گڏ وچڙ ڳالهيون
• ٻي وڏي جنگ ۾ هيروشيما ۽ ناگاساڪيءَ تي بم ڪريا ۽ ٻين شھرن ۾ پڻ جپانين کي مالي ۽ جاني نقصان ٿيو.
هيروشيما جي پيس پارڪ گهمڻ بعد هڪ جپانيءَ سان همدرديءَ جو اظھار ڪيم ته جپان سان جنگ ڇا نه راڱا ڪيا.
سندس منھن تي ڪو خاص تاثر نه آيو. منھنجي ڳالهه کيس ايتري وڻي ڪانه. چوڻ لڳو:
”منھنجي خيال ۾ اهو امن امان جنھن مان ڪجهه هڙ حاصل نه ٿئي، ان کان ته اها جنگ سٺي ثابت ٿي، هارايل ئي سھي، گهٽ ۾ گهٽ اسان ترقي ته ڪئي. ڪيتريون ئي شيون _ جھازن کان ڪمپيوٽرن تائين جپان ايجاد ڪيون. هوڏانھن سئٽزرلئنڊ ۾ ايئن کڻي امن لڳو پيو آهي، پر ان امن مان ڪھڙو فائدو جو گذريل پنج سؤ سالن ۾ هو ڇڙو ڪوئل وارو گهڙيال Cukkoo Clock ئي ايجاد ڪري سگهيا آهن.
• اسان جي هڪ جپاني دوست کي هڪ ڏينھن ٽوڪيندي چيم ته توهان جپانين کي پئسي ڏوڪڙ جي ڏاڍي لڳي رهي ٿي. هر وقت پئسي ڪمائڻ جي سوچ سوار اٿانوَ. هو ڇا چوندا آهن ته:
Man is a social animal
کلي چيائين: “ خبر اٿم ته تون ڇا ٿو چوڻ چاهين، توهان جو اڳيون وزيراعظم ڀٽو اسان لاءِ چوندو هو ته :
Man is a social animal but Japanese are economical animals.
• ڪنھن چيو جپاني ٻه قومون آهن: هڪ عورتن جي قوم ۽ ٻي مردن جي. هنن جا مرد تمام سخت ۽ ظالم ٿين ۽ جنھن ڳالهه پٺيان لڳن، ان کي ڪري پورو ڪن. اندر جا اونها ٿين ۽ ظاهر ڪرڻ بدران اندر ئي اندر پيا وٽ کائيندا _ سمنڊ جي اندر هلندڙ وهڪرن وانگر. مٿان خبر ئي نه ته ڇا پيا سوچين. اندر ئي اندر پيا ڪڙهندا. پيا پچندا، پيا سوچيندا. اهو ئي سبب آهي جو هتي جپان ۾ Brain Haemorrage جا مريض گهڻا آهن. خودڪشيءَ جا مثال گهڻا آهن. باقي عورت جپان جي سٻاجهي، وفادار، نازڪ ۽ مڙس جي خدمتگار آهي. پر جپاني مڙس جو ساڻس ورتاءُ نرالو آهي. هوءَ غريب گهڻو ڪري موچڙن جي منھن ۾ آهي.
هئنڪيو ڊپارٽمينٽ جي هڪ پڙهيل ڳڙهيل جپاني ڇوڪري ڪيڪوءَ ٻڌايو ته اڳ ۾ جپاني ڇوڪريون پنھنجي مڙس جي رويي ۽ پنھنجي ڪريلStatus بابت محسوس نه ڪنديون هيون. هنن سمجهيو ٿي ته اها ڪا نارمل ڳالهه آهي ۽ ايئن سڀ دنيا جون زالون آهن پر هاڻ ڌاريون فلمون ڏسي، ڪتاب ۽ ناول پڙهي، ملڪ گهمي، اڄ جون جپاني ڇوڪريون سوچين ٿيون ته ايئن ڇو آهي، جو زندگيءَ جي لاهين چاڙهين ۾ کين سندن حصيدار ساٿيءَ کان وڌيڪ ئي ڏک سھڻا ٿا پون.
