڪرڻ وقت ياد ڪري لاهجن جو اهي پائي تاتامي واري ڪمري ۾ گهڙڻ _ توبھه توبھه _ ان گناهه يا ڏوهه جي ته ڳالهه ئي نه پڇو ۽ اهڙي ڀل توهان کي ڪجهه ڪري يا نه پر ميزبان کي بيھوش ڪري سگهي ٿي. پر ”انسان خطا جو گهر آهي“ _ ڪنھن ڏاهي خوب چيو آهي ۽ هن ضرور جپان جي چپلن جي لاهه چاڙهه دوران اهو ڏاهپ جو قول ايجاد ڪيو هوندو. ڪنهن ڏاهي ايجاد ڪيو هجي يا نه پر اسان کي ان مونجهاري دوران ياد ايندو آهي، جنھن مونجهاري ۾ ڄڻ چئمپين آهيون. ڇو جو گهڻو تڻو تڪڙ ۾ تاتامي وارن چمپلن ۾ ئي ٽوائليٽ ۾ هليا ويندا آهيون. پر جي ويندي وقت ياد اچي ويو ۽ اهي ٻاهر لاهي ٽوائليٽ وارا صحيح چمپل پائي وياسين ته پڪ ٻاهر نڪرڻ وقت پنھنجن ئي خيالن ۾ گم ٽوائليٽ وارن چمپلن ۾ اچي تاتاميءَ تي ٺڪاءُ ڪندا آهيون!