• جپان جي شھر ڪوبي ۾ هڪ وڏي مسجد آهي. جمع نماز تي ڪجهه عرب آيا هئا، ڪجهه پاڪستان، هندستان ۽ بنگلاديش جا مسلمان ۽ انڊونيشيا، ملايا ۽ مالديپ جي جھازن جا جھازي هئا.
هڪ پاڪستانيءَ سان ڳالهه ٻولهه ٿي، جو هتي جپان ۾ گهڻي عرصي کان رهيل آهي. هن پاڪستان جي اسلامي تبليغي جماعت جي تعريف ڪئي ته ان جا ڪيترا خدا جا بندا دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ وڃي ڌارين کي دين اسلام بابت ٻڌائين ٿا ۽ دعوت ڏين ٿا. هتي جپان ۾ به ڪجهه ڏينھن اڳ آيا هئا ۽ سندن ڳالهيون ٻڌڻ لاءِ جپانين جو چڱو تعداد اچي گڏ ٿيو هو. هڪ مولويءَ تقرير ڪئي پر عنوان هوس ”چوري“ _ ته اسلام چوريءَ جي همٿ افزائي نٿو ڪري. اسلام ۾ چوري خراب ڳالهه سمجهي وڃي ٿي. سچي مسلمان کي چوري نه ڪرڻ کپي ... وغيره وغيره.
”اهو عنوان“، هن ٻڌايو، ”هن ملڪ ۽ ماڻهن جي لحاظ کان ڪيڏو غلط هو. چوريءَ بدران هتي جي ماڻهن کي ٻڌائڻ کپندو هو ته اسلام هڪ مڪمل نظام حيات آهي. توحيد تي ٻڌائڻ کپندو هو يا ٻيا اهڙا ڪيترا عنوان آهن، جن مان هي پڙهيل ڳڙهيل جپاني ماڻهو متاثر ٿي سگهيا ٿي. باقي چوري _ سا ته هتي ٿئي ئي ڪانه. رستي تي ڪار کليل ڇڏي وڃو ته ڪو اندر جهاتي به نه پائيندو. مٿئين تقرير (واعظ) بعد هڪ جپانيءَ چيو: ”اها ته ڪا اهڙي ڳالهه نه آهي، جنھن لاءِ مذهب کي اهميت ڏني وڃي. اسان جي نگاتا ضلعي ۾ جيسين اسان کي ياد آهي فقط هڪ دفعو چوريءَ جو واقعو درپيش آيو آهي ۽ سا به چاليھه سال اڳ جي ڳالهه آهي.“
اها واقعي حقيقت آهي ته جپان ۾ ڏوهن جو انگ تمام گهٽ آهي ۽ چوريءَ جو ته بلڪل نه برابر. ماڻهن جون واشنگ مشينون ۽ ٻيو سامان گهر کان ٻاهر گهٽين ۾ رکيو آهي ته به ڪو هٿ نٿو لائي. گهرن جون ڀتيون اڪثر ڪاغذن جون ته به چوريءَ جو ڊپ نه. واپاري دڪان ئي کليل ڇڏيو ڀر پاسي هليا وڃن ته به ڪو پٺيان دڪان جو الڪو نه _ اهڙيون حالتون ته حضور صلعم جن جي ڏينھن ۾ مسلمانن جون هيون. هونءَ جپاني مذهب جي معاملي ۾ تمام ضدي ۽ بحثي آهن، ڪرسچن پادرين تبليغ ذريعي جتي ڪٿي عيسائيت پکيڙي ڇڏي، پر اهي به جپان ۾ ڪامياب نه رهيا. جيتوڻيڪ ٽيھه ٽيھه سالن تائين انگريز Missionaries هتي ويٺا رهيا، پر صحِيح Convert ڪري نه سگهيا. جيڪي جپاني ڪرسچن ٿيا آهن سي به خاص سچي دل سان نه. اٿندي ئي پڇندا ”مذهب ڇو؟“ اسان وٽ ته ايئن ئي سڪون ۽ امن لڳو پيو آهي. نه ڪوڙ، نه چوري، نه جهڳڙو، نه فساد، نه گلا نه غيبت.
سو جپانين کي دين اسلام جون خاصيتون ۽ ضرورتون ٻڌائڻ لاءِ ضروري آهي ته سندن پڇيل سوالن جا صحيح ۽ ترت جواب ڏيڻ جي ڪوشش ڪجي.
مسلمانن جي مختلف فرقن جي جڏهن اچي ڳالهه نڪتي ته پڇيومانس ته تون ڪير آهين؟ شيعو يا سني.
”آئون شيعو به ته سني به.“ هن وراڻيو. ” آئون ڪي ڳالهيون شيعن جون صحيح سمجهان ٿو ته ڪي سنين جون.“
• اها ڳالهه اسان لاءِ _ يا ويندي يورپ ۽ آمريڪا جي ماڻهن لاءِ شايد تعجب جوڳي هجي ته رڪشا Rickshaw _جيڪا اڃا تائين ڪيترن ملڪن ۾ هلي ٿي ۽ جنھن جي انجڻ اٽلي جھڙا ڪيترائي مغربي ملڪ پڻ ٺاهين ٿا، اها جپانين جي ايجاد آهي ۽ 1870ع ڌاري ٽوڪيو جي اڪيھا دائيسوڪي نالي هڪ جپانيءَ ايجاد ڪئي. جيتوڻيڪ سرڪاري رڪارڊ موجب رڪشا ٺاهڻ جي پھرين درخواست انھيءَ سال ۾ تڪاياماڪو _ ساڪو جي ٿيل آهي.
بھرحال ايجاد ڪنھن به ڪئي پر رڪشا_ جيڪا شروع ۾ ماڻهو ڇڪيندو هو، ڏکڻ ايشيا، چين، جپان ۽ ننڍي کنڊ ۾ مشھور ٿي وئي ۽ اڃا تائين ڪيترن ملڪن جھڙوڪ: بنگلاديش، چين، هانگ ڪانگ، ملائيشيا ۽ سنگاپور ۾ ماڻهو هٿن سان ڇڪين ۽ هاڻ ڪيترن هنڌن تي سائيڪل يا موٽر سائيڪل ذريعي ڇڪجي ٿي.
رڪشا جو اصلي نالو جين _ ري _ ڪشا آهي، جيڪو چيني زبان جو آهي، جنھن جي لفظي معنيٰ ”ماڻهوءَ جي طاقت واري گاڏي“ ٿي، يعني اها گاڏي جيڪا ماڻهو ڇڪي. انگريزي زبان ۾ ”جين ريڪشا“ جو اڳيون ٽڪرو ڪڍي فقط ”رڪشا“ سڏيو وڃي ٿو ۽ جپاني زبان ۾ پويون ٽڪرو ڪڍي ”جين ريڪي“ سڏجي. هڪ انگريزي ڊڪشنريءَ ته ماڳھين رڪشا بدران ”جيني رڪشا“ Jinny Ricksha ئي لفظ ڏنو آهي، جيڪو چيني لفظ Jin-ri-kisha سان ڪافي ملي ٿو.
• جپاني مسافر خاني ۾ بئري کي جپاني شعر ٻڌايم ته ورنديءَ ۾ هن به ٻه ٽي ٻڌائي ڇڏيا ۽ چوڻ لڳو:
”سر! عجب ٿو لڳيم ته هڪ مسافر شعر ٿو چوي.“
”پر حقيقت ۾ عجب جي ڳالهه اها ناهي ته مسافر شعر ٿو چوي، پر ميزبان ٿو چوي.“ مون وراڻيومانس. انهن شعرن مان ڪي اڃا ياد اٿم:
1. ”ناتي سي او وابا اوساڪا يامانو ساني ڪازورا
هيتو ني شراريدي ڪورو يوشي موگانا.“
”جيڪڏهن توکي خبر پوي ته آئون توکي ڪيترو گهران ٿو ته پوءِ تون ڪڏهن به مون کان جدا رهي نه سگهين. منھنجي هيترين دعائن مان ڪا دعا تنھنجي دل ۾ ڇا ايتري به چاهت نٿي آڻي جو تون کڻي مون وٽ لڪ ڇپ ۾ ئي اچين.“
2. ”ڪي مي گاتامي اوشيڪارا زاري شي اونوچي سائي ناگا ڪو موگانا تو اومو ئي ڪيرو ڪانا.“
”تنھنجو پيار ملڻ کان اڳ منھنجي جان، منھنجي نظرن، ۾ هيءَ حياتي ڪجهه به نه هئي. هاڻ سڀني شين ۾ مون کي اها ئي پياري آهي ۽ اڃا به گهڻو جيئڻ جي سڌ ٿي پيئي اٿم“
3. ”يورا نو توو وو واتارو فونابيتو ڪاجي وو تائي يوڪو ئي مو شيرانو ڪوئي نو ميچي ڪانا.“
”ٻيڙيءَ جي بدنصيب ملاحن کي اها خبر ئي نه آهي ته سندن سکان ته ’پور‘ نار ۾ ئي ڪِري پيو. هاڻ لھرن جي رحم ڪرم تي خبر ناهي، ڪيڏانھن هنن جي ٻيڙي ويندي ۽ ڪيڏانھن منھنجو پيار _ ۽ ڪھڙي ڀاڳ ڏي.“
هوٽل جو بئرو آخري ڏينھن ڪيتري دير جپاني هائڪو (شعر) ٻڌائيندو رهيو. سخت ٿڪل هوس ٻئي ڏينھن اهو شھر ڇڏڻ جي تيارين ۾ رڌل هوس. ان ڪري چڱي طرح ڌيان ڏئي نه سگهيس، جيتوڻيڪ ايترو سمجهيم پئي ته بئرو بيحد دلچسپ شعر ۽ ڳالهيون پيو ٻڌائي. ڪاش اتي مون سان گڏ ڊاڪٽر تنوير عباسي يا تاجل بيوس جهڙا شاعر ۽ شاعريءَ جا شوقين.
• جپان جي روزاني انگريزي اخبار ۾ “Church Guide” نالي هڪ مستقل ڪالم اچي ٿو، جنھن ۾ نه فقط عيسائين جي ڪليسائن جون ائڊريسون ۽ گڏجاڻين جا پروگرام ڏنل ٿين ٿا پر ٻين به مذهبي جڳھين، ڌرمن ۽ فرقن جا به پروگرام هوندا آهن. عيسائين ۾ به ڪئٿولڪ، پروٽيسٽنٽ، سيونٿ ڊي ايڊوينٽسٽ، ميٿاڊسٽ، آرٿوڊڪس _ سڀني جو احوال ڏيندا آهن.
پڙهندڙن جي نموني لاءِ اڄ جي ”چرچ گائيڊ“ مان ڪجهه هتي ڏيان ٿو:
• ”احمديا موومينٽ اِن اسلام“ _ معلومات جي آفيس جي ائڊريس فون نمبر ۽ ويجهي ريلوي اسٽيشن ڏنل آهي، جتي اسلامي ڪتاب موجود آهن. گهرڻ تي موڪليا ويندا.
• ”بھائي فيٿ“_ ائڊريس ۽ فون نمبر ڏنل آهن.
• ”جرمن پروٽيسٽنٽ چرچ“ _ ائڊريس ۽ فون نمبر ڏنل.
• ”جپان اسلامڪ ڪانگريس مسجد“ روزانو پنج وقت نماز ۽ جماعت سان جمعي نماز جو وقت ساڍا ٻارهن وڳا. ستين ماڙ _ ريو سائيدو بلڊنگ، 16-21-3 شنجوڪو _ شنجوڪو اسٽيشن کان فقط ڪجهه منٽن جي پنڌ تي. فون نمبر 1313-205-3.
• ”جيوئش ڪميونٽي آف جپان“ _ ائڊريس ۽ فون نمبر لکيل.
• ٽوڪيو ماسق (مسجد) _(1938ع کان ٺھيل)، 19_1 اوهياما_ جو، شيويا ڪو. فون نمبر 0284-469. ويجهي اسٽيشن اوهياماچو _ بس نمبر 55_ جمع جي نماز ساڍي ٻارهين وڳي_ واعظ، گڏجاڻين لاءِ اڳواٽ ٻڌائڻ ضروري آهي. (جپاني، انگريزي ۽ عربي زبانن ۾).
• ”جپان اسلام اوساڪا ماسق“ _ جمع نماز ساڍي ٻارهين بجي. نشي تينما ڀرسان اوساڪا ۾، مسجد جو امام الحاج هادي يوتو ساواردو. فون نمبر .3029-363-6.
• ”ڪوبي اسلامڪ مسجد“ _ ائڊريس: ناڪايا ماتي ڊوري 3 جوميني_ اڪوتاڪو _ ڪوبي. فون نمبر:6060-232-78.
• ”راڌا سوامي ستسنگ بياس“ _ سڀني لاءِ کليل ڪوبي شھر ۾، هر آچر ڏينھن ڏهين کان ساڍي ٻارهين تائين. عورتن لاءِ هر خميس منجهند جو ڏيڍ بجي.
• سري ساٿيا سائي سينٽر _ ڪوبي شھر ۾. هر خميس ۽ آچر ڏينھن گڏجاڻيون. معلومات لاءِ خوبچنداڻيءَ کي فون ڪريو _وغيره وغيره. مڙيئي ڪل ستر کن ائڊريسون ۽ فون نمبر جدا جدا عبادت گهرن ۽ گڏجاڻين جا.
• جپاني پھريان آهن جن مينھن ۾ پسيل ڌوپ ڇٽيءَ کي اندر دڪان يا گهر ۾ آڻڻ بدران در وٽ رکڻ جو بندوبست ڪيو آهي ۽ هڪ ننڍو چورس يا گول ڪٻٽ مختلف تالن سان ٺاهيو آهي، جنھن ۾ هرڪو پنھنجي ڇٽي لاڪ ڪري چاٻي پاڻ سان کڻي وڃي. واپسيءَ تي ياد نه اچيس ته چاٻيءَ جو نمبر ڏسي پنھنجي ڇٽي ڳولي سگهي ٿو. پر جي اهو به ياد نه اچيس ته هن اچڻ وقت ڇٽي آندي هئي ته پوءِ ظاهر آهي ڌوٻي ئي ياد ڏياريندو آهي، جيڪو ڪپڙا ڌوئي آڻڻ وقت چاٻي ڏيندو آهي ته ڪوٽ يا پتلون جي کيسي مان نڪتي . ڪيترا دفعا ايئن ٿيو هوندو جو جھاز لنگر کڻي چڪو هوندو، پوءِ ڇٽيءَ جي ياد آئي هوندي _چاٻيءَ کي ڏسي! هن وقت مون وٽ به ٽي چاٻيون گڏ ٿي چڪيون آهن. هڪ ڪوبي شھر جي موتو ماچي بازار جي دڪان جي، هڪ يوڪو هاما جي ائسازاڪيچو بازار جي دڪان جي ۽ ٽي شمنوساڪي شھر جي شپ يارڊ جي هيڊ آفيس جي ”امبريلا لاڪو“ جي. افسوس اٿم جو هن وقت بنا ڇٽيءَ جي آهيان. سوچي رهيو آهيان ته وٺان يا نه. پر اها خوشي اٿم ته مٿين شھرن ۾ وري ويس ته ڇٽين کي اتي ئي انتظار ۾ ڏسندس.
• جپان ۽ ڪوريا هڪ ٻئي جي تمام ويجهو آهن. جپان جي شھرن: موجي ۽ شمنوساڪيءَ کان ڪوريا جا شھر ته چند ڪلاڪن جي پنڌ تي آهن_ ڄڻ خيرپور سکر يا دادو سيوهڻ هڪ ٻئي کان. جپانين ۽ ڪورين جون شڪليون به ذري گهٽ هڪ ٻئي سان ملن ٿيون ۽ سڃاڻي نه سگهبو ته ڪھڙو جپاني آهي، ڪھڙو ڪورين. پر ان هوندي به ٻنهي ۾ فرق آهي ۽ انهن ملڪن ۾ گهڻو وقت رهڻ واري لاءِ اهو ڏکيو ڪم ناهي ته سڃاڻي سگهي ته ڪھڙو ڪورين آهي ۽ ڪھڙو جپاني. هڪ جپانيءَ مون کان پڇيو:
”تون ڪورين ۽ اسان جپانين ۾ فرق ڪريو وڃين؟“
”ها.“ مون وراڻيومانس. ”جپاني ڇوڪريون قميص ۾ ٻيڙا استعمال ڪن ٿيون. ڪورين ربينون. ڪورين مردن توڙي عورتن جي منھن جو مٿيون هڏو گهڻو اڀاميل ۽ ڪنڊائتو آهي. جپانين جو ڪجهه گول ۽ لسو _ ۽ ها ڪورين مان ٿوم جي ڌپ ايندي _ چاهي ڪا ڇوڪري ست سينگار ڪري ۽ ڪيترو به ششيدو ۽ مئڪس فئڪٽر جي آڙ ۾ لڪي.“
”ها“ هن وراڻيو. ”۽ هڪ ٻي به ڳالهه. اسين جپاني آرام ۽ تحمل سان ڳالهائينداسين. ڪورين هوڙائيءَ ۽ اڇل منجهان.“
• جپاني ڇوڪريون پنھنجو پاڻ کي ڪافي ٺاهي جوڙي هلن ٿيون. ڪي نازڪ به ايتريون آهن جو بقول هڪ مئرين انجنيئر جي، ”جھڙيون شيشي جي شوڪيس ۾ سجائي رکڻ جون گُڏيون.“ پر ان هوندي به کين سھڻو نٿو چئي سگهجي.سونھن ۾ جپان کي ٻيا ڪيترائي ملڪ ملهه ماري ويندا. جپانين جو چھرو جذبات کان خالي خولي، اکيون چُوچيون، اندر پيٺل، ڪورين جيترو گهڻو نه ته به ٿورو گهڻو منھن جو هڏو نڪتل، نڪ ڪجهه مِنو. ڪيترن جا ڏند پيلا يا چٿر لٿل.
هونءَ کين بدصورت يا صفا گهٽ سونھن وارو به نٿو چئي سگهجي. بقول هڪ ٻئي جھاز جي انجنيئر جي: ”جپاني ڇوڪرين جي پنھنجي نموني جي سونھن آهي.“ يا هڪ ٻيو همراهه جپاني ڇوڪرين لاءِ چوندو آهي ته هو ’ٽوو ڊائمينشل‘Dimensional 2 بيوٽي آهن. يعني جن ۾ فقط ڊيگهه ۽ ويڪر جو عنصر آهي. اونهائي نه برابر.
ڪن ڪن جپانين جون اکيون ته ايتريون چچيون آهن جو ڏسندي ڪتي جا تازا ڄاول پونگڙا ياد ٿا اچن. اسان جو هڪ جھازي جيڪو اڄڪلهه آمريڪا ۾ آهي پر اٺ ڏهه سال کن اڳ هتي جپان ۾ پڻ ڪجهه وقت رهي ويو هو، تنھن سان هڪ ڏينھن فون تي ڳالهه ٻولهه ٿي. خبرون چارون جڏهن ختم ٿيون ته فون رکڻ کان اڳ جپان جو حال احوال وٺندي پڇڻ لڳو: ”جپاني ڇوڪرين جو ڪھڙو حال آهي؟ اکيون ڪي وڌيڪ کليون اٿن؟“
• بھرحال اڄ ڪلهه جي Balanced کاڌن، ميڪ اپ جي سامان، روز مره جي ورزش ۽ ڪپڙن جي اسٽائل بي ڊولين ۽ ڪوجهين کي به ڪافي سھڻو بڻائي ڇڏيو آهي. هي جپاني ڇوڪريون ته وري به ڪي اهڙو بي ڊوليون نه هيون نه آهن. بس قد ۾ سو ڪي ڊينڊيون آهن يا ڪِن جو هيٺيون ڌڙ موڪرو آهي. ان لاءِ ورزش ڪرڻ، پاڻ کي اڀو رکي هلڻ، کاڌي تي پابندي وجهي سنهو رکڻ ڪري سمارٽ ۽ Slim لڳن ٿيون.
جپاني ڇوڪريون ڏندن کي پنھنجي وت آهر هڪ ته چمڪائين ته گهڻو ئي ٿيون، پر چٻن ڦڏن ۽ ڀڳل ڏندن کي ڇا ڪن. بھرحال ٻئي جي ويجهو بيھي ڳالهائڻ وقت يا خاص ڪري کلڻ وقت هٿ کڻي وات اڳيان رکنديون آهن.
پر اهي سڀ ڳالهيون جپاني ڇوڪرين کي ايترو نٿيون منجهائين ۽ نه هو ڪنھن احساس ڪمتريءَ ۾ آهن. هڪ جھازيءَ چواڻِي جپاني ڇوڪريون، ٻين سڀني اوڻاين تي حاوي ٿي ويون آهن، بس رڳو اکين جي Complex کين ماري وڌو آهي.
• جپاني ٻوڙ يا رس واريون شيون ته ڇا پر هر پاڻيٺ واري شيءِ چشڪا ۽ سرڙاٽ ڏئي کائيندا_ ان ئي ڳالهه تي ته اسان کي ڪاليج ۽ اڪيڊميءَ ۾ دڙڪا ملندا هئا.
• ٽوڪيو جي ’گنزا‘ نيويارڪ (آمريڪا) جو ’ففٿ ايوينيو‘ سمجهڻ کپي، جتي دنيا جا مھانگي ۾ مھانگا ۽ سھڻا دڪان ۽ هوٽلون آهن. جتي ڪافيءَ جي ڪوپ جا به ٻه ڊالر آهن.
• شروع ۾ لکي آيو آهيان ته جپان ۾ هر شيءِ ٽرانسسٽرائيزڊ، موٽرائيزڊ، ڊائيوڊ ڊرون ۽ منيچرائيزڊ ٻڌبي.
يارو سڌ نه اٿم ته مٿئين جملي جي سليس سنڌي ڇا ٿيندي. افسوس جو اهو جملو فقط اين. اي. ڊي، مھراڻ ۽ دائود انجنيئرنگ ڪاليج جي شاگردن يا اليڪٽرانڪ جي ڄاڻن لاءِ لکجي ويو آهي. ان جملي پڙهڻ سان هو ڳالهه سمجهي ويا هوندا ته جپان ڇا آهي ۽ آئون ڇا ٻڌائڻ چاهيان پيو.
• ”هڪ جھاز ٻڏي ويو. فقط ٻه آفيسر ۽ ٽي خلاصي بچي سگهيا.“ جپان جي هڪ انگريزي اخبار The Japan Times جي هڪ خبر.
اسان جي جھاز جي چيف آفيسر پڙهي چيو: ”هڪ ته ماڻهو پنھنجين ڌيئن جي شادي اسان جھازين سان ڪرائڻ نٿا چاهين. هر هفتي جھاز ايئن ٻڏندا رهيا ته ڪھڙي ڇوڪريءَ جو آئيڊيل مڙس هڪ جھازي رهندو. دنيا گهمڻ جي شوق ۾ ته اڄڪلهه هر ڪا ڇوڪري چاهي ٿي ته ڪنھن مئرين انجنيئر يا نيويگيٽر سان شادي ڪريان، پر جي گهوٽ پاڻ اڇت ئي ٻي دنيا ڏي روانو ٿي ويو ته ڇوڪري پنھنجي گهر کان به وئي ته مڙس جي گهر ۽ دنيا گهمڻ جي شوق کان به وئي